Mr.Muhendis
21.02.2010, 03:11
Çeşitli hayvanlardan elde olunan dışkı miktarlarının belirlenmesi ülkede üretilen toplam ahır gübresi potansiyelinin hesap edilebilmesi yönünden yararlıdır. Türkiye'de bir yılda elde olunan ahır gübresi miktarı hesap edilirken değişik hayvanların günlük dışkı miktarlarına ait veriler genellikle literatürden alınmakla ve bu da koşullar ayrımlı olduğu için yanılgılara neden olmakladır.
Türkiye'de ahır gübresinin çok büyük bir bölümü sığır dışkısından oluşmakladır. Sığırlardan elde olunan dışkı koyun ve keçilerden ekle olunan dışkıdan aşağı yukarı 20-34 kat fazladır. Tarım istatistiklerine göre Türkiye'de hayvanların % 75.1 'ini koyun ve keçi. % 18.6'sını sığır ve geriye kalan % 6.3 ünü manda, deve. at, eşek ve katır oluşturmaktadır.
Çeşitli hayvanlardan elde olunan dışkı miktarlarının yaklaşık olarak hesaplanmasında, hayvanlara yedirilen yemin hazmolma derecesi ile yataklık miktarı dikkate alınarak geliştirilmiş bir formül kullanılmakladır. (Dillihgen 1934). Hazım anında organik maddenin parçalanması nedeniyle hayvanın yediği yemdeki kuru maddenin tamamı hiç bir zaman dışkıda bulunmaz. Taze yemler ve küspeler çok kolay hazmolmasına karşın ot ve saman göreceli olarak güç hazmolabilmekledir. Ortalama bir hesapla hayvanlara yedirilen yemin kuru maddesinin yarısı dışkı şeklinde çıkarılmakladır. O nedenle dışkının kuru maddesinin bulunmasında yedirilen yemin kuru maddesinin öncelikle 2'ye bölünmesi gerekir. Bu arada dışkıdaki kuru maddenin yataklık olarak kullanılan materyallerden geldiği için dışkı miktarının hesabında dikkate alınması gerekir. Yataklıktan gübreye gelen kuru madde miktarı ise yapılan oranlamalara (tahminine) göre, hayvana yedirilen yemdeki kum maddenin ¼ 'üne özdeştir. Öte yandan çeşitli hayvanların dışkılarındaki su miktarları ayrımlı olduğu için dışkı miktarının hesabında kuru maddenin belli bir etken (faktör) ile çarpılması gerekir. Bu etken sığırlar için 5.0, atlar için 3.7 ve koyunlar için 1. 8'dir. Genelleme yapılması gerekirse bu etken ortalama 4.0 olarak kabul edilebilir. Buraya değin söylenenler dikkate alınmak suretiyle dışkı miktarı kuramsal olarak su şekilde hesaplanabilir
Dışkı miktarı = (2/4 Hayvana yedirilen yemin kuru maddesi + 1/4 Hayvana yedirilen yemin kuru maddesi) x 4
Dışkı miktarı = (3/4 Hayvana yedirilen yemin kuru maddesi) x 4.0 Dışkı miktarı = 3 x Hayvana yedirilen yemin kuru maddesi
Kaçar (1968 a) Ankara'ya yakın bir köyde üretici ahırındaki süt inekleri ile A.Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni ahırlarındaki süt ineklerinin günlük katı dışkı miktarlarını belirlemiştir. Üretici ahırlarındaki inekler için belirlenen ortalama katı dışkı miktarı (11.975 kg), iyi bakım ve yemlemenin uygulandığı A.Ü.Z.F. Zootekni Kürsüsü ahırındaki yerli kara inekler için belirlenen günlük ortalama katı dışkı miktarı (17.458kg) ile doğu kırmızı inekler için belirlenen günlük ortalama katı dışkı miktarından (21.740 kg) önemli derecede düşük bulunmuştur.
Üretici ahırındaki ineklerin günlük ortalama katı dışkı miktarı (l l. 975 kg) Kleberger tarafından bildirilen en az katı dışkı miktarından daha düşüktür. Zootekni Kürsüsü ahırındaki inekler için belirlenen ortalama günlük katı dışkı miktarları ise Kleberger tarafından verilen ortalama değere yakındır. Literatür karşılaştırmasından da anlaşılacağı gibi genellikle öteki ülkelerde ineklerin katı dışkı miktarı için verilen değerler, ülkemiz koşullarında belirlenen değerlerden önemli derecede daha yüksektir. Kuşkusuz bu duruma hayvanların cinsi, yaşı, yedirilen yemin miktarı, çeşidi vb. etmenler etki yapmakladır.
Türkiye'de ahır gübresinin çok büyük bir bölümü sığır dışkısından oluşmakladır. Sığırlardan elde olunan dışkı koyun ve keçilerden ekle olunan dışkıdan aşağı yukarı 20-34 kat fazladır. Tarım istatistiklerine göre Türkiye'de hayvanların % 75.1 'ini koyun ve keçi. % 18.6'sını sığır ve geriye kalan % 6.3 ünü manda, deve. at, eşek ve katır oluşturmaktadır.
Çeşitli hayvanlardan elde olunan dışkı miktarlarının yaklaşık olarak hesaplanmasında, hayvanlara yedirilen yemin hazmolma derecesi ile yataklık miktarı dikkate alınarak geliştirilmiş bir formül kullanılmakladır. (Dillihgen 1934). Hazım anında organik maddenin parçalanması nedeniyle hayvanın yediği yemdeki kuru maddenin tamamı hiç bir zaman dışkıda bulunmaz. Taze yemler ve küspeler çok kolay hazmolmasına karşın ot ve saman göreceli olarak güç hazmolabilmekledir. Ortalama bir hesapla hayvanlara yedirilen yemin kuru maddesinin yarısı dışkı şeklinde çıkarılmakladır. O nedenle dışkının kuru maddesinin bulunmasında yedirilen yemin kuru maddesinin öncelikle 2'ye bölünmesi gerekir. Bu arada dışkıdaki kuru maddenin yataklık olarak kullanılan materyallerden geldiği için dışkı miktarının hesabında dikkate alınması gerekir. Yataklıktan gübreye gelen kuru madde miktarı ise yapılan oranlamalara (tahminine) göre, hayvana yedirilen yemdeki kum maddenin ¼ 'üne özdeştir. Öte yandan çeşitli hayvanların dışkılarındaki su miktarları ayrımlı olduğu için dışkı miktarının hesabında kuru maddenin belli bir etken (faktör) ile çarpılması gerekir. Bu etken sığırlar için 5.0, atlar için 3.7 ve koyunlar için 1. 8'dir. Genelleme yapılması gerekirse bu etken ortalama 4.0 olarak kabul edilebilir. Buraya değin söylenenler dikkate alınmak suretiyle dışkı miktarı kuramsal olarak su şekilde hesaplanabilir
Dışkı miktarı = (2/4 Hayvana yedirilen yemin kuru maddesi + 1/4 Hayvana yedirilen yemin kuru maddesi) x 4
Dışkı miktarı = (3/4 Hayvana yedirilen yemin kuru maddesi) x 4.0 Dışkı miktarı = 3 x Hayvana yedirilen yemin kuru maddesi
Kaçar (1968 a) Ankara'ya yakın bir köyde üretici ahırındaki süt inekleri ile A.Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni ahırlarındaki süt ineklerinin günlük katı dışkı miktarlarını belirlemiştir. Üretici ahırlarındaki inekler için belirlenen ortalama katı dışkı miktarı (11.975 kg), iyi bakım ve yemlemenin uygulandığı A.Ü.Z.F. Zootekni Kürsüsü ahırındaki yerli kara inekler için belirlenen günlük ortalama katı dışkı miktarı (17.458kg) ile doğu kırmızı inekler için belirlenen günlük ortalama katı dışkı miktarından (21.740 kg) önemli derecede düşük bulunmuştur.
Üretici ahırındaki ineklerin günlük ortalama katı dışkı miktarı (l l. 975 kg) Kleberger tarafından bildirilen en az katı dışkı miktarından daha düşüktür. Zootekni Kürsüsü ahırındaki inekler için belirlenen ortalama günlük katı dışkı miktarları ise Kleberger tarafından verilen ortalama değere yakındır. Literatür karşılaştırmasından da anlaşılacağı gibi genellikle öteki ülkelerde ineklerin katı dışkı miktarı için verilen değerler, ülkemiz koşullarında belirlenen değerlerden önemli derecede daha yüksektir. Kuşkusuz bu duruma hayvanların cinsi, yaşı, yedirilen yemin miktarı, çeşidi vb. etmenler etki yapmakladır.