Orkinos - Tonbalığı - Thunnus tyhnnus

Orkinos - Tonbalığı (Thunnus tyhnnus) (İng. Northern bluefin tuna)




Denizlerin en büyük balıkları arasında yer alan orkinos Büyük Okyanus ve Atlas Okyanusu'nun 10 derecenin altına düşmeyen ılıman sularında yaşar. Türkiye sularında Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz'de bulunur. Ortalama ağırlığı 250 kilogram, uzunluğu ise iki-dört metredir.
Nisan ayı başında Akdeniz'den göçe başlayan orkinos, büyük sürüler halinde Ege ve Boğazlar üzerinden Karadeniz'e çıkar. Kasım ayında kofana ve torik sürülerinin peşinden İstanbul Boğazı'na giren orkinos sürüleri, havalar ılıman geçerse Marmara'da kışlarlar.
Orkinos sürülerinin en temel besin maddesi, önlerine kattığı uskumru, sardalye, kolyoz, hamsi, zarganadır.
Kırmızı etli bir balık olan orkinosun kanı akıtılıp dilimlendikten sonra konservesi yapılır. Ağırlığı 5-10 kilogram olan küçük orkinosların, suda bekletip kanı alındıktan sonra tuzlanarak ızgarası yapılır.
Küçük boy orkinoslar yemli ya da yemsiz takımlarla avlanır. Yemli takımda istavrit, sardalye ve gümüşbalığı kullanılır. Orta boy orkinoslar ise ucunda kaşık, seğirtme, plastik etekli sübye gibi yapay yemlerin bulunduğu takımlarla avlanır. Büyük boy orkinos avında ise iğne, beden ve olta bölümünü kapsayan hurma halatından oluşan takımlar kullanılır.


Orkinos, Ton balığı olarak da bilinir, uskumrugiller (Scombridae) familyasından Thunnus Euthnnus ve Katsuwonus cinslerini oluşturan boyu 5-6 metre, ağırlığı 900 kilograma ulaşabilen göçmen balık türlerine verilen ad.

Çok hızlı yüzerler. Kendinden küçük balıkları avlar. Eti konservecilikte kullanılır. Vücutları yuvarlak olup, ön kısmı büyük, arkaya doğru incelen bir yapıya sahiptir. İki dorsal yüzgeç arasında az bir mesafe vardır. 8 veya 9 adet pinnul denen yalancı yüzgeç bulunur. Bu yüzgeçler hem sırtta, hem anal yüzgecin arkasında bulunur. Vücudun üst tarafı koyu mavi veya siyah, yanlar gümüşi beyaz, karın yüzgeci arasında sarkık iki et parçası bulunur. Kuyruk yüzgecinin kenarı beyaz renklidir. 1.000.000'a yakın yumurta bırakabilirler. Mart, Haziran, Temmuz, Ağustos ayları üreme dönemleridir.

Göçmen bir balıklardır. Sürü halinde gezerek, kendilerinden küçük balık türleriyle beslenirler. Sardalya, hamsi, tirsi, uskumru, torik, palamut, lüfer gibi balık sürülerini kovalar ve yerler. Saatte 65–70 km hızla yüzerler. Genç orkinoslar, sürü halinde torik ve palamutlarla birlikte boğazdan inerler. Üç yılda erginleşirler. Olgunlaşmış orkinoslarının bu balıklar dünyada en az eşi bulunan tür olan axers türündendir.Yani hafızaları bir balık hafızası olmasının ötesinde kısa süreli bellekleri 10-12 ay hafızada tutabilir.Bu yüzdendir ki kendilerini yakalamaya çalışan avcıları unutmazlar ve köpek balıları ile ittifak kurarak onları öldürürler..


Türler

Uzun kanat orkinos (Thunnus alalunga) (Bonnaterre, 1788).
Sarı kanat orkinos (Thunnus albacares) (Bonnaterre, 1788).
Kara kanat orkinos (Thunnus atlanticus) (Lesson, 1831).
Güney mavi kanat orkinos (Thunnus maccoyii) (Castelnau, 1872).
Kocagöz orkinos (Thunnus obesus) (Lowe, 1839).
Pasifik mavi kanat orkinos (Thunnus orientalis) (Temminck & Schlegel, 1844).
Bayağı orkinos (Thunnus thynnus) (Linnaeus, 1758).
Uzun kuyruk orkinos (Thunnus tonggol) (Bleeker, 1851).
Çizgili orkinos (Katsuwonus pelamis)
İnce orkinos (Allothunnus fallai)
Küçük orkinos (Euthynnus affinis)
Benekli orkinos (Euthynnus alletteratus)
Köpekdiş orkinos (Gymnosarda unicolor)