Melez Çeşit Islahı

melez çeşit ıslahı

Melezlerin anaçlarından daha üstün olması genel bir özellik olup,buna melez azmanlığı (heterosis) denir.Melez azmanlığından yararlanarak yeni ıslah sistemleri geliştirilerek ilk olarak mısırda uygulanmış ve melez mısır büyük başarı kazanmıştır.Günümüzde sorgum ve şekerpancarı gibi allagom bitkilerle,domates gibi autogam bitkilerde bu özellikten pratikte yararlanma yoluna gidilmektedir.
Melez çeşit sözcük olarak,değişik kendilenmiş hatlar,klonlar veya populasyonlar arasında gerçekleşmiş melezlerin F1 döllerini ifade eder.Heterosisten yararlanmak için F1 tohumluğun kullanılması gerekir.En çok kullanılan melez çeşit,iki veya daha fazla kendilenmiş hattan elde edilen çeşitlerdir.Günümüzdeki uygulama,kendileşmiş hatların elde edilmesi ve bunlar arasında uygun melezlerin yapılması şeklindedir.Bu nedenle melez çeşidi verecek kendilenmiş hatlar ve bunların elde edilmesi çok önemlidir.
Kendilenmiş hatların elde edilmesi :
Açılan bir populasyondan kendilenmiş hatların geliştirilmesi 6 aşamayı kapsar:
1. Açılma gösteren bir populasyonun bulunması
2. Yeterli bir homozigotluk derecesine ulaşıncaya kadar populasyonun kendilenmesi
3. Kendilenmiş hatların çeşitleri özellikler 8morfolojik,fizyolojik,patolojik,kalite v.s.) yönünden değerlendirilmesi
4. Kendilenmiş hatların genel uyuşma yeteneğinin belirlenmesi
5. Kendilenmiş hatların ticari melez tohumluk potansiyelinin belirlenmesi (özel uyuşma yeteneği)
6. Kendilenmiş hattın temel tohumluğun (breeder seed) hazırlanması
Teorik olarak bir kendilenmiş hat tamamen homozigot hale gelmiş bir çeşit demektir.Kendilenmiş hatlar bir populasyonda bitkilerin kendi çiçek tozlarıyla tozlanmaları sağlanarak elde edilir.Bu işleme “kendileme” denir.Kendileme 5-7 yıl süreyle yapılırsa bitkiler hemen tamamen homozigot hale gelir ve kendilenmiş hat elde edilmiş olur.Kendilenmiş hatlar arasında yapılan melezlerin hepsinde “heterosis” beklenmez.
Yukarıda bahsettiğim domates tohumlarının hibrid safhasına kadarki süreci ifade etmektedir.Bu süre en az 6-7 sene,rezistans genler 10 yıla çıkabilmektedir.O yüzden ıslahçının bölge adaptasyonu ve bölge istemine cevap verecek çeşitleri iyi öngörüp gelecekteki değişimleride hesaplamalıdır.
Bundan 10 yıl önce verimlilik,renk ve aroma ön plandayken zaman içinde taşımacılığa uygun ve raf ömrü uzun çeşitlere yönelindi.Şu anda ise kaybedilen aromanın ve hastalıklara rezistansın önemi artmakta,daha az ilaç kullanımı,aroma oranı daha yüksek,lycopen miktarı arttırılmış çeşitler ön plana çıkmıştır.
Bu yüzden ıslahçı üretim sorunlarına duyarlı,ona iletilen bilgilerin doğruluğu,gelecek tüketim anlayışına açık olmalı ve çalışılmalıdır.Her zaman ıslahçı ve üretici arasındaki teknik ekip sorunların çözümünde,bilginin aktarılmasında,ıslahçının yönlendirilmesinde önemli sorumluluklar yüklenmiştir.