Zooteknist
22.08.2010, 18:34
Açıkta besicilik yapmaya karar verdikten sonra, düşünülmesi ve planlanması gerekli unsurları şöyle sıralayabiliriz.
-Kuruluş Yerinin Seçimi
-Hayvan Başına Düşen Alanın Hesabı
-Besi Yeri Yemlikleri
-Besi Yeri Sulukları
-Gölgelik
-Sundurma
-Yardımcı Tesisler
-Besi hayvanı seçimi
Yer Seçimi:
-Besi açıkta yapılacağı için yağan yağmur ve kar sürekli acık olan ahırın içine yağacaktır. Buna idrar ve gübreyi de eklersek çok miktarda çamur olabileceği anlaşılmaktadır. Bunu önlemek için arazinin güneye meyilli (yağış durumuna göre %3-7) ve toprak geçirgenliğinin yüksek olması suyun birikmesini azaltacaktır. Bu arazinin engebeli olması yada küçük tepeciklerin bulunmasına dikkat edilmelidir. Bu tepeciklerde daha az çamur olacağı için, hayvanlar buraları hem dinlenmek hemde yemlik ve suluklara gitmek için kullanacaktır. Bu tip engebeli arazinin bulunmaması durumunda mevcut araziye bu özellikler kazandırılabilir. Bunun içir arazideki suyun uzaklaştırılması sağlanıp, tepecikle oluşturulacak; rüzgar, yağmur, kar ve güneşe karşılık sundurma ve gölgelikler yapılacaktır.
-Tüm işletmelerde olduğu gibi yol, su ve elektriğe yakın olması sistem için yararlı olacaktır.
-Koku ve sineklerin etrafı rahatsız etmeyeceği kadar meskun mahallinden uzak olmalıdır.
Bu bilgilerin ışığı altında, meyilli, içme suyuna sahip, ulaşımı kolay ve az yağış alan bölgeler yurdumuzda her yerde mevcuttur. Ancak yağışın gazla olması ve arazinin yapısından dolayı Karadeniz Bölgesinde yapmak biraz daha zor gözükmektedir.
Hayvan Başına Düşen Alanın Hesaplanması:
Açık besi sisteminde hayvan başına hesap edilen alan diğer sistemlere göre daha fazla olmalıdır. Hayvan başına alan hesap edilirken arazi eğimi, yağış miktarı ve toprak yapısı göz önüne alınmalıdır.
Yıllık yağış miktarı 250 mm’ nin altında olan bölgelerde (kurak bölgelerde) hayvan başına 7 m2, yıllık 700 mm’ ye kadar yağış alan bölgelerde (yağışlı bölgelerde) hayvan başına 25-30 m2, yıllık 700 mm’ nin üstünde yağış alan bölgelerde (çok yağışlı bölgelerde) hayvan başına 40 m2 alan hesaplanmalıdır.
Yurdumuzun büyük bir bölümü kurak veya yağışlı bölgeler grubuna girdiği için hayvan başına ortalama alan 10-15 m2 hesaplanmalıdır. Açık besi sisteminin durumuna göre;
-Gölgelikli, tabi zeminli açıkta besi yerleri için gölgelikli alan dahil hayvan başına 12 m2 ‘dir.
-Sundurmalı, tabi zeminli açıkta besi yerleri için hayvan başına sundurma altı 2 m2, padok 10 m2’dir. Yemlik ve yem yolu hariç.
-Sundurmalı, beton zeminli açık besi yerlerinde, sundurma altı 2 m2, padok 2 m2 ‘dir. Yemlik ve yem yolu hariç.
-Kapalı sistemler düşünülürse, yemli ve yem yolu hariç hayvan başına 2,5 m2 alan hesaplanmalıdır.
Besi Yeri Yemlikleri:
-Yemlikler ahşap, beton, ahşap-beton yapılabilir. Hayvanın rahatlıkla yem yiyebileceği ve temizliğinin kolayca yapılabileceği şeklinde düşünülmelidir.
-Yemliklerin ön kısmında idrar ve gübrenin de ilave edilmesinden dolayı yağışlı havalarda çok miktarda çamur oluşmaktadır. Bunu önlemek amacıyla yemliğin önüne, 3 m genişliğinde ve 10 cm yüksekliğinde % 4-6 eğimli beton bir alanın yapılması çamur oluşumunu azaltacaktır.
-Yemlikler yerden 10-20 cm yüksekte ve 50 cm derinlikte, 60-70 cm genişlikte olmalıdır.
-Yağışlı havalarda yemlerin ıslanmaması için, üstünün kapatılması fayda sağlayacaktır.
-Hayvan başına 30-40 cm yemlik boyu hesaplanmalıdır.
-Yemlik malzemeleri sivri köşeli olmamalı, hayvanları yaralayıp zarar vermeyecek şekilde yapılmalı, malzeme olarak sac, boru gibi ince malzeme kullanılmışsa hayvanların boyunlarının ve başka organlarına zarar görmeyecek şekilde yuvarlatılmış veya gerekli tedbirler alınmış olmalıdır.
Besi Yeri Sulukları:
-Suluklar padokla yemliklerin tersi yönde yerleştirilmelidir. Böylece hayvanların padok içinde eşit dağılmaları sağlanacaktır.
-Suluklar, yan yana dizilen padokların arasındaki çitlerin altına ve her iki padoktaki hayvanların su içebileceği şekilde konmalıdır.
-Çeşitli tip ve yapıda suluklar bulunmasına rağmen, betondan yada paslanmaz metalden yapılan şamandıralı suluklar değişik çevre şartlarında daha kullanışlıdır.
-Suluk etrafına 10 cm yükseklikte ve 2 m genişlikte beton yapılması rahatça su içmesi veya suyu kirletmemesi yönünden uygun olacaktır.
Gölgelikler:
Besi yerinde gölgelikler, çok sıcak bölgelerde yapılabilir. Hayvanları sıcaktan korumak amacıyla yapılmaktadır. Gölgelik yapılırken hayvan başına 2,5 m2 gölgelik alanı ve 3 m yüksekliği olacak şekilde düşünülmelidir. Gezinti yerinin ortasına yapılırsa her iki tarafından da hayvanlar yararlanabilir. Yapım malzemesi olarak ahşap, demir vb uygun ve ucuz malzemelerden yapılabilir.
Sundurma:
Açık sistem besicilikte, hayvanların dinlenmek, yağmur, kar ve rüzgardan korunmak için kullandıkları basitçe, üstü kapalı, kuzeyi duvarla çevrili ve tabanı beton olabilen yarı açık kısımlardır. Hayvanları rüzgardan korumak ve güneşten yararlanmak için yönü güneye bakmalıdır. Rüzgara karşı kuzey yönüne duvar yapılmalıdır. Sundurma hayvan başına 2 m2 taban alanı 2,3 m arka yüksekliği ve çatı eğimine göre ön yüksekliği belirlenerek yapılmalıdır.
Çitler ve Kapılar:
-Besi yerinde padokların etrafı 1.3 m yüksekliğinde sağlam çitlerle çevrilmelidir.
-Çit malzemesi olarak ucuz, kolay bulunabilir ve dayanıklı her türlü malzemeden yapılabilir.
-Hayvanın bir bölmeden diğerine geçmesini yada dışarı çıkmasını önleyecek şekilde ikili, üçlü hatta dörtlü sıralı halinde yapılabilir.
-Padoklara hayvan giriş ve çıkışlarını sağlayan arka ve ön tarafta kapılar bulunmalıdır. Kapıların genişliği padoklara araç girişini sağlayacak şekilde en az 3 m olmalıdır.
Yardımcı tesisler yem, ilaç, araç-gereçle vb.’nin üretimi muhafazası ve depolanması için üstü kapalı, yeteri büyüklükte sundurma şeklinde veya kapalı tesislerdir. Bu tesisler içersinde bulunmalıdır.
Besi Hayvanı Seçimi:
-Besiye alınacak hayvanlar her şeyden önce mümkün olduğu kadar küçük yaşlarda besi yerine alınmalıdır. Azami 2 yaşına veya kombine ırklarda (hem etçi hem sütçü) 500-550 kg canlı ağırlığa ulaşıncaya kadar besi yerinde tutulmalıdır. Besi hayvanları bu yaş veya canlı ağırlığa ulaşınca besiden çıkarılmalıdır.
-Besi yerine konacak genç hayvanlar, genellikle açıkta besi işletmelerinin erkekleri arasından seçilmelidir. Bu hayvanlar açıkta sütçülük işletmelerinde yetiştirilmiş erkek hayvanlarda olabilir.
-Besiye alınacak hayvanlar doğumunda anasının vermiş olduğu ağız sütü (kolostrum) nü almış olması sağlanmalıdır. Böylece bağışıklık sisteminde kuvvetlenme ve hastalıklara karşı dayanıklılığı artmış olacaktır.
-Besiye alınacak kültür ırklarında öncelik sırasıyla etçi ırklar (hereford, aberdeen angus), kombine (et-süt) ırklar (simental, montofon), sütçü ırklar (holstein) ile bunların melezleri şeklinde olmalıdır.
-Kuruluş Yerinin Seçimi
-Hayvan Başına Düşen Alanın Hesabı
-Besi Yeri Yemlikleri
-Besi Yeri Sulukları
-Gölgelik
-Sundurma
-Yardımcı Tesisler
-Besi hayvanı seçimi
Yer Seçimi:
-Besi açıkta yapılacağı için yağan yağmur ve kar sürekli acık olan ahırın içine yağacaktır. Buna idrar ve gübreyi de eklersek çok miktarda çamur olabileceği anlaşılmaktadır. Bunu önlemek için arazinin güneye meyilli (yağış durumuna göre %3-7) ve toprak geçirgenliğinin yüksek olması suyun birikmesini azaltacaktır. Bu arazinin engebeli olması yada küçük tepeciklerin bulunmasına dikkat edilmelidir. Bu tepeciklerde daha az çamur olacağı için, hayvanlar buraları hem dinlenmek hemde yemlik ve suluklara gitmek için kullanacaktır. Bu tip engebeli arazinin bulunmaması durumunda mevcut araziye bu özellikler kazandırılabilir. Bunun içir arazideki suyun uzaklaştırılması sağlanıp, tepecikle oluşturulacak; rüzgar, yağmur, kar ve güneşe karşılık sundurma ve gölgelikler yapılacaktır.
-Tüm işletmelerde olduğu gibi yol, su ve elektriğe yakın olması sistem için yararlı olacaktır.
-Koku ve sineklerin etrafı rahatsız etmeyeceği kadar meskun mahallinden uzak olmalıdır.
Bu bilgilerin ışığı altında, meyilli, içme suyuna sahip, ulaşımı kolay ve az yağış alan bölgeler yurdumuzda her yerde mevcuttur. Ancak yağışın gazla olması ve arazinin yapısından dolayı Karadeniz Bölgesinde yapmak biraz daha zor gözükmektedir.
Hayvan Başına Düşen Alanın Hesaplanması:
Açık besi sisteminde hayvan başına hesap edilen alan diğer sistemlere göre daha fazla olmalıdır. Hayvan başına alan hesap edilirken arazi eğimi, yağış miktarı ve toprak yapısı göz önüne alınmalıdır.
Yıllık yağış miktarı 250 mm’ nin altında olan bölgelerde (kurak bölgelerde) hayvan başına 7 m2, yıllık 700 mm’ ye kadar yağış alan bölgelerde (yağışlı bölgelerde) hayvan başına 25-30 m2, yıllık 700 mm’ nin üstünde yağış alan bölgelerde (çok yağışlı bölgelerde) hayvan başına 40 m2 alan hesaplanmalıdır.
Yurdumuzun büyük bir bölümü kurak veya yağışlı bölgeler grubuna girdiği için hayvan başına ortalama alan 10-15 m2 hesaplanmalıdır. Açık besi sisteminin durumuna göre;
-Gölgelikli, tabi zeminli açıkta besi yerleri için gölgelikli alan dahil hayvan başına 12 m2 ‘dir.
-Sundurmalı, tabi zeminli açıkta besi yerleri için hayvan başına sundurma altı 2 m2, padok 10 m2’dir. Yemlik ve yem yolu hariç.
-Sundurmalı, beton zeminli açık besi yerlerinde, sundurma altı 2 m2, padok 2 m2 ‘dir. Yemlik ve yem yolu hariç.
-Kapalı sistemler düşünülürse, yemli ve yem yolu hariç hayvan başına 2,5 m2 alan hesaplanmalıdır.
Besi Yeri Yemlikleri:
-Yemlikler ahşap, beton, ahşap-beton yapılabilir. Hayvanın rahatlıkla yem yiyebileceği ve temizliğinin kolayca yapılabileceği şeklinde düşünülmelidir.
-Yemliklerin ön kısmında idrar ve gübrenin de ilave edilmesinden dolayı yağışlı havalarda çok miktarda çamur oluşmaktadır. Bunu önlemek amacıyla yemliğin önüne, 3 m genişliğinde ve 10 cm yüksekliğinde % 4-6 eğimli beton bir alanın yapılması çamur oluşumunu azaltacaktır.
-Yemlikler yerden 10-20 cm yüksekte ve 50 cm derinlikte, 60-70 cm genişlikte olmalıdır.
-Yağışlı havalarda yemlerin ıslanmaması için, üstünün kapatılması fayda sağlayacaktır.
-Hayvan başına 30-40 cm yemlik boyu hesaplanmalıdır.
-Yemlik malzemeleri sivri köşeli olmamalı, hayvanları yaralayıp zarar vermeyecek şekilde yapılmalı, malzeme olarak sac, boru gibi ince malzeme kullanılmışsa hayvanların boyunlarının ve başka organlarına zarar görmeyecek şekilde yuvarlatılmış veya gerekli tedbirler alınmış olmalıdır.
Besi Yeri Sulukları:
-Suluklar padokla yemliklerin tersi yönde yerleştirilmelidir. Böylece hayvanların padok içinde eşit dağılmaları sağlanacaktır.
-Suluklar, yan yana dizilen padokların arasındaki çitlerin altına ve her iki padoktaki hayvanların su içebileceği şekilde konmalıdır.
-Çeşitli tip ve yapıda suluklar bulunmasına rağmen, betondan yada paslanmaz metalden yapılan şamandıralı suluklar değişik çevre şartlarında daha kullanışlıdır.
-Suluk etrafına 10 cm yükseklikte ve 2 m genişlikte beton yapılması rahatça su içmesi veya suyu kirletmemesi yönünden uygun olacaktır.
Gölgelikler:
Besi yerinde gölgelikler, çok sıcak bölgelerde yapılabilir. Hayvanları sıcaktan korumak amacıyla yapılmaktadır. Gölgelik yapılırken hayvan başına 2,5 m2 gölgelik alanı ve 3 m yüksekliği olacak şekilde düşünülmelidir. Gezinti yerinin ortasına yapılırsa her iki tarafından da hayvanlar yararlanabilir. Yapım malzemesi olarak ahşap, demir vb uygun ve ucuz malzemelerden yapılabilir.
Sundurma:
Açık sistem besicilikte, hayvanların dinlenmek, yağmur, kar ve rüzgardan korunmak için kullandıkları basitçe, üstü kapalı, kuzeyi duvarla çevrili ve tabanı beton olabilen yarı açık kısımlardır. Hayvanları rüzgardan korumak ve güneşten yararlanmak için yönü güneye bakmalıdır. Rüzgara karşı kuzey yönüne duvar yapılmalıdır. Sundurma hayvan başına 2 m2 taban alanı 2,3 m arka yüksekliği ve çatı eğimine göre ön yüksekliği belirlenerek yapılmalıdır.
Çitler ve Kapılar:
-Besi yerinde padokların etrafı 1.3 m yüksekliğinde sağlam çitlerle çevrilmelidir.
-Çit malzemesi olarak ucuz, kolay bulunabilir ve dayanıklı her türlü malzemeden yapılabilir.
-Hayvanın bir bölmeden diğerine geçmesini yada dışarı çıkmasını önleyecek şekilde ikili, üçlü hatta dörtlü sıralı halinde yapılabilir.
-Padoklara hayvan giriş ve çıkışlarını sağlayan arka ve ön tarafta kapılar bulunmalıdır. Kapıların genişliği padoklara araç girişini sağlayacak şekilde en az 3 m olmalıdır.
Yardımcı tesisler yem, ilaç, araç-gereçle vb.’nin üretimi muhafazası ve depolanması için üstü kapalı, yeteri büyüklükte sundurma şeklinde veya kapalı tesislerdir. Bu tesisler içersinde bulunmalıdır.
Besi Hayvanı Seçimi:
-Besiye alınacak hayvanlar her şeyden önce mümkün olduğu kadar küçük yaşlarda besi yerine alınmalıdır. Azami 2 yaşına veya kombine ırklarda (hem etçi hem sütçü) 500-550 kg canlı ağırlığa ulaşıncaya kadar besi yerinde tutulmalıdır. Besi hayvanları bu yaş veya canlı ağırlığa ulaşınca besiden çıkarılmalıdır.
-Besi yerine konacak genç hayvanlar, genellikle açıkta besi işletmelerinin erkekleri arasından seçilmelidir. Bu hayvanlar açıkta sütçülük işletmelerinde yetiştirilmiş erkek hayvanlarda olabilir.
-Besiye alınacak hayvanlar doğumunda anasının vermiş olduğu ağız sütü (kolostrum) nü almış olması sağlanmalıdır. Böylece bağışıklık sisteminde kuvvetlenme ve hastalıklara karşı dayanıklılığı artmış olacaktır.
-Besiye alınacak kültür ırklarında öncelik sırasıyla etçi ırklar (hereford, aberdeen angus), kombine (et-süt) ırklar (simental, montofon), sütçü ırklar (holstein) ile bunların melezleri şeklinde olmalıdır.