Hijyenik Süt Nasıl Elde Edilir?

En başta sağlıklı süt sağlıklı hayvandan elde edilir. Hayvanların bakım ve beslemesini, onlara yapılan davranışlar iyi ayarlanmalıdır. Kaliteli yem yiyen (küflü yemlerdeki toksinler hayvanın etine ve sütüne geçer), iyi bakılan (sağlık bakımı, mastitisten koruma), iyi davranılan (sevilen, aynı saatte aynı kişi tarafından sağım) hayvanlardan kaliteli, mikropsuz ve bol süt elde edilebilir.
Sütü elde etmek kadar onun muhafazası da önem taşır. Uygun koşullarda saklanmayan süt işletmeye gelinceye kadar özelliğini yitirir. Mikrop üremesi artar. Bunun sonucunda da bütün çabalar boşa gider. Süt, bulaşmaya çok müsait mikrobun çok kolay üreyebildiği bir üründür. Bu sebeple sağım öncesinde, sağımda, sağım sonrasında, naklinde ve işlenmesinde son derece dikkatli olunmalıdır. Üreticinin günde 2 kez sağdığı sütü işletmeye günde 2 defa ulaştırması gereklidir.
Süt ve süt ürünlerini; risk taşıyan bir ürün olmaktan çıkartıp, sağlığımız ve beslenmemiz için çocuklarımızın gelişimi için gerekli olan, güvenle tüketebileceğimiz bir ürün haline getirmek temel amacımızdır.



SÜT ÜRETİCİSİNİN DİKKAT ETMESİ GEREKLİ HUSUSLAR

1. Sağım Öncesinde:

*Hayvanlar sağılmadan önce meme hastalığı (mastitis) olanlar kontrol edilip ayrılmalı, aşılı, ilaç tedavisi görenler ayrımalı. Bunların sütü ayrı bir kaba sağılıp, sağlıklı hayvanların sütüne karıştırılmamalı.
* Sağımcının ellerinin ve kıyafetinin temiz olmasına dikkat edilmeli
* Hayvana ılımlı ve sevecen yaklaşılmalı (süt verimini etkileyen önemli faktördür)
* Hayvanın 4 meme başının da ılık bir su ve sünger yardımıyla yıkanıp havlu ile kurulanması gereklidir.

2. Sağım Esnasında:

* Hayvan hergün sağım yapılan yere alınır.
* Sağım ekipmanlarının (makina, güğüm, toplama tankı) temiz ve ayarlarının doğru olmasına dikkat edilir. Basıncın fazla olması hayvanın memesini tahriş eder. Ayrıca süt bittiği halde sağımın sürdürülmesi kan hücrelerinin süte geçmesine neden olur.
* Hasta (tedavi gören ve aşılı) hayvanların sütleri ayrı kaplara alınır.



3. Sağım sonrasında (Çok önemli):

* Sağımdan sonra hayvanın 4 meme başı da daha önceden hazırlanmış dezenfektanlı meme daldırma solüsyonuna daldırılarak bırakılır. Böylece açık meme ucundan mikrop girişi önlenmiş olur.
* Sağım makinası, sağım ekipmanları için hazırlanmış dezenfektan ile yıkanır, durulanır ve bırakılır.
* Süt tülbentle (beyaz ve temiz) süzülerek güğümlere alınır.
* Sütte mikrop üremesini önlemek için güğümler güneş olmayan bir yerde, içinde buzlu su bulunan bir leğenin içine oturtulur. Sinek ve haşere girişini önlemek için güğümün ağzı kapatılır, soğutularak toplayıcıya teslim edilir.

SÜT TOPLACISININ TOPLAMA VE NAKİL ESNASINDA DİKKAT ETMESİ GEREKLİ HUSUSLAR

* Toplayıcı araçlarındaki tankların, süzgeçlerin ve tartım için kullanılan güğümlerin krom-nikel olmasına özen gösterilmeli
* Süt alınırken sağımcıya (üreticiye) sütte bir sorun olup- olmadığı sorulup, sorunlu sütlerin ayrıca alınması.
* Sütün alınırken mutlaka süzülmesi
* Sütün taşıdığı ve pompalandığı tankların, sütün tartıldığı güğümün kapağının mutlaka kapatılması
* Süt soğuk alınmalı ve en kısa zamanda mandıraya ulaştırılmalı
* Sütün içine (bozulmaması için) herhangi bir kimyasal madde ve su karıştırılmamalı
* Toplayıcının da el ve kıyafet temizlğine dikkat etmesi gerekli.
* Süt mandırada boşaltıldıktan sonra araç ve sütün temas ettiği yüzeyler dezenfektanla temizlenip, durulanmalı.
* Süt toplama merkezinden alınıyorsa yine aynı hususlara özen gösterilir. Toplama tankları düzenli temizlenir. Sütün uygun bir şekilde soğutulmasına dikkat edilir. (+4 derecede)

SÜTÜ İŞLEYİP, MAMÜL MADDEYE DÖNÜŞTÜREN İŞLETMENİN DİKKAT ETMESİ GEREKLİ HUSUSLAR

* İşletmeye kaliteli süt alımına özen gösterilmeli, uygun olmayan süt geri çevrilmeli. Sütün asitliliği (6.4-7), Kuru madde oranı (%11-12), Yağ oranı en az %3,5 civarında olmalı.
* Süt alımında yeterli tecrübeli eleman bulunmalı. İşletmede çalışan personel temiz giyimli, sağlıklı, 6 ayda bir sağlık konrolünden geçirilmeli
* Süt işletmelerine sütün toplayıcıları sütü 2 saat içinde getirmeli
* İmalatın her safhasında temizlik ve dezenfeksiyon kurallarına riayet edilmeli.
* Kullanılan yardımcı madde ve malzemelerin temiz ve kaliteli olması, su, buhar ve elektrikle işleyen sistemlerin kesintisiz ve gereği gibi yapılması
* Kullanılan alet makina ve ekipmanların göstergelerinin uygunluğu
* Ürün yapımında teknik ve hijyenik açıdan uygunluğun sağlanması
* Laboratuvar analizlerinin gereği gibi ve her safhada ilgili teknik elemanlarca yapılması
* Ürün ambalajı kalitesine ve iznine özen gösterilmesi
* Ürünün işlenmesi tamamlandıktan sonra muhafazası ve pazarlanmasında hijyenik ve uygun soğuk ortamların sağlanması

5 Haziran 2004’ de kabul edilen 5179 sayılı “Gıdaların Üretilmesine, Tüketilmesine ve Denetlenmesine” dair kanun gereğince;
Kaliteli ve sağlıklı süt elde edebilmek ve insanların sağlığını bozmayacak ve tehlikeye sokmayaak ürünler sunabilmek için temizlik ve hijyenden, Türk Gıda Kodeksi’ne uyumdan hayvan sahibi, toplayıcı ve süt ürünleri işleyen işletmeler kanunen sorumludur.


Semra Sezen ARAL
Veteriner Hekim