Zooteknist
13.08.2010, 21:30
At barınaklarına tavla denir. Tavlalar, çevrenin atlar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amacı ile inşa edilen binalardır. At yetiştiriciliğinde başarı tavladan başlar. Atların sağlıklı bir şekilde yetiştirilmesi ve optimal düzeyde verim alınması, atın yaşamının önemli bir bölümünü içinde geçirdiği tavlanın hijyenik şartları taşıyıp taşımadığına bağlıdır. Tavla planlarının çizimi ve yapımı, için yaşayacak olan atların sağlık ve verimlerini etkilemeyecek bir düzeyde olmalıdır. At tavlaları inşa edilirken, tavla içinde en uygun çevre koşulları sağlanmalı, tavlanın iç kısmı en etkin şekilde yararlanmayı sağlayacak şekilde düzenlenmeli ve atların denetimi ve yönetimi kolay olmalıdır.
Tavlalar; açık ve kapalı olduklarına göre iki gruba , iç ayrıntılarına göre de bağ (sabit duraklı) ve bokslu olmak üzere iki tipe ayrılır. Kapalı - bağlı (sabit duraklı) tavlalar, genellikle soğuk iklime sahip olan bölgeler için tercih edilmelidir.
Tavlaların yapımında dikkat edilecek noktalar:
Tavlanın yeri:
Öncelikle tavlanın yapılacağı yerin seçimine dikkat edilmelidir. Tavlanın yapılacağı yer çevreye göre nispeten yüksek bir yer olmalı, bataklık ve su basma olanağı olan dere ya da ırmak kenarlarında olmamalıdır taban suyu temele yakın olmamalı, yağmur yağdığında taban suları temellere kadar yükselmemelidir tavla yerinin seçimi yapıldıktan sonra, tavla aşağıda maddeler halinde sıralanan özellikleri taşıyacak şekilde inşa edilmelidir.
Tavlanın yönü :
Tavlanın yönü bölgenin iklim şartlarına göre tespit edilmelidir.Soğuk ve sert iklimin hüküm sürdüğü bölgelerde tavlanın yönü Kuzeye, diğer bir deyiş ile, kuzey rüzgarlarına dönük olmamalıdır. Bu Tip tavlalar kışın soğuk olur. Sıcak veya ılıman bir iklimin hüküm sürdüğü bölgelerde tavlanın yönünün güneye veya batıya dönük Olması da tavlanın çok sıcak olmasına neden olur. Tavla içinde optimal sıcaklık 10-15 ºC olmalıdır.
Temel ve taban:
Tavla temellerinin oturacağı zemin, bina yükünü taşıyabilecek gerilime sahip olmalı, temel duvarı taş veya betonarme olarak yapılmalıdır.Temel derinliği sıcak bölgelerde 30 cm,soğuk bölgelerde 60 cm’ den aşağı olmamalı, temel genişliği 50 X 60 cm olmalıdır. Temelin toprak seviyesinden yüksekliği tek kolon temellerde 20-30 cm, sürekli duvar temellerde 30-50 cm olmalıdır. Gerekli durumlarda temellerde tecrit ve drenaj yapılmalıdır.Tavlarda taban, altlık (yataklık sap) kullanılıp kullanılmayacağına göre yapılmalıdır. Eğer tavlada altlık kullanılacak ise taban : ahşap, Beton, tuğla ya da sıkıştırılmış topraktan yapılabilir. Altlık kullanılmayacak ise beton üzerine yumuşak ve esnek lastik döşeme şeklinde yapılabilir. Ayrıca tavla tabanı toprak seviyesinden 20-30cm
yükseklikte ve su sızdırmaz bir şekilde yapılmalıdır.Tavla tabanının ahşap, beton, asfalt. Tuğla,lastik veya sıkıştırılmış topraktan yapılmasının hem hijyen ve hem de maliyet yönünden bazı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Ahşap tabanlar, sıcak olmalarına karşılık hijyenik değildir,dayanıksızdır ve ıslandığında kayganlaşabilmektedir.Eğer bu tip taban yapılacak ise, tuğla büyüklüğünde ahşap takozlar beton zemin üzerine dikine döşenip takozların aralarına katran vb. bir tecrit maddesi akıtmak sureti ile yapılmalıdır. Beton ve asfalt tabanların en önemli mahsuru soğuk olmasıdır.Beton veya asfalt taban yapılmak istendiğinde, beton ve asfalt dökülmeden önce taş ile blokaj yapılmalı ve dövülerek sıkıştırılmalıdır. Atların kaymaması ve idrarın akmasını sağlamak için zemine hafif oluklar açılmalı ve yeterli eğim verilerek hafif pürüzlü bırakılmalıdır. Tuğladan yapılan tabanlar en uygun taban tipi olup. Dikine döşenerek fırınlanmış tuğlalar kullanılabileceği gibi özel oluklu tuğlalar da tercih edilebilir.Lastik tabanlar, yumuşak PVC veya poliüretandan yapılmış normal plakların beton zemin üzerine özel yapıştırıcılar ile kaplanması ile yapılır. Sıkıştırılmış topraktan yapılmış tabanlar maliyeti en düşük taban tipidir. Bu tip tabanların esnek ve yumuşak olması ayak sağlığı açısından yararlıdır. Bu tip tabanlar tırnakların doğal yumuşaklığını kurumasına yardımcı olur.Bu tip tabanların zemin tesviyesinin sık olarak bozulması, her sene zeminin tekrar tesviye edilmesi gereğinin ortaya çıkması ve temizlenmesinin zor olması en önemli sakıncalardır.
Duvarlar :
Tavla duvarları betonarme ,taş ve tuğladan yapılabilir.Bununla beraber duvarların ısıyı az ileten maddelerden yapılması daha uygundur.Gözenekli tuğla nispeten yalıtım görevi gördüğünden önerilebilecek en iyi malzemedir.Duvar yüksekliği en az 300 cm olmalıdır.
Kapılar ve Eşikler :
Tavla kapıları sürgülü ( raylı ) olabileceği gibi klasik kapı tipinde de yapılabilir.
Klasik kapı tipinde 180 derece açılı bir şekilde açılmalıdır.Her iki tipte de kapılar kasasına iyi bir şekilde oturmalı.Kilitler gömülü ve kapı keskin köşeli olmamalıdır.
Kapı ahşap veya metal malzemeden yapılabilir.Kapı boyutları 300 x 300 cm olmalıdır.Tavlaya atların binicileri ile birlikte girebileceği düşünülürse kapı yüksekliği 360 – 365 cm olmalıdır.Kapı eşikleri içten tavlanın zemini ile aynı seviyede , dıştan ise zeminden 4-8 cm yüksek olmalıdır.
Duraklar :
Kapalı bağlı tavlaların durak boyutları atların ırkına göre değişir.Hafif at ırklarında ( Arap,İngiliz ) yemlikler dahil durak genişliği 150-185 cm uzunluk ise 270-350 cm olmalıdır.
Durak ara bölme yükseklikleri durak tabanından itibaren 120-130 cm durak eğimi önden arkaya doğru % 1.5 olmalıdır.Duraklar ahır tabanı ile hemzemin olmamalı, ahır tabanından 10-15 cm yüksek yapılmalıdır.
Yemlikler :
Ergin atlar için yemliklerin üst tabandan yüksekliği 80-90 cm,yemlik uzunluğu,kaba yem için 75-90 cm,kesif yem için 30-40 cm,yemlik genişliği 50-60 cm,derinliği ise kaba yem için 50-60 cm,kesif yem için ise 20-30 cm olmalıdır.
Yemlikler beton,metal,ahşap ve plastik malzemeden yapılabilir.Yemlikler pürüzsüz,kolay temizlenebilir olmalı.Kenarları keskin veya köşeli olmamalıdır.
Yemliklerin ön tarafında en az 100 cm yem dağıtım yolu bırakılmalı, yemliklerin ortada olduğu çift sıralı tavlalarda ise yem dağıtım yolu 250 cm olmalıdır. Servis yolu genişliği tek sıralı tavlalarda en az 150 cm, çift sıralılarda ise 350 cm olmalıdır.
Çatı:
Tavlanın çatı örtüsü tavlayı yağışlardan ve diğer dış etkenlerden koruyacak, çatı makasları ise çatı örtüsünün kar ve rüzgar yükünü taşıyabilecek güçte yapılmalıdır.Çatı örtü malzemesi olarak kiremit, eternit veya oluklu saç kullanılabilir.İklim şartlarına göre ve gerekli durumlarda çatılarda cam yünü, polietilen, polistrafor veya perlit kullanılarak izolasyon yapılmalıdır.
Tek sıralı tek eğimli,çift sıralı tavlalarda kırma çatı tipi kullanılmalıdır.Çatı eğimi en az % 25 olmalıdır.
Pencereler :
Tavlalarda atların teneffüs ettiği havanın temiz veya kirli oluşu atların sağlığı ve buna bağlı olarak da performansları üzerine etki eder. Kirli hava nedeni ile atların gıda metabolizması bozulur , kan teşekküllü ve vücut direnci azalır.Aynı zamanda kirli hava,hastalıklarında kolayca yayılmasına neden olur.Deneyler,havalandırma sisteminin mükemmel olduğu tavlalarda hastalık oranının çok düşük olduğunu,atların yemlerini iyi değerlendirdiklerini ve performanslarının yükseldiğini göstermektedir.
Tavlaların havası şu nedenlerle çok çabuk bozulur.
- Solunum ile havadaki oksijen miktarının azalması ,
- Karbondioksit,amonyak ve sindirim sisteminde teşekkül eden gazlar.
- Su buharı ve rutubet.
- Temizlik , tımar ve yem verme esnasında meydana gelen tozlar.
Evcil hayvanlar her bir kg canlı ağırlık için saatte ortalama 300 cm karbondioksit gazı çıkarırlar. Her biri ortalama 500 kg canlı ağırlığa sahip 20 başlık bir tavla düşünelim. Bu atlar saatte 500 x 20 x 300= 3.000.000 cm karbondioksit gazı çıkarır. Ayrıca, ahıra giren temiz havanın her litresinde 0.3 cm karbondioksit gazı mevcuttur. Atların çıkardıkları karbondioksit ‘den başka, tavlada bulunan mikroorganizmalar da karbondioksit meydana getirdiklerinden, temiz hava ihtiyacı biraz daha fazla hesap edilmelidir. Ortalama olarak 500 kg ağırlığındaki bir ata saatte 55-75 metre kare temiz hava hesap edilir.
Havalandırmanın iyi yapılmadığı tavlalarda rutubet oranı da yükselir.Tavlalarda rutubet oranı % 60-80 arasında olmalıdır.
Pencerenin m2 olarak yüzölçümü,farklı iklim koşullarında yapılacak tavlalar için,tavla tabanı alanın metrekare olarak yüzölçümünün 1/ 10-1/20 arasında değişmelidir.Pencereler ahşap,metal,sert plastik ve benzeri bir malzemeden yapılabilir.Gerekli durumlarda pencere dışına sineklik ve panjur takılabilir.
Kapalı Bokslu Tavlalar :
Kaplı bokslu tavlalarda,tavla içi tek veya çift sıralı bokslar şeklinde düzenlenmeli ve bokslar çift sıralı ise sıralar arasında 350 cm genişliğinde bir servis yolu bulunmalıdır .
Boksların boyutları atların ırklarına ve yaşlarına ve hatta kullanım amacına göre değişir.
Ergin ve hafif at ırkları için 300 x 350 cm iki yaşlı taylar için 300 x 300 cm sütten kesilmiş taylar için 200 x 200 cm,doğum boksları ise 300 x 400 cm veya 400 x 400 cm boyutlarında olmalıdır.Bokslar arası ara bölme yükseklikleri ise 190-220 cm arasında yapılmalıdır . Boks kapıları sürgülü (raylı) veya 180 derece dışa açılı bir şekilde ve genişliği ise en az 120 cm olmalıdır.
Tavlalar; açık ve kapalı olduklarına göre iki gruba , iç ayrıntılarına göre de bağ (sabit duraklı) ve bokslu olmak üzere iki tipe ayrılır. Kapalı - bağlı (sabit duraklı) tavlalar, genellikle soğuk iklime sahip olan bölgeler için tercih edilmelidir.
Tavlaların yapımında dikkat edilecek noktalar:
Tavlanın yeri:
Öncelikle tavlanın yapılacağı yerin seçimine dikkat edilmelidir. Tavlanın yapılacağı yer çevreye göre nispeten yüksek bir yer olmalı, bataklık ve su basma olanağı olan dere ya da ırmak kenarlarında olmamalıdır taban suyu temele yakın olmamalı, yağmur yağdığında taban suları temellere kadar yükselmemelidir tavla yerinin seçimi yapıldıktan sonra, tavla aşağıda maddeler halinde sıralanan özellikleri taşıyacak şekilde inşa edilmelidir.
Tavlanın yönü :
Tavlanın yönü bölgenin iklim şartlarına göre tespit edilmelidir.Soğuk ve sert iklimin hüküm sürdüğü bölgelerde tavlanın yönü Kuzeye, diğer bir deyiş ile, kuzey rüzgarlarına dönük olmamalıdır. Bu Tip tavlalar kışın soğuk olur. Sıcak veya ılıman bir iklimin hüküm sürdüğü bölgelerde tavlanın yönünün güneye veya batıya dönük Olması da tavlanın çok sıcak olmasına neden olur. Tavla içinde optimal sıcaklık 10-15 ºC olmalıdır.
Temel ve taban:
Tavla temellerinin oturacağı zemin, bina yükünü taşıyabilecek gerilime sahip olmalı, temel duvarı taş veya betonarme olarak yapılmalıdır.Temel derinliği sıcak bölgelerde 30 cm,soğuk bölgelerde 60 cm’ den aşağı olmamalı, temel genişliği 50 X 60 cm olmalıdır. Temelin toprak seviyesinden yüksekliği tek kolon temellerde 20-30 cm, sürekli duvar temellerde 30-50 cm olmalıdır. Gerekli durumlarda temellerde tecrit ve drenaj yapılmalıdır.Tavlarda taban, altlık (yataklık sap) kullanılıp kullanılmayacağına göre yapılmalıdır. Eğer tavlada altlık kullanılacak ise taban : ahşap, Beton, tuğla ya da sıkıştırılmış topraktan yapılabilir. Altlık kullanılmayacak ise beton üzerine yumuşak ve esnek lastik döşeme şeklinde yapılabilir. Ayrıca tavla tabanı toprak seviyesinden 20-30cm
yükseklikte ve su sızdırmaz bir şekilde yapılmalıdır.Tavla tabanının ahşap, beton, asfalt. Tuğla,lastik veya sıkıştırılmış topraktan yapılmasının hem hijyen ve hem de maliyet yönünden bazı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Ahşap tabanlar, sıcak olmalarına karşılık hijyenik değildir,dayanıksızdır ve ıslandığında kayganlaşabilmektedir.Eğer bu tip taban yapılacak ise, tuğla büyüklüğünde ahşap takozlar beton zemin üzerine dikine döşenip takozların aralarına katran vb. bir tecrit maddesi akıtmak sureti ile yapılmalıdır. Beton ve asfalt tabanların en önemli mahsuru soğuk olmasıdır.Beton veya asfalt taban yapılmak istendiğinde, beton ve asfalt dökülmeden önce taş ile blokaj yapılmalı ve dövülerek sıkıştırılmalıdır. Atların kaymaması ve idrarın akmasını sağlamak için zemine hafif oluklar açılmalı ve yeterli eğim verilerek hafif pürüzlü bırakılmalıdır. Tuğladan yapılan tabanlar en uygun taban tipi olup. Dikine döşenerek fırınlanmış tuğlalar kullanılabileceği gibi özel oluklu tuğlalar da tercih edilebilir.Lastik tabanlar, yumuşak PVC veya poliüretandan yapılmış normal plakların beton zemin üzerine özel yapıştırıcılar ile kaplanması ile yapılır. Sıkıştırılmış topraktan yapılmış tabanlar maliyeti en düşük taban tipidir. Bu tip tabanların esnek ve yumuşak olması ayak sağlığı açısından yararlıdır. Bu tip tabanlar tırnakların doğal yumuşaklığını kurumasına yardımcı olur.Bu tip tabanların zemin tesviyesinin sık olarak bozulması, her sene zeminin tekrar tesviye edilmesi gereğinin ortaya çıkması ve temizlenmesinin zor olması en önemli sakıncalardır.
Duvarlar :
Tavla duvarları betonarme ,taş ve tuğladan yapılabilir.Bununla beraber duvarların ısıyı az ileten maddelerden yapılması daha uygundur.Gözenekli tuğla nispeten yalıtım görevi gördüğünden önerilebilecek en iyi malzemedir.Duvar yüksekliği en az 300 cm olmalıdır.
Kapılar ve Eşikler :
Tavla kapıları sürgülü ( raylı ) olabileceği gibi klasik kapı tipinde de yapılabilir.
Klasik kapı tipinde 180 derece açılı bir şekilde açılmalıdır.Her iki tipte de kapılar kasasına iyi bir şekilde oturmalı.Kilitler gömülü ve kapı keskin köşeli olmamalıdır.
Kapı ahşap veya metal malzemeden yapılabilir.Kapı boyutları 300 x 300 cm olmalıdır.Tavlaya atların binicileri ile birlikte girebileceği düşünülürse kapı yüksekliği 360 – 365 cm olmalıdır.Kapı eşikleri içten tavlanın zemini ile aynı seviyede , dıştan ise zeminden 4-8 cm yüksek olmalıdır.
Duraklar :
Kapalı bağlı tavlaların durak boyutları atların ırkına göre değişir.Hafif at ırklarında ( Arap,İngiliz ) yemlikler dahil durak genişliği 150-185 cm uzunluk ise 270-350 cm olmalıdır.
Durak ara bölme yükseklikleri durak tabanından itibaren 120-130 cm durak eğimi önden arkaya doğru % 1.5 olmalıdır.Duraklar ahır tabanı ile hemzemin olmamalı, ahır tabanından 10-15 cm yüksek yapılmalıdır.
Yemlikler :
Ergin atlar için yemliklerin üst tabandan yüksekliği 80-90 cm,yemlik uzunluğu,kaba yem için 75-90 cm,kesif yem için 30-40 cm,yemlik genişliği 50-60 cm,derinliği ise kaba yem için 50-60 cm,kesif yem için ise 20-30 cm olmalıdır.
Yemlikler beton,metal,ahşap ve plastik malzemeden yapılabilir.Yemlikler pürüzsüz,kolay temizlenebilir olmalı.Kenarları keskin veya köşeli olmamalıdır.
Yemliklerin ön tarafında en az 100 cm yem dağıtım yolu bırakılmalı, yemliklerin ortada olduğu çift sıralı tavlalarda ise yem dağıtım yolu 250 cm olmalıdır. Servis yolu genişliği tek sıralı tavlalarda en az 150 cm, çift sıralılarda ise 350 cm olmalıdır.
Çatı:
Tavlanın çatı örtüsü tavlayı yağışlardan ve diğer dış etkenlerden koruyacak, çatı makasları ise çatı örtüsünün kar ve rüzgar yükünü taşıyabilecek güçte yapılmalıdır.Çatı örtü malzemesi olarak kiremit, eternit veya oluklu saç kullanılabilir.İklim şartlarına göre ve gerekli durumlarda çatılarda cam yünü, polietilen, polistrafor veya perlit kullanılarak izolasyon yapılmalıdır.
Tek sıralı tek eğimli,çift sıralı tavlalarda kırma çatı tipi kullanılmalıdır.Çatı eğimi en az % 25 olmalıdır.
Pencereler :
Tavlalarda atların teneffüs ettiği havanın temiz veya kirli oluşu atların sağlığı ve buna bağlı olarak da performansları üzerine etki eder. Kirli hava nedeni ile atların gıda metabolizması bozulur , kan teşekküllü ve vücut direnci azalır.Aynı zamanda kirli hava,hastalıklarında kolayca yayılmasına neden olur.Deneyler,havalandırma sisteminin mükemmel olduğu tavlalarda hastalık oranının çok düşük olduğunu,atların yemlerini iyi değerlendirdiklerini ve performanslarının yükseldiğini göstermektedir.
Tavlaların havası şu nedenlerle çok çabuk bozulur.
- Solunum ile havadaki oksijen miktarının azalması ,
- Karbondioksit,amonyak ve sindirim sisteminde teşekkül eden gazlar.
- Su buharı ve rutubet.
- Temizlik , tımar ve yem verme esnasında meydana gelen tozlar.
Evcil hayvanlar her bir kg canlı ağırlık için saatte ortalama 300 cm karbondioksit gazı çıkarırlar. Her biri ortalama 500 kg canlı ağırlığa sahip 20 başlık bir tavla düşünelim. Bu atlar saatte 500 x 20 x 300= 3.000.000 cm karbondioksit gazı çıkarır. Ayrıca, ahıra giren temiz havanın her litresinde 0.3 cm karbondioksit gazı mevcuttur. Atların çıkardıkları karbondioksit ‘den başka, tavlada bulunan mikroorganizmalar da karbondioksit meydana getirdiklerinden, temiz hava ihtiyacı biraz daha fazla hesap edilmelidir. Ortalama olarak 500 kg ağırlığındaki bir ata saatte 55-75 metre kare temiz hava hesap edilir.
Havalandırmanın iyi yapılmadığı tavlalarda rutubet oranı da yükselir.Tavlalarda rutubet oranı % 60-80 arasında olmalıdır.
Pencerenin m2 olarak yüzölçümü,farklı iklim koşullarında yapılacak tavlalar için,tavla tabanı alanın metrekare olarak yüzölçümünün 1/ 10-1/20 arasında değişmelidir.Pencereler ahşap,metal,sert plastik ve benzeri bir malzemeden yapılabilir.Gerekli durumlarda pencere dışına sineklik ve panjur takılabilir.
Kapalı Bokslu Tavlalar :
Kaplı bokslu tavlalarda,tavla içi tek veya çift sıralı bokslar şeklinde düzenlenmeli ve bokslar çift sıralı ise sıralar arasında 350 cm genişliğinde bir servis yolu bulunmalıdır .
Boksların boyutları atların ırklarına ve yaşlarına ve hatta kullanım amacına göre değişir.
Ergin ve hafif at ırkları için 300 x 350 cm iki yaşlı taylar için 300 x 300 cm sütten kesilmiş taylar için 200 x 200 cm,doğum boksları ise 300 x 400 cm veya 400 x 400 cm boyutlarında olmalıdır.Bokslar arası ara bölme yükseklikleri ise 190-220 cm arasında yapılmalıdır . Boks kapıları sürgülü (raylı) veya 180 derece dışa açılı bir şekilde ve genişliği ise en az 120 cm olmalıdır.