PDA

Orijinalini görmek için tıklayınız : Enginar Yetiştiriciliği - Cynara scolymus


Mr.Muhendis
22.10.2009, 19:51
http://i37.tinypic.com/2mfi5w0.jpg

Enginar (Cynara scolymus), papatyagiller familyasından mavi-mor renkli çiçekler açan, 50-150 cm boyunda çok senelik otsu bir bitki. Güney Avrupa ve Akdeniz çevresinde yetişir.

Gövdeleri dik, kuvvetli, sert ve boyuna olukludur. Yaprakları sapsız, büyük, uzun-oval ve parçalıdır. Çiçekler üst yaprakların koltuğundan çıkan, uzun sapların ucunda büyük başçıklar halinde toplanmıştır. Çiçek tablası etlidir. Hepsi tüp şeklinde olan çiçekleri ve bunların aralarında bulunan tüyleri taşır.

Enginar genel olarak ülkemizde ve birçok ülkede vegetatif yolla üretilmektedir. Fransa, İtalya ve İspanya'da doğrudan tohumla üretilen çeşitler geliştirilmiştir. Enginarda vegatatif yolla üretim dip sürgünleri veya üzerinde gözlerin bulunduğu kök parçaları ile yapılabildiği gibi sadece gözlerin ana gövdeden çıkarılıp değişik ortamlarda köklendirilerek de yapılabilir. En yaygın üretim şekli sürgünlerle yapılan üretimdir.

Yeni kurulacak Enginar plantasyonlarında dikiminden önce toprak derin sürülmeli ve gübrelenmelidir. Derin sürümden sonra diskaro ve tırmık çekilerek toprak dikime hazır duruma getirilmelidir.

Dikim genellikle Akdeniz ve Ege bölgesinde Ekim–Kasım aylarında, Marmara bölgesinde ise Mart–Nisan aylarında yapılır. En uygun dikim masuralar üzerine sıra arası ve üzeri 1x1 m mesafe ile yapılır. Özellikler Bursa Doğan köy ve keramet köyünde meşhurdur.

Faydaları

Enginar cynarin içerdiği için karaciğer ve safra kesesinde biriken nikotin, alkol ve yağın vücuttan atılımını sağlar. Ayrıca vücuttaki amonyak ve kolestrolü azaltır.

Bol A ve B vitamini içerdiğinden atardamar kireçlenmesini önlemekte ve safra kesesi rahatsızlıklarını gidermektedir. Bunun dışında cinsel gücü artırıcı, ateş düşürücü, vücudu kuvvetlendirici ve iştah açıcıdır. Romatizma, ishal, sarılık hastalıklarına ve sinirlere iyi gelir.

organik memo
05.06.2010, 13:19
ENGİNAR ÇEŞİTLERİ


BAYRAMPAŞA-6

Klonal seleksiyon yolu ile 1997 yılında tamamlanan ıslah çalışmaları ile geliştirilmiş bir çeşittir. Bitki başına 3 adet başa sahip olan çeşidin bitki başına verimi 704 gram'dır. Ortalama baş ağırlığı 230 gram ve tabla ağırlığı 72 gramdır. Marmara Bölgesinde özellikle Bursa çevresinde yaygın yetiştiriciliği yapılan bu çeşidin konserve ve derin donmaya uygun olduğu saptanmıştır.

BAYRAMPAŞA B-1

Seleksiyon yapılan Bayrampaşa populasyon hatlarının tozlanmasından 1997 yılında elde edilen yeni bir enginar çeşididir. Bu çeşidin başları oldukça iri olup 271 gram'dır. Bitki başına 2-5 baş veren bu çeşidin bitki başına verimi 653 gram olarak saptanmıştır. Tabla ağırlığı 87 gram'dır.

SAKIZ-2

Sakız populasyonundan 1997 yılında klonal seleksiyonla geliştirilmiş olan bu çeşidin bitki başına verimi 572 gram, tek bitkideki baş sayısı 2,2'dir. Baş ağırlığı 256 gram, tabla ağırlığı 62 gram olarak saptanmıştır. Bu çeşidin brakteleri yumuşak olup, ayrılabilir özelliktedir.

SAKIZ-4

Sakız populasyonundan 1997 yılında klonal seleksiyonla geliştirilen bu çeşidin başları 275 gram olup, tabla ağırlıkları 71 gram olarak saptanmıştır. Bitki başına verimi 650 gram olan bu çeşit bitki başına 2,5 meyve vermektedir. Brakteleri yumuşak olup, kolay ayıklanabilir.

SAKIZ S-2

Seleksiyon çalışması yapılan Sakız enginarında populasyon hatlarının tozlanmasından elde edilen yeni bir çeşittir. Bu çeşidin bitki başına verimi 835 gram, bitki başına meyve sayısı ise 3 olarak saptanmıştır. Baş ağırlığı 292 gram olarak belirlenen bu çeşitte, tabla ağırlığı 69 gram'dır. Brakteleri, başı çok sıkı sarmadığından ve yumuşak olduğundan kolay temizlenmektedir.

organik memo
05.06.2010, 14:04
ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİ


Enginar toprak altı gövdesi çok yıllık, toprak üstü organları tek yıllık olan baş ve yapraklarından çeşitli şekillerde faydalanılan bir sebze türüdür. Enginarın yenilen kısmı açmamış çiçeklerinin geniş ve etli çiçek tablası ile brakte adını verdiğimiz enginar başındaki yapraklarının etli dip kısımlarıdır. Enginarın içeriğinde A ve C vitaminlerinin yanında kalsiyum, potasyum, demir, manganez ve fosfor gibi çeşitli mineralleri orta seviyede bulunduran bir sebzedir. Enginarda bulunan Ciarin adlı madde karaciğer, safra kesesi, böbrekler ve bağırsakların düzenli çalışmasına yardım eder. Taze olarak tüketiminin yanında konserveye işlenmiş ve derin dondurulmuş olarak kullanımı mümkündür. Enginar, İtalya, İspanya, Fransa gibi Akdeniz ülkelerinde ve Amerika kıtasında üretilmektedir. Ülkemizdeki üretimi Ege ve Marmara bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Marmara bölgesinde Bayrampaşa, Ege ve Akdeniz bölgelerinde ise; Sakız çeşitleri yaygın olarak yetiştirilmektedir. Enginarın çok yıllık bir sebze olduğundan enginar plantasyonları bulundukları yerde 10 ila 15 yıl kalabilir. Ancak üçüncü ve dördüncü yıldan sonra ekonomik verim düştüğünden plantasyonların yenilenmesi uygun olur.

YETİŞTİRME İSTEKLERİ

Enginar ılık iklim sebzesidir. Kışları ılık geçen bölgelerde kış ve ilkbahar aylarında yetişir. Aylık sıcaklık ortalaması 70C 'nin altında olan yerlerde yetiştiricilik uygun değildir. En iyi geliştiği sıcaklık 15 ila 180C’ dir. Sıcaklık 00C' nin altına düştüğünde başlarda büyük zararlanmalar olur ve hasat zamanı gecikir. Sıcaklık -5,-60C' den daha aşağı düştüğünde toprak üstü kısımları kısmen veya tamamen donar. Fazla sıcak ve kuru hava koşullarında ise; baş gelişimi olmaz.

TOPRAK İSTEKLERİ ve GÜBRELEME

Enginar toprak istekleri seçici bir bitki değildir. Fakat derin, tınlı-kumlu toprakları tercih eder. Toprak iyi drene edilmiş ve kullanabilir su kapasitesine sahip olmalıdır. En uygun gübreleme toprak tahlili sonuçlarına göre yapılan gübrelemedir. Enginar çok yıllık bitki olduğundan her yıl ilkbahar ve sonbaharda sürgün temizliği sırasında tahlil sonuçlarına göre ticaret gübreleri ve ocaklara birer kürek çiftlik gübresi verilir ve bitkilerin boğazları doldurulur. Çiftlik gübresi ile fosforlu ve potasyumlu gübrelerin tamamı dikimden önce verilirken, azotlu gübreler üç seferde verilmelidir. Birinci kısım dikimde, ikincisi ilk başlar görülünce, sulaması döneminde verilmelidir.

YETİŞTİRİCİLİĞİ

Enginar genel olarak ülkemizde ve birçok ülkede vegetatif yolla üretilmektedir. Fransa ve İtalya'da doğrudan tohumla üretilen çeşitler geliştirilmiştir. Enginarda vegatatif yolla üretim dip sürgünleri veya üzerinde gözlerin bulunduğu kök parçaları ile yapılabildiği gibi sadece gözlerin ana gövdeden çıkarılıp değişik ortamlarda köklendirilerek de yapılabilir. En yaygın üretim şekli sürgünlerle yapılan üretimdir. Yeni kurulacak Enginar plantasyonlarında dikiminden önce toprak derin sürülmeli ve gübrelenmelidir. Derin sürümden sonra diskaro ve tırmık çekilerek toprak dikime hazır duruma getirilmelidir. Dikim genellikle Akdeniz ve Ege bölgesinde Ekim – Kasım aylarında, Marmara bölgesinde ise Mart – Nisan aylarında yapılır. En uygun dikim masuralar üzerine sıra arası ve üzeri 1x1 m mesafe ile yapılır

BAKIM İŞLEMLERİ

Enginar çok yıllık bir bitki olduğundan her yıl sonbahar ve ilkbaharda bitkilerin dipleri açılır. Kuvvetli 1 ila 2 sürgün bırakılır. Diğer sürgünler köklü olarak gövdeden kesilerek alınır. Her enginar bitkisinden dikimde kullanılabilecek nitelikte 6-10 adet sürgün elde edilir. Üçüncü kısmı ise; uyandırma sonbahar ve ilkbahardaki sürgün temizliği sırasında bitkilerin arası çapalanır. Yabancı ot temizliği yapılır. Enginarda hasat başlar normal büyüklüklerini aldığı ancak braktelerin açılmadığı dönemde yapılmalıdır. Hasat gecikirse brakteler açılır, çiçek tablası lifli bir yapı kazanarak Pazar değerini kaybeder. Hasat olgunluğuna gelen başlar 5 ila 10 cm uzunluğunda sapları ile hasat edilmelidir. Enginarda başların hasadından sonra bitkinin dal ve yaprakları kuruyarak, bitki dinlenme dönemine girer, bu dönemde hiçbir işlem yapılmaz. Bölgelere göre değişmekle beraber Temmuz Ağustos aylarında uyandırma sulaması yapılır.

Mr.Muhendis
21.10.2012, 13:20
Enginar ılık iklimlerde yetişen kışlık sebzedir. Enginar yetiştiriciliği çok soğuk ve sıcaktan hoşlanmaz. Kış aylarında sıcaklıklar 0°C altına düşerse yaprak ve başlarda önemli zararlar oluşur. 20°C üzeri sıcaklıklarda gelişme yavaşlar, 25°C üzerinde ise gelişme tamamen durur. Sıcak ve kurak koşullarda baş sertleşir ve kalite düşer. Enginar üretilen bölgelerdeki ilk donlar da önemli zararlar yapar. Erkenci özellik gösteren çeşitlerde erkenci ve turfanda ürünün oluşumu engellenir. İlkbahar döneminde oluşan kurak ve sıcak havalar ise özellikle geççi konservelik çeşitlerde başların küçük kalmasına, gevrekliğinin azalmasına, acılaşmasına ve liflenmeye neden olur. Artan sıcaklık ile başlar hemen çiçeklenmeye geçer ve verim düşer.

Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde hüküm süren ılık ve nemli iklim şartları enginar yetiştiriciliği için son derece elverişlidir. Optimum gelişme sıcaklığı 15-18 °C’ dir. Bunun yanında iyi bir hava nemi ve sulama koşulları sağlanmalıdır.

ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TOPRAK İSTEĞİ

Enginar çok yıllık bitki olması nedeniyle drin bünyeli, humusca zengin ve iyi drene edilmiş topraklardan hoşlanır. Çok hafif karakterli, kumlu veya çok ağır karakterli toprakları sevmez. Hafif kumlu topraklarda daha erken verim alınması ve erkencilik sağlanması yanında başların küçük kalması ve verimin azalması ve erkencilik sağlanması yanında başların küçük kalması ve verimin azalması en önemli dezavantajdır. Enginar yetiştiriciliğinde bu tip topraklarda çok iyi sulama yapılmalıdır. Ağır karakterli topraklarda ise çok yıllık olan kökler havasız kalarak çürür. Enginar için toprak pH’sı 6.0-6.5 olmalıdır. Topraktaki organik madde miktarının ise %2 civarında olması yararlı olur. Güneye meyilli yamaç araziler ise erken ısınması nedeniyle erkenci enginar üretiminde başarılı olarak kullanılabilir.

ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE KÖK

Enginar kuvvetli bir kök yapısına sahiptir. Çok yıllık bir bitki olması nedeniyle toprak altında yetiştiği yıl süresince kalınlaşan ve odunlaşan siyah renkli bir rizom oluşturur. Bu rizomlar üzerinde eti yan ve saçak kökler oluşur. Yan ve saçak kökler genelde 50 cm toprak derinliğinde yayılmıştır. Hafif toprak koşullarında ise bu köklerin 1.5 m derine inebildiği belirlenmiştir. Rizom üzerinde adventif (uyur) gözler mevcuttur. Bu gözlerden sürgün ve yapraklar oluşur. Yapraklarda oluşan depo maddeleri rizmonda birikir ve çok yıllık olan bitkilerin gelerek yıllardaki yaşamlarını sürdürmelerini sağlar. Rizom toprak altında Mayıs-Ağustos ayları arasında susuz bir ortamda kaldığı sürece yaşamını sürdürür. Sulanması halinde yeniden sürerek gelişir.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÖVDE

Enginar gövdesi 50-200 cm boy alabilir. Gövde yuvarlak ve üzeri boyuna çizgilidir. Gövdede yeşil renk hakim olup, bu renk bazı çeşitlerde antosyan oluşturması nedeniyle mor renge döner. Gövde üzerinde yapraklar almaşık olarak dizilmişlerdir. Bitki yaprak koltuklarından 2-5 adet yan dal oluşturabilir. Ana gövde ve yan dallar bir çiçek tablası ile son bulur. Bir enginar ocağından 10-15 adet ayrı gövde oluşabilir, ancak kalite ve verim yükseltilebilmesi için bunlardan 2-3 adedinin gelişmesine izin verilir.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE YAPRAK

Yapraklar çok değişik yapıdadır. Enginar yaprakları 50-80 cm uzunluğa ulaşabilir. Şekilleri uzun ve oval, hafif parçalı veya çok parçalı yapıda olabilir. Yaprak kenarları bazı çeşitlerde parçalı, girintili çıkıntılı (yerli enginar) olabildiği gibi bazı çeşitlerde parçalı, girintili çıkıntılı (yerli enginar) olabildiği gibi bazı çeşitlerde düzgün ve geniş ayalı (sakız enginarı) olabilmektedir. Yaprakların üzeri düz, gri yeşil, alt yüzleri ise beyaz ince tüylerle kaplı ve boz renktedir.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE BAŞ

Bir enginar ocağında ana sürgün ucunda oluşan Başa “baş enginar” yan sürgünlerde oluşan başlara ise “kol enginar” adı verilir. Çeşitlere göre değişmekle birlikte bir enginar başının çapı 3-15 cm, ağırlığı ise 200-700 g arasında değişmektedir. Baş uzun oval, uzun-oval, omuzlu oval, yuvarlak ve basık şekilli olabilmektedir. Baş büyüklüğü bakımından da çeşitler arasında önemli farklılıklar vardır. Bazı çeşitlerde baş çapı 5 cm iken bazılarında 10-15 cm olabilmektedir. Baş yüksekliği 6-13 cm arasında değişir. Başın brakte yaprakları da uzun-dar veya kısa-geniş olabilmektedir. Bazı çeşitlerde ise brakte yaprağının ucu dikenlidir. Yine bazı çeşitlerde brakte yapraklar sıkı olarak birbiri üzerine dizilmişken bazılarından oldukça gevşek bir yapı gösterir. Brakte yaprakların boyu genellikle eninden büyük ve üçgen şekillidir. Başın dış tarafındaki brakte yaprakları koyu yeşil, iç kısımdakiler ise açık-yeşil renklidir. Buna karşılık bazı çeşitlerde brakte yaprakları menekşe-mor renkli de olabilmektedir.



Tüketim şekline bağlı olarak ülkemizde yetişen enginar çeşitleri farklı özellikler göstermektedir. Her ne kadar dünya ülkeleri arasında çok bilinen bir sebze olmamasına rağmen günümüzde tüketim amacına yönelik çeşitler geliştirilmektedir. Ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen çeşitler ve bunların özellikleri özetlenmiştir.



Sakız enginarı:

Ege bölgesinin İzmir, Çeşme ve Karaburun tarafında yaygın olarak yetişen çok erkenci bir çeşittir. Akdeniz bölgesinde de üretimi yapılmaktadır. Orta irilikte, sıkı ve hafif uzun baş oluşturur. Taze tüketime uygundur ve brakte yaprakları ile çiçek tablasın yenir. Çiçek tablası çok geniş değildir. Çeşidin tipik özelliği yapraklarının parçalı olmayışı ve kenarlarının düz oluşudur.



Yerli enginar:

Ege ve Akdeniz bölgesinde yetişir. Yaprakları parçalıdır ve başlar sakız enginarına göre daha küçük ve basıktır. Bu çeşidin bitkileri verime geç yatar ve daha küçük ve basık baş oluştururlar.

Diğer yandan Sakız çeşidi ile yerli enginarın morfolojik açılardan bazı benzerlikler göstermesi, bu iki çeşidin muhtemelen aynı olduğu tezini kuvvetlendirmektedir. Çünkü sakız çeşidi ile yapılan çok yıllık yetiştiriciliklerde, bitkilerde yıllar içinde artan oranlarda yaprak formasyonları ile dikkat çeken, parçalı yapraklı ve verime geç yatan yerli tip enginar bitkileri oluşumu gözlenmektedir.

Sakız çeşidinde görülen ve tek yönlü olarak gerçekleşen bir değişimin sonucu meydana gelen ve morfolojik özellikleri yanında verim davranışları ile de sakız çeşidinden ayrılan özelliklere sahip farklı tip bitkiler “yerli enginar” olarak adlanır.



Bayrampaşa enginarı:

Marmara bölgesinin, İstanbul ve Bursa yöresinde yetişen sofralık ve konservelik bir çeşittir. Oldukça iri ve basık başlı özellik gösteren bu çeşit aynı zamanda iri çiçek tablası taşır. Geççi çeşit olması taze tüketim oranını azaltmaktadır. İri çiçek tablası konserveye uygundur.



Bu çeşitlerin dışında bazı seleksiyon çalışmaları sonucunda elde edilen klonlar ile yurt dışı orijinli bazı çeşitler geniş üretim alanları bulmamasına rağmen yeni ıslah çalışmalarında materyal olarak kullanılmaktadır.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE ÇİÇEK

Enginarın sebze olarak değerlendirilen baş kısımları bitkinin çiçeğini oluşturur. Tüketilen kısım bir çiçek tomurcuğudur. Çiçekler erselik yapıdadır ve baş 600-1200 adet çiçek taşır. Çiçekler mor-erguvan renktedir. Çiçeklenme çiçek tablasının dışından başlar ve merkeze doğru ilerler. Bir çiçek 4-5 günde çiçeklenmesini tamamlar. Bu çiçek tomurcuğu üzerinde çok sayıda brakte yaprağı bulunur. Brakte yapraklarının iç kısmında çeşitlere göre değişen irilikte çiçek tablası vardır. Esas tüketilen kısım olan bu tablanın kenarlarında bir veya iki sıra dizilmiş mor-erguvani renkte çiçeğin taç yaprakları bulunur. Ortada ise erkek ve dişi çiçeklerden oluşan çiçek topluluğu mevcuttur. Eğer enginar başı hasat edilmezse bu taç yapraklar gelişerek brakte yaprakları arasından dışarı çıkar ve mor-erguvani renk alırlar. Tablanın ortasında bulunan çiçek topluluğu tüylerle çevrilidir. Bu tüylerin tabla ucunda ise tohumlar oluşur. Döllenmeden 35-40 gün sonra tohumlar olgunlaşır.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TOHUM VE ÇİMLENME ÖZELLİKLERİ

Enginar çiçeğinin tozlanma ve döllenmesi tamamlandıktan sonra hem brakte yapraklar hemde taç yapraklar beyazlaşmaya başlar. Erkek ve dişi organların oluşturduğu tüysü yapı kurur ve tabla üzerinde tohumlar oluşur.



Tohumlar koyu kahverengi, siyah-mor renkli ve kılçıklıdır. Sert yapılı tohumlar 5-7 mm uzunlukta, 4-6 mm kalınlıkta olabilir. Bir gramda 15-25 adet tohum bulunur. Tohumlar çimlenme özelliklerini 4-6 yıl korurlar. Tohumların optimum çimlenme sıcaklıkları 20-30°C’dir. Çimlenme için karanlık koşullar isteyen tohumlar 12-14 günde çimlenmesini tamamlar. Enginar tohumları genellikle ıslah çalışmalarında ve yeni çeşitlerin elde edilmesinden kullanır. Yaygın üretim şekli dip sürgünleri ile yapılan üretimdir.



Ege Bölgesinde Eylül-Mayıs ayları arasında 9 ay süreyle gelişen enginar bitkileri, 3 ay süre ile dinlenmeye bırakılır. Bitkiler dinlenmeye bırakılmazsa meydana gelecek başlar küçülür, verim ve kalite düşer.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TOPRAK HAZIRLIĞI, EKİM, DİKİM VE BAKIM İŞLERİ

Enginar, yetiştirildiği toprağı uzun süre işgal ettiği için plantasyon kurulmadan önce arazinin mutlaka derin işlenmesi çok yararlı olur. Bu derin işlemeden sonra birkaç gün havalanan toprak Disk-Harrow ile inceltilir ve dikim yerleri hazırlanır.



Enginarda çoğalma ağırlıklı olarak vegetatif yolla yapılmaktadır. Ancak ıslah çalışmalarında ve yeni çeşit geliştirmede tohum ile de üretilebilir. Bugün yapılan bazı çalışmalar sonucunda tohum ile yetiştirilen çeşitlerin geliştirildiği ve İsrail ile Fransa’da tohumdan kurulmuş plantasyonlar olduğu belirtilmektedir.



Tohum ile yapılan üretimde genellikle önce fidelerin yetiştirilmesi gerekmektedir. Bunun için tohumlar Mart-Nisan aylarında genelde harç dolu saksı veya tüplere ekilir. Her saksıya 2-3 adet tohum ekilir. Çimlenen tohumlardan gelişen 1 veya 2 bitki saksıda bırakılır ve gerekli bakım işleri yapılır. O yıl içinde gelişen fideler ertesi yıl yine Mart-Nisan aylarında saksıdan çıkarılarak esas yerlerine dikilirler.



Enginarın vegetatif çoğaltımı ise iki şekilde yapılabilir:



Dip sürgünleri ile yapılan üretim

Memelerle yapılan üretim

Bu iki vegetatif üretim şeklinden yaygın olarak kullanılan dip sürgünleri ile yapılan üretim şeklidir.



Dip sürgünleri ile yapılan üretim



Ülkemizde yeni uygulamaya aktarılmaya çalışılan dip sürgünlerinin köklendirilerek tarlaya dikilmesi uygulaması yapılmaktadır. Bu üretim şeklinde genellikle homojen bitki özelliği gösteren, görünüş olarak açılma göstermemiş enginar plantasyonlarındaki bitki ocaklarından yararlanırlar. Mart-Nisan aylarında seçilen ocaklardaki bitkilerin etrafı 10-12 cm derinlikte dikkatlice açılır ve dip sürgünleri keskin bir bıçak veya çapa ile kesilerek alınır. Alınan bu sürgünlerde yapılan hafif bir yaprak temizliğinden sonra dip sürgünlerinin kök boğazı çapının 2.0-2.5 cm olması köklenme oranını arttırmaktadır. Dip sürgünlerinin köklenmesinde sulamanın önemi çok büyüktür. Mümkünse yağmurlama sulama yapılması dip sürgünlerinin gelişimini olumlu yönde etkilemektedir. Haziran ayı başına kadar sulama çapalama ve gerekli ise gübreleme yapılır. Eğer dip sürgünleri Mart ayı içinde dikilmiş ise bitkilerde 5-6 hakiki yaprak ve iyi gelişmiş bir kök yapısı sağlanmış olur. İşte bu aşamadan itibaren köklendirme parselinin suyu kesilir ve bitkiler dinlenme dönemine sokulurlar. Ağustos ayı başına kadar kendi haline bırakılan köklendirme parseline Ağustos ayı başına kadar kendi haline bırakılan köklendirme parseline Ağustos ayı başında uyandırma suyu verilerek 2-3 gün beklenir. Dinlenme dönemi geçiren kökler uyandırma suyunu alınca üzerlerindeki uyur gözleri faal duruma geçirirler ve hızla sürgün verirler. Bu sürgünler toprak üzerinde belirince bel küreği ile dikkatlice sökülür ve hemen esas yerlerine dikilirler.



Dip sürgünlerinin esas yerlerine dikimi genellikle 1.00x60-70 cm mesafelerle yapılır. Dikime hazır hale getirilen tarlada 1 m ara ile karıklar açılır ve bu karıkların boyun noktalarına 60-70 cm ara ile dip sürgünlerinin söküm derinliğine açılan çukurlara dikim yapılır. Dikim sonrası hemen can suyu salma şeklinde verilir.



Dip sürgünleri köklendirilmeden esas bitkiden alındığı şekliyle de esas yerlerine dikim yapılabilir. Ancak bu şekilde yapılan üretimde dip sürgünler köklü olmadığı için dikim sonrası kurumalar çok olur ve tarlada yer yer boşluklar oluşur. Bu boşluklar sulama yapılarak doldurulmaya çalışılırsa da hem bitkiler arasında homojen gelişme olmaz, hem de işçilik maliyetleri artar. Bu olumsuzluk nedeniyle köklendirilmiş enginar dip sürgünlerinin esas yerlerine dikilmesi en çok önerilen yöntemdir.



Ağustos ayı ortalarında esas yerine dikilen dip sürgünleri gerekli bakım işleri yapıldığı taktirde hızla gelişir ve o yıl içinde çoğunlukla baş oluşturularak verime geçerler. Özellikle erkenci çeşitlerde yapılan bu tip üretimde erkenci verim büyük oranda artar.



Memelerle yapılan üretim



Enginarın toprak altı gövdesinin üzerinde bulunan ve yeni sürgünleri oluşturacak olan memelerin kullanılması yolu ile yapılan üretim şeklidir. Üzerinde göz taşıyan gövde parçaları üretimde kullanılır. Yaşlı enginar plantasyonlarının toprakaltı gövdelerinden alınan 5-8 cm çaplı ve 10-15 cm uzunlukta, üzerinde bir-iki meme içeren parçalar ya olduğu gibi esas yerlerine dikilirler, yada köklendirme yastıklarında köklendirilerek esas yerlerine aktarılırlar.



Memelerle yapılan üretimin en önemli dezavantajı, özellikle varyasyon gösteren çeşitlerde seçim yapılamamasıdır. Yapraksız dönemde alınan memelerin açılma gösterip göstermediği anlaşılamadığı için bu üretimden elde edilen bitkiler homojen özellik göstermeyebilir. Bu sakıncanın ortadan kaldırılmaması için bitkilerin yapraklı dönemde işaretlenmesi gerekir.



Bu üretim şeklinde meme içeren gövde parçaları yerine sadece iri görünüşlü memelerin toprakaltı gövdesinden ayrılarak yine köklendirildikten sonra esas yerlerine dikilmesi şeklinde de üretim yapılabilmektedir.



Bakım işleri

Enginar üretiminde iyi bir bitki gelişimi sağlamak ve düzenli verim elde edebilmek için bakım işlerinin yerinde ve zamanında yapılması gerekmektedir.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE ÇAPALAMA

Köklendirilmiş veya köksüz piçlerin esas yerlerine dikiminden sonraki gelişme dönemlerinde sıra araları ve sıra üzerlerinde gelişen yabancı otları temizlemek ve toprağı kabartmak amacıyla yapılır. Çapalama mevsime göre 2-3 kez yapılır. Gelişmenin ilk dönemlerinde 2-3 kez yapışan çapalama işlemlerinden sonra hızla gelişen bitkiler toprak yüzeyini kapattığı için başka çapalama işlemlerine gerek kalmaz.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE SULAMA

Enginar gelişme ve büyüme döneminde oldukça fazla su isteyen bir bitkidir. Yetiştirildiği bölgelerde Ağustos ayı başından itibaren verilen uyandırma suyu ve kış mevsimi yağışlarının başlangıcına kadar olan dönemde düzenli ve yeterli miktarlarda su ister. Kış mevsiminde ise gerekli su ülkemizde genellikle yağışlardan sağlanır. Özellikle hasat döneminde yağışlar yetersiz ise mutlaka sulama yapılmalıdır. Susuz kalan bitkilerde verim ve kalite düşer. Sulama işlemi genellikle karıklara sulama yapılmalıdır. Ağır karakterli topraklarda aşırı su vermemek gerekir. Aşırı su kök çürümelerine neden olur.



Dikimden sonraki bitki gelişim dönemlerinde ise bitki gelişim durumu ve baş kalitesine göre organik ve mineral gübre ile gübreleme yapılması gerekmektedir. Toprak analizine bağlı olmak koşulu ile ortalama olarak her yıl enginar plantasyonu için 15 kg/da N, 10 kg/da P2O5 ve 15 kg/da K2O kullanılması tavsiye edilir. Gübreler karıklara verildiği gibi ocaklara da verilebilir. Ocaklara sonbahar da 3-4 kg/ocak yanmış çiftlik gübresi verilmesi tavsiye olunur. Ayrıca yine ocak başına 6-10 g N, 5-10 g P2O5 ve 10-15 g K2O gübrelenmesi de önerilir. N’ li gübrenin yine 3 faklı dönemde verilmesi gerekir.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE OCAK TEMİZLİĞİ

Enginar üretiminde ocak temizliği genellikle sonbahar da bir kez yapılır. Uyandırma suyu verildikten sonra toprak altı kök sistemindeki uyur gözlerden oluşan çok sayıdaki dip sürgününün temizlenmesi ve seyreltilmesi gerekir. Sonbahar döneminde ocaklar açılarak toprakaltı gövdesine ulaşılır ve gelişen dip sürgünlerinden en kuvvetli gelişen iki-üç tanesi bırakılır, diğerleri kesilerek atılır. Açılan ocağa birer kürek yanmış ahır gübresi verilir ve tekrar boğaz doldurulması yapılır. Ocak temizliği bazı yıllar gerekli olursa ilkbaharda ikinci bir kez daha yapılabilir. Tekrar ilkbaharda açılan ocaklardan çok sayıda gelişen dip sürgünlerinden zayıf gelişenler temizlenir. Mümkünse tekrar ahır gübresi verilir ve boğaz doldurulur.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE YAZ TEMİZLİĞİ

İlkbaharda havaların iyice ısınması ve sıcaklığın 25°C üzerine çıkmasından sonra enginar başları kartlaşır ve tüketim değerini kaybeder. Bu dönemden sonra plantasyonun suyu kesilir ve bitkiler kurumaya bırakılır. Bitkiler üzerinde gelişen başlar çiçeklenir ve tohum oluştururlar ve bitkiler kurumaya bırakılır. Bitkiler üzerinde gelişen başlar çiçeklenir ve tohum oluştururlar ve bitkiler daha sonra kururlar. Ege bölgesinde bu genellikle Temmuz ayı ortalarına rastlar. Bu dönemde kuruyan bitkilerin toprak üstü aksamları keskin çapa balta veya orak yardımıyla kesilir. Bu kesim işlemi sırsında bitkinin artıkları tırmıklanarak temizlenir. Uyandırma suyu verilinceye kadar plantasyonda başka bir işlem yapılmaz.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİ OLGUNLUK HASAT ve DEPOLAMA

Enginarda olgunluk kullanım amacı ve kullanım şekline göre değişir. Taze tüketim ve konserve yapımına göre olgunluk dönemleri farklıdır. Çiçek tablası konserve edilecek olan çeşitlerde tablanın tam iriliği alması beklenirken, taze olarak tüketilecek enginarlarda brakte yapraklarının sertleşmesi beklenmeden yapılacak hasat şekli esas alınır.



Enginarın sebze olarak değerlendirilen kısmı olgunlaşmamış çiçek tablası ve bunun üzerindeki brakte yapraklarıdır. Baş üzerinde bulunan brakte yapraklarının etli kısımları tüketilir. Başın dış kısımlarındaki brakte yapraklarının uç kısımları liflendiği için etli dip kısımları tüketilirken başın iç kısmındaki taze brakte yapraklarının tamamı tüketilebilir. Enginarda olgunluk tanımında kullanılan en önemli kriter, başın fazla büyümemesi ve kartlaşmamasıdır. Ayrıca başı taşıyan sap kısmının da sertleşmemiş olması hafif esnek olması bir başka olgunluk kriteridir. Diğer bir kriter ise brakte yaprakların kapalı olması açılmamsı taze olgunluk için önemlidir. Aşırı olgunlukta ise başlar kartlaşır, tabla ve brakteler selülozlaşır, lifli yapı oluşur. Brakte yapraklar açılır başın yenme değerinde büyük kayıplar oluşur.



Enginar plantasyonu 3.yıldan sonra maksimum verime ulaşır ve 10-12 yıl kadar maksimum verimde kalır. Bundan sonra ise verimde önemli düşüşler olur. Enginar başları yeterli iriliği alınca başların 15-20 cm altına sap ile birlikte keskin bir bıçak ile kesilmek suretiyle hasat edilir. Hasat edilen ürün iyi korumalı sepet tahta veya karton kutu da pazara sunulur.



Enginar başları hasat edildikten sonra kesinlikle su ile temas edilmemelidir. Hasat edilen hiçbir önlem alınmazsa tazeliğini kaybeder. Enginar başları soğuk hava depolarında 0°C sıcaklıkta ve %90-95 nemde 3-6 hafta muhafaza edilebilirler.



ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE VERİM

Enginarda verim genellikle baş adeti olarak ifade edilir. Çünkü pazarlamada da kg yerine adet olarak pazarlama yapılır. Yetiştirme bölümünden de anlaşılacağı gibi bir dekar alana 100x60-70 cm mesafeler ile dikim yapıldığında yaklaşık 1650 adet bitki dikilir. Her enginar da genelde 2 sürgün bırakır. Her sürgünden bir adet anabaş, 2-3 adet yan kol enginarı alındığı kabul edilirse bir ocaktan 2-6 adet, bir dekar alandan ise 3300-8000 adet enginar başı elde edilir.


ENGİNAR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TOHUM ÜRETİMİ

Enginar vegetatif yolla çoğaltıldığı için tohum üretimi bugün için çok önem taşımaz. Ancak son yıllarda bazı ülkelerde tohum üretilen çeşitlerin geliştirilmesi ile tohum üretimi de gelecekte önemli olabilecektir.