Mr.Muhendis
20.10.2009, 14:25
Ekonomi iki temel başlık altında sınıflandırılabilir. Bunlar; Kayıt Dışı Ekonomi ve Kayıt İçi Ekonomi’dir.
Kayıt Dışı Ekonomi: Ekonomik faaliyetlerin fiilen gerçekleşmiş olmasına rağmen, bu faaliyetlerle ilgili kaynakların tutulmaması olarak tanımlanan kayıt dışı ekonomi, kamu idarelerinin denetimi dışında kalan her türlü ekonomik işlem ve faaliyetlerdir.
Kayıt İçi Ekonomi: Kayıt İçi Ekonomi; resmi kayıtlara giren, kanuni belgelerle belgelendirilen, kamu organlarınca normal kurallar çerçevesinde kontrol edilen ve milli gelir hesaplamalarında dikkate alınan ekonomik işlem ve faaliyetlerin tamamıdır.
KAMU EKONOMİSİ
Devletin bir iktisadi birim olarak ekonomik faaliyetlerde bulunması veya özel iktisadi birimlerin faaliyetleri üzerinde düzenleyici karalar alması, “kamu ekonomisi” olarak adlandırılan, ayrı bir iktisadi yapı ve kurumu ortaya çıkarır.
Bu iktisadi yapıyı oluşturan en önemli etkenlerden biri ‘Kamusal Mallar’dır.
Kamusal Mallar
Kamusal Mallar ya da diğer bir adıyla sosyal mallar, piyasada önemli etkilere yol açan en önemli kavramlardan biridir. Bireylerin sosyal mallardan (kamu hizmetleri) elde ettikleri faydanın ölçülememesi ve fiyat yoluyla tanımlamaması, bu malların serbest piyasa ekonomisi içerisindeki özel sektör tarafından üretilmelerini imkânsız kılar. Bu durumda etkinsizliğe yol açar. Bir malın, kamu malı olarak sayılabilmesi için, öncelikle devletin, daha sonra mahalli idarelerin mülkiyetinde olması gerekir. Özel kişilerin mülkiyetinde bulunan bir malın, kamunun ortak kullanımına sunulması, o malı kamu malı haline getirmez. Bir malın kamu malı olabilmesi için, kamu yararına tahsis edilmiş olması gereklidir. Kamu hizmetine tahsis edilen mallara örnek olarak; askeri üstler, okul binaları ve havaalanları gösterilebilir.
Kamusal Mallar ile Özel Mallar arasındaki ilişki “bölünebilirlik” ilkesi ile açıklanmıştır. Bu ilkeye göre; özel mal ve bu malların sağladığı faydalar, bireyler arasında bölünebilir. Kamusal Mallar ise, bireyler arasında bölünemez ve bireyler bu mallardan ortak olarak yararlanırlar.
Kamusal Malların Ortak Özellikleri
1.Kamusal malların arzını siyasal talep düzenlemektedir. Demokratik bir rejimde vatandaşlar, kamusal mallara olan taleplerini bazı araçlar vasıtasıyla açıklayabilirler. Örneğin; referandum ile vatandaşların kamusal tercihleri belirlenerek, buna göre kamusal arz gerçekleştirilebilir.
2.Kamusal malların bazıları bölünebilir, bazıları kısmen bölünebilir, bazıları ise bölünemez. Bölünemez özellikteki kamusal malların örnekleri ise; savunma, adalet ve diplomasi malları’dır.
3.Kamusal malların bir kısmı bireylerin tüketiminden mahrum bırakılamaz. Örneğin; savunma ve diplomasi gibi malların tüketiminden bireylerin mahrum bırakılması düşünülemez.
4.Kamusal malların bir kısmı, önemli ölçüde “dışsallık” yaratırlar. “Dışsallık” bir ekonomik birimin, üretim ve ya tüketim faaliyeti sonucunda başka birimlerin, bu faaliyetlerden olumlu veya olumsuz yönde etkilenmesidir. Dışsal ekonomilerin kamu ekonomisi yönünden taşıdığı önem ise; herhangi bir kamusal malın, kamu kesimine mi yoksa özel kesime mi sunulması gerektiğinin belirlenebilmesini sağlamasıdır.
5.Kamusal malların bir kısmı için bedel söz konusu değildir. Vatandaşlar bedel ödemeksizin bazı kamusal mal ve hizmetlerden yararlanırlar.
6.Kamu ekonomisinde vatandaşların bazı kamusal hizmetlere (örneğin; askerlik hizmeti, nüfus cüzdanı alınması vb.) talepte bulunmaları zorunlu kılınmıştır.
Kamu Ekonomisinin Genel Hatları
1.Kamu ekonomisinde devletin en önemli ekonomik fonksiyonlarından biri; kaynak kullanımında etkinliğin sağlanmasıdır. Devlet, bu etkinliği sağlayacak, çeşitli ekonomi politikası araçlarına ve politikasına sahip olmalıdır.
2.Kamu ekonomisinin temel görev ve fonksiyonlarından birisi de ekonomik dengenin sağlanmasıdır. Ekonomi de denge, genel olarak, toplam talep eşitliği veya yatırım tasarruf eşitliği olarak ifade edilir. Bu büyüklüklerin birbirine eşit olamaması halinde ekonomide istikrarsızlık olduğu görülmektedir.
3.Kamu ekonomisinin diğer bir fonksiyonu da, ödemeler bilânçosun da eşitlik sağlamasıdır. Ödemeler bilânçosu (dış ticaret dengesi), uluslar arası ekonomik ilişkilerin parasal yönünü açılar. Dış ticaret dengesi ise; bir ülkenin bir yıl içerisindeki toplam mal ihracatı sonucunda elde ettiği dövizleri ve ithalat sonucu, dış ülkelere ödediği döviz miktarını gösterir.
Ödemeler bilânçosunda dengesizliklerin olması halinde, devletin çeşitli kamu araçları ile ekonomiye müdahale etmesi, iktisatçılar tarafından kabul gören bir yöntemdir. Yani; ödemeler bilânçosundaki dengenin sağlanması, kamu ekonomisinin temel fonksiyonlarından biridir.
MALİYE POLİTİKASI
Devletin vergi almak, harcama yapmak ve borçlanma gibi hak ve yetkilerinden yaralanarak kamu ekonomisinin amaçlarını gerçekleştirmeyi sağlayan bir politikadır.
Maliye politikasının başlıca araçları ise şunlardır;
Kamu Gelirleri (Vergi) Politikası: Ülke ekonomisinde ortaya çıkan ani eğilimlere karşı, vergiler etkin olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca gelir dağılımının adil bir hale getirilmesi içinde vergiler büyük önem taşımaktır.
Kamu Harcamaları Politikası: Yatırım ve transfer harcamaları, ekonomik birimlerin karar ve davranışları üzerinde farklı ve önemli etkiler göstermektedirler.
Borçlanma ve Borç İdaresi Politikası: Borçlanma Politikası, özellikle azgelişmiş ülkelerin ekonomik büyüme ve kalkınmalarının sağlanmasında etkin olan bir politikadır.
Bütçe Politikası: Devlet, bütçe politikası ile de kamu ekonomisinin amaçları gerçekleştirilmeye çalışılır. Denk Bütçe Politikası, kamu gelir ve giderlerinin eşit olması anlamını taşımaktadır.
Kayıt Dışı Ekonomi: Ekonomik faaliyetlerin fiilen gerçekleşmiş olmasına rağmen, bu faaliyetlerle ilgili kaynakların tutulmaması olarak tanımlanan kayıt dışı ekonomi, kamu idarelerinin denetimi dışında kalan her türlü ekonomik işlem ve faaliyetlerdir.
Kayıt İçi Ekonomi: Kayıt İçi Ekonomi; resmi kayıtlara giren, kanuni belgelerle belgelendirilen, kamu organlarınca normal kurallar çerçevesinde kontrol edilen ve milli gelir hesaplamalarında dikkate alınan ekonomik işlem ve faaliyetlerin tamamıdır.
KAMU EKONOMİSİ
Devletin bir iktisadi birim olarak ekonomik faaliyetlerde bulunması veya özel iktisadi birimlerin faaliyetleri üzerinde düzenleyici karalar alması, “kamu ekonomisi” olarak adlandırılan, ayrı bir iktisadi yapı ve kurumu ortaya çıkarır.
Bu iktisadi yapıyı oluşturan en önemli etkenlerden biri ‘Kamusal Mallar’dır.
Kamusal Mallar
Kamusal Mallar ya da diğer bir adıyla sosyal mallar, piyasada önemli etkilere yol açan en önemli kavramlardan biridir. Bireylerin sosyal mallardan (kamu hizmetleri) elde ettikleri faydanın ölçülememesi ve fiyat yoluyla tanımlamaması, bu malların serbest piyasa ekonomisi içerisindeki özel sektör tarafından üretilmelerini imkânsız kılar. Bu durumda etkinsizliğe yol açar. Bir malın, kamu malı olarak sayılabilmesi için, öncelikle devletin, daha sonra mahalli idarelerin mülkiyetinde olması gerekir. Özel kişilerin mülkiyetinde bulunan bir malın, kamunun ortak kullanımına sunulması, o malı kamu malı haline getirmez. Bir malın kamu malı olabilmesi için, kamu yararına tahsis edilmiş olması gereklidir. Kamu hizmetine tahsis edilen mallara örnek olarak; askeri üstler, okul binaları ve havaalanları gösterilebilir.
Kamusal Mallar ile Özel Mallar arasındaki ilişki “bölünebilirlik” ilkesi ile açıklanmıştır. Bu ilkeye göre; özel mal ve bu malların sağladığı faydalar, bireyler arasında bölünebilir. Kamusal Mallar ise, bireyler arasında bölünemez ve bireyler bu mallardan ortak olarak yararlanırlar.
Kamusal Malların Ortak Özellikleri
1.Kamusal malların arzını siyasal talep düzenlemektedir. Demokratik bir rejimde vatandaşlar, kamusal mallara olan taleplerini bazı araçlar vasıtasıyla açıklayabilirler. Örneğin; referandum ile vatandaşların kamusal tercihleri belirlenerek, buna göre kamusal arz gerçekleştirilebilir.
2.Kamusal malların bazıları bölünebilir, bazıları kısmen bölünebilir, bazıları ise bölünemez. Bölünemez özellikteki kamusal malların örnekleri ise; savunma, adalet ve diplomasi malları’dır.
3.Kamusal malların bir kısmı bireylerin tüketiminden mahrum bırakılamaz. Örneğin; savunma ve diplomasi gibi malların tüketiminden bireylerin mahrum bırakılması düşünülemez.
4.Kamusal malların bir kısmı, önemli ölçüde “dışsallık” yaratırlar. “Dışsallık” bir ekonomik birimin, üretim ve ya tüketim faaliyeti sonucunda başka birimlerin, bu faaliyetlerden olumlu veya olumsuz yönde etkilenmesidir. Dışsal ekonomilerin kamu ekonomisi yönünden taşıdığı önem ise; herhangi bir kamusal malın, kamu kesimine mi yoksa özel kesime mi sunulması gerektiğinin belirlenebilmesini sağlamasıdır.
5.Kamusal malların bir kısmı için bedel söz konusu değildir. Vatandaşlar bedel ödemeksizin bazı kamusal mal ve hizmetlerden yararlanırlar.
6.Kamu ekonomisinde vatandaşların bazı kamusal hizmetlere (örneğin; askerlik hizmeti, nüfus cüzdanı alınması vb.) talepte bulunmaları zorunlu kılınmıştır.
Kamu Ekonomisinin Genel Hatları
1.Kamu ekonomisinde devletin en önemli ekonomik fonksiyonlarından biri; kaynak kullanımında etkinliğin sağlanmasıdır. Devlet, bu etkinliği sağlayacak, çeşitli ekonomi politikası araçlarına ve politikasına sahip olmalıdır.
2.Kamu ekonomisinin temel görev ve fonksiyonlarından birisi de ekonomik dengenin sağlanmasıdır. Ekonomi de denge, genel olarak, toplam talep eşitliği veya yatırım tasarruf eşitliği olarak ifade edilir. Bu büyüklüklerin birbirine eşit olamaması halinde ekonomide istikrarsızlık olduğu görülmektedir.
3.Kamu ekonomisinin diğer bir fonksiyonu da, ödemeler bilânçosun da eşitlik sağlamasıdır. Ödemeler bilânçosu (dış ticaret dengesi), uluslar arası ekonomik ilişkilerin parasal yönünü açılar. Dış ticaret dengesi ise; bir ülkenin bir yıl içerisindeki toplam mal ihracatı sonucunda elde ettiği dövizleri ve ithalat sonucu, dış ülkelere ödediği döviz miktarını gösterir.
Ödemeler bilânçosunda dengesizliklerin olması halinde, devletin çeşitli kamu araçları ile ekonomiye müdahale etmesi, iktisatçılar tarafından kabul gören bir yöntemdir. Yani; ödemeler bilânçosundaki dengenin sağlanması, kamu ekonomisinin temel fonksiyonlarından biridir.
MALİYE POLİTİKASI
Devletin vergi almak, harcama yapmak ve borçlanma gibi hak ve yetkilerinden yaralanarak kamu ekonomisinin amaçlarını gerçekleştirmeyi sağlayan bir politikadır.
Maliye politikasının başlıca araçları ise şunlardır;
Kamu Gelirleri (Vergi) Politikası: Ülke ekonomisinde ortaya çıkan ani eğilimlere karşı, vergiler etkin olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca gelir dağılımının adil bir hale getirilmesi içinde vergiler büyük önem taşımaktır.
Kamu Harcamaları Politikası: Yatırım ve transfer harcamaları, ekonomik birimlerin karar ve davranışları üzerinde farklı ve önemli etkiler göstermektedirler.
Borçlanma ve Borç İdaresi Politikası: Borçlanma Politikası, özellikle azgelişmiş ülkelerin ekonomik büyüme ve kalkınmalarının sağlanmasında etkin olan bir politikadır.
Bütçe Politikası: Devlet, bütçe politikası ile de kamu ekonomisinin amaçları gerçekleştirilmeye çalışılır. Denk Bütçe Politikası, kamu gelir ve giderlerinin eşit olması anlamını taşımaktadır.