Livadi
26.07.2010, 12:15
Turunçgil Hastalıkları ve Mücadele Yöntemleri
MAVİ VE YEŞİL KÜF
Genel olarak yeşil ve mavi küf aynı meyve üzerinde karışık olarak bulunur. İlk olarak mavi küf kendini belli eder ve bunun üzerine kısa zamanda yeşil küf kaplar. Yeşil küf ve mavi küf sporları havada her yana kolayca yayılır; meyveye yaradan girer. Yeşil küfle bulaşık meyve, mavi küfle bulaşık olana nazaran temas ettiği meyveyi daha çabuk hastalandırır.
Kültürel Tedbirler
a) Hasattan önce çeşitli hastalık ve zararlılara karşı iyi bir mücadele yapılmalıdır.
b) Hasat sırasında meyveler yaralanmamalı ve yere düşen meyveler toplanmamalıdır.
c) Sarartma odası temiz tutulmalı ve önceden dezenfekte edilmelidir.
d) Paketleme evlerinde fazla yığın yapılmamalı ve çürük veya yaralı olanları ayrılmalı ve toprağa derin gömülmeli.
e) Temizlenmiş ilaçlanmış veya ilaçlanmamış meyveler Diphenil emdirilmiş kağıtlara sarılmalıdır
f) Ambalaj sandıklarına meyveleri düzgün sıralamalı ve meyvelere tazyik yapılmamalı.
Kimyasal Mücadele
Hasattan 10 gün önce Benamyl %50 100 lt. suya 60 gr.
Hasattan sonra Benamyl %50 100 lt. suya 150 gr.
Carbondazim %50 100 lt. suya 50 gr.
Hasattan sonra meyveler işleme evlerinde yukarıda belirtilen fungusitlerden biri ile belirtilen dozda hazırlanacak ilaçlı suya daldırılıp 1 dakika bekletilir.
İşleme evleri ve depolar %2’lik formalin veya benzeri bir dezenfektanlar ile ilaçlanmalıdır.
TURUNÇGİL DAL YANIKLIĞI
Turunçgil dal yanıklığı turunçgillerin genel bir hastalığıdır. Etmen bakteri 28 ve 30°C'larda en iyi gelişme gösterir, gelişmenin en yüksek sıcaklığı 35°C, en düşük sıcaklığı 1°C olup sıcakta ölüm noktası 51°C'dir.
Etmen bakteri bitkiye yaprak sapındaki bir yara veya çatlaktan girer. Yağmur suları ile taşınır.
Belirtileri
-Sürgünler soğuktan zarar görmüş gibidir.
-Önce taze yaprak ve sürgünler sulu, cam parlaklığında bir görünüş alır. Sonra solar, kahverengileşir ve sarkar. Sürgünler üzerinde kahverengi çizgiler oluşur.
-Yapraklarda ana damarın iki yanında, dallarda ise yaprak sapının dala birleştiği yerde oval, yada uzunca esmer lekeler ortaya çıkar.
MÜCADELESİ
Kültürel Tedbirler
a) Gübreleme ve sulamanın ayarlanmasıyla yeni sürgünlerin kışa odunlaşmış olarak girmesi sağlanmalıdır.
b) Bahçe rüzgarlara karşı rüzgar kıranlarla korunmalıdır.
c) Aşırı hasta dallar kesilip yakılmalıdır.
d) Yeni kurulan bahçelerde üçgen usülü dikim tercih edilmeli.
e) Fazla su tutan topraklarda drenaj kanalları açılmalı.
Kimyasal Mücadele
İlaçlamaya hasattan sonra çok kuru dallar temizlendikten sonra başlanır.
Hastalığın şiddetli görüldüğü yerlerde iki yıl, aylık ilaçlamadan sonra üç yıl mevsimlik ilaçlama yapılmalı veya ilaçlama zamanını iyi ayarlamak suretiyle üç yıl mevsimlik ilaçlama yapılmalıdır.
Aylık ilaçlama bölgeye ve hastalığın şiddetine göre hasattan sonra birer ay ara ile, çiçek açmadan önceki zamana kadar 3-4 kez, mevsimlik ilaçlama ise, hasattan sonra ve ilkbahar yağmurları başlamadan önce olmak üzere, 2 kez yapılır. Aylık ilaçlamada ilk 2 ayda %1, devam eden diğer ayda %1,5’luk bordo bulamacı uygulanır. Mevsimlik ilaçlamada ise birinci devrede %2, ikinci devrede %1,5 oranında bordo bulamacı uygulanır.
TURUNÇGİLLERDE KAVLAMA GRUBU VİRÜS HASTALIKLARI
Bu hastalıklar turunçgil ağaçlarında, ilkbahar sürgün büyüme mevsiminde yeni oluşan genç yapraklar ve damarcıklarında renk açılmalarına veya açık yeşil renkte bant oluşturmalarına neden olur. Ayrıca yapraklar üzerinde küçük nokta şeklinde veya daha büyük çapta açık renkli lekeler oluşabilir.
TURUNÇGİL GÖÇÜREN VİRÜS HASTALIĞI
Hastalık etmeni bir virüstür. Virüs bitkinin tüm aksamında bulunur. Ayrıca bu hastalık yaprak bitleri tarafından turunçgillere taşınabilir.
Hastalık turunca aşılı ağaçlarda aşırı bodurluk, dallarda kuruma ve çalılaşma, geriye doğru ölüm, yapraklarda soluk yeşil renk ve matlaşması oluşur (Şekil 22).
Şekil 22. Göçüren hastalığı
SATSUMA CÜCELİK VİRÜS HASTALIĞI
Bu virüsten ağacın tüm aksamında bulunur. Esas olarak yapraklarda belirti oluşturur. Ağaçların sürgünlerinde büyüme durur ve anormal şekilli yapraklar oluşur.
TURUNÇGİL TAŞLAŞMA VİRÜS HASTALIĞI
Hastalık bir virüs tarafından oluşturur. Bu virüs ağacın tüm aksamında bulunur. Hastalığın en belirgin özelliği meyvelerde küçülme ve özellikle yaz aylarında şiddetli meyve dökümüdür.
TURUNÇGİL CÜCELEŞME HASTALIĞI
Ağacın tüm aksamında bulunur. Hastalık aşı gözü, aşı kalemleri ile mekanik olarak taşınır.
TURUNÇGİLLERDE GÖZENEKLEŞME HASTALIĞI
Ağacın tüm aksamında bulunur. Hastalık aşı gözü, aşı kalemleri ile mekanik olarak taşınır.
TURUNÇGİL PALAMUTLAŞMA VE YEDİVERENLEŞME HASTALIĞI
Turunçgil ağaçlarının besin taşıyan borularında bulunur. Hasta ağaçlarda yaprakların şekli bozulur, yapraklar küçülür. Küçülen ve şekli bozulan bu yapraklar çukurlaşarak kaşık şeklini alır. Dallarda boğum araları kısalır. Hastalıklı ağaçlarda yılın her mevsiminin çiçek ve irili ufaklı meyveler bulunması çok dikkat çekici bir durumdur.
VİRÜS VE VİRÜS BENZERİ HASTALIKLARIN TAŞINMA YOLLARI
Hasta ağaçlardan alınan hastalıklı aşı gözü ve kalemleri aşı bıçağı, budama aletleri, yaprak pireleri, afitler gibi böceklerle sağlam ağaçlara bulaştırılır.
VİRÜS VE VİRÜS BENZERİ HASTALIKLARLA MÜCADELE
1- Hastalıklı ağaçlardan aşı gözü ve aşı kalemi alınmamalı, Budamada ve aşılamada kullanılan aletler, ağaçtan ağaca geçerken %1'lik Sodyum hipoklorit çözeltisine batırılarak dezenfekte edilmelidir.
2- Hastalık taşıyan, nematod, kırmızı örümcek, yaprak pireleri ve afitler gibi böceklerle mücadele edilmeli.
3- Dayanıklı çeşitler ve anaçlar kullanılmalı.
4- Bahçede hastalıklı bitki görüldüğü takdirde sökülüp yakılmalıdır.
FİZYOLOJİK HASTALIKLAR ÇİNKO NOKSANLIĞI
Yapraklar küçük, dar ve sivri olur. Yaprakların büyümeleri demet halinde ve yukarıya doğrudur.
Yaprakların damar araları sararır. Damarlar yeşil kalır. Yapraklar normale göre küçük ve şekilleri bozuktur (Şekil 23). Meyveler gelişemez, küçük kalır. Verim ve kalite düşer. Meyvenin içi kuru sert lifli ve tatsız olur. Sürgünler ve küçük dallar olgunlaşmadan ölür.
Şekil 23. Çinko noksanlığı
ÇİNKO NOKSANLIĞINI OLUŞTURAN ETMENLER
Çinko noksanlığı çoğunlukla kumlu, çakıllı, rutubeti çok yerde kendini gösterir. Yüksek asitli, ağır ve killi topraklarda fazla sulanan rutubetli bahçelerde de görülür. Ayrıca fazla miktarda organik madde verilen topraklarda da çinko noksanlığına rastlanmaktadır.
ÇİNKO NOKSANLIĞININ GİDERİLMESİ
Kültürel Uygulamalar
a) Toprak ve iklimin uygun olmadığı yerlerde turunçgil bahçesi tesis etmemek.
b) Gübrelemeyi analiz sonuçlarının öngördüğü esasa göre yapmak
c) Su tutan ağır toprakları sık sık işlemek
d) Toprak kireçli ise bol çiftlik gübresi ve yeşil gübre ile ıslah etmek,
Kimyasal Uygulamalar
Uygulama genellikle ilkbaharda gelişmenin en hızlı olduğu devrede veya hemen bu devreyi takiben yapraklara pülverizasyon şeklinde yapılmalıdır.
DEMİR NOKSANLIĞI
Demir noksanlığı Klorozonun tipik belirtisi yapraklarda görülür. Demir bitki yapısı içinde kolay taşınamadığı için yapraklarda sarıdan sarımsı beyaza kadar değişen bir renk bozulması olur. ilk başlangıçta damarlar yeşil kalmasına rağmen ileri hallerinde yaprağın her tarafı sararır (Şekil 24). Daha çok genç yapraklarda kendini gösterir. Çok şiddetli noksanlıklarda meyvelerin küçükken sarardığı da görülmüştür. Verim ve kalitedeki bozukluk da dikkati çeken önemli husustur.
Çoğunlukla kireçli ve alkali topraklarda kendini gösterir. Asit karakterli topraklarda fosfor düzeyi yüksek olduğu takdirde ortaya çıkar.
DEMİR NOKSANLIĞININ GİDERİLMESİ
a) Uygun olmayan yerlerde turunçgil dikimi yapılmamalıdır.
b) Sulama düzenli yapılmalıdır.
c) Kireçli, fosfatlı gübreler aşırı dozda kullanılmamalıdır.
d) Organik gübre kullanılmasına özen verilmelidir.
e) Toprak sürülerek havalandırılmalıdır.
Kimyasal Önlemler
Uygulamalar Mart, Nisan aylarında yapılır. Ayrıca demir içeren yaprak gübreleri de çiçek dökümünden sonra 15 gün ara ile iki defa pülverize edilir.
Şekil 24. Demir noksanlığı
TURUNÇGİL ZARARLILARI
Kırmızı ve Sarı Kabuklu Bitler
Turunçgillerin dal, gövde, yaprak ve meyvelerinde bitki özsuyunu emerek zararlı olurlar. Meyveler küçük kalır, yapraklarda klorofil oluşamaz, gözenekleri kapattığı için özümlemeye engel olurlar ve çok ileri zararlanma durumunda dalları hatta ağacı tamamen kurutabilirler.
Kabuklu bitler yerleşim alanlarına yakın, tozlu yol kenarlarında yoğun olarak bulunur. Budama, gübreleme, sulama, tavında toprak işlemesi bakım işlemlerinin zamanında yapılarak ağaçların kuvvetli bulundurulması, ağaç taçları arasında 1-1.5 m aralık bulundurularak bahçe içerisinde hava akımının sağlanması, tozlu yol varsa tozun kalkmaması için gerekli önlemlerin alınması, gibi kültürel önlemlerin alınması bu zararlılarla mücadele de başarıyı arttırır.
Zararlının varlığı ve yoğunluğu kışın yapraklarda, ilkbaharda fındık büyüklüğüne ulaşan meyvelerde, sürgün veya yapraklarda, daha ileri dönemlerde iri meyvelerde yapılan kontrollerle belirlenerek mücadele zamanına karar verilir.
Unlubit
Bazen tek başına çoğunlukla koloni halinde, yumakçıklar şeklinde çanak yaprakların altında, bitişik meyve ve yaprak aralarında, göbekli portakallarda göbek kısımlarında bulunurlar.
Budama, gübreleme, sulama gibi bakım işleri yerinde yapılarak ağaçların kuvvetli bulundurulması, yabancıot mücadelesi yapılması, ağaç taçları arasında aralık bırakılarak hava akımının sağlanması, gibi kültürel önlemlerin yerine getirilmesi gerekir.
Parazit ve predatörlerin bahçede başarılı olabilmesi için bunların faaliyetine engel olabilen karıncalarla iyi mücadele yapılması büyük yarar sağlar.
Beyaz Sinekler
Beyaz sinekler bitki özsuyunu emerek ağaçların gelişmesinin azalmasına, meyvelerin küçük kalmasına, şeker oranının düşmesinde, çıkardıkları tatlı maddeler ağaçların isli bir görünüm almasına ve ağaçların verimlerinin düşmesine neden olurlar.
Beyaz sineklerle mücadelede bahçe tesis edilirken bu zararlılarla bulaşık alanlardan yapraklı fidanlar getirilmemeli, eğer getirilecekse etkili bir ilaçla ilaçlanmalıdır.
Turunçgil beyaz sineğinin bulunduğu bahçelerde Aralık-Şubat ayları arasında ağaçlar meyvesizken tüm koşniller içinde tavsiye edilen yazlık beyaz yağlarla bir kış ilaçlaması yapılmalıdır.
Torbalı Koşnil
Bitkinin özsuyunun emerek gelişmesini yavaşlatır, hatta kurutur. Çıkardıkları tatlı madde ile yaprak ve meyvenin islenmesine neden olur.
Bahçede bakım işlemleri usulüne uygun bir şekilde yapılarak ağaçlar kuvvetli bulundurulmalıdır. Zararlı öncelikle gövde ve kalın dallarda görüldüğünde bez parçası ile sıyrılarak temizlenmelidir.
Bu zararlı doğada bol miktarda bulunan bir gelin böceği tarafından tamamen kontrol edilebilmekte ve ilaçlı mücadeleye gerek kalmamaktadır.
Yıldız Koşnili
Bitki özsuyunu emerek ağaçların zayıf kalmasına, verim ve meyve kalitesinin azalmasına neden olur. Çıkardıkları tatlı maddeler nedeniyle ağaç ve meyveler isli bir görünüm alır. Ortalama olarak ağaç başına 1'den fazla zararlı düşüyorsa ilaçlama gerekir.
Yaprak Bitleri
Turunçgillerin taze sürgün ve yapraklarında genellikle koloniler halinde bulunurlar.
Bitki özsuyunu emerek yaprakların küçük kalmasına, kıvrılmasına dolayısıyla ağaçların gelişememesine, çıkardıkları tatlı maddeler sonucu yaprakların islenmesine ve ayrıca virüslerin taşınmasına neden olurlar.
Bahçede bakım işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılması, gereğinden fazla azotlu gübre kullanılmaması ve tavsiye dışı geniş etkili ilaçlara yer vermemesi gibi kültürel önlemlerin alınması mücadeledeki başarıyı arttırır.
Yaprak bitleri turunçgillerde en çok doğal düşmanı bulunan zararlılardan birisidir.
Yaprak Pireleri
Emgi yapmak suretiyle meyvelerde kabuk üzerinde lekelerin oluşmasına neden olurlar.
Mücadelesinde bakım işlemlerinin zamanında ve uygun bir şekilde yapılması, yabancı ot kontrolüne önem verilmesi, yaprak pirelerinin zararlı olduğu diğer kültür bitkilerinde bu zararlıya karşı mücadele yapılması gibi tedbirlerin alınması yarar sağlar.
Limon Çiçek Güvesi
Tırtıllar beslendikleri çiçekleri tahrip ederek meyve tutumuna engeller olurlar. Mücadelesi için yaz aylarında çiçek açan virüslü ağaçların yok edilmesi, daima çiçek açan yediveren çeşitlerin bahçede bulundurulmaması ve bakım işlemlerinin usulüne göre yapılması gibi kültürel tedbirlerin alınması yararlı olur.
Harnup Güvesi
Kışı ağaçlar üzerinde veya altında bulunan dökülmüş meyvelerde, ağaç kabukları altında larva döneminde geçirirler. Temmuz ayında turunçgillere geçerek göbekli portakal ve unlubite bulaşık altıntoplara yumurta bırakırlar.
Akdeniz Meyve Sineği
Akdeniz meyve sineğine konukçuluk yapan bitkilerin (kayısı, şeftali, incir, avokado, mandalin) turunçgil bahçelerine içine veya yakınına dikilmesi, bu zararlıdan dolayı dökülen meyvelerin toplanarak derince gömülmesi gibi kültürel önlemler mücadelesindeki başarıyı arttırır.
Pas Böcüsü
Larvalar ve erginler yaprak, filiz ve meyvelerde emgi yapmak suretiyle zararlı olurlar. Emgi sonucu meyve üzeri pas renginde lekelerle kaplanır.
Turunçgil ağaçları arasında sebze yetiştirilmemesi ve her türlü bakım işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılması gerekir.
Mücadelesi için bir öncesi yıl bahçede pas böcüsü zararı görülmüş ise diğer zararlılara karşı yapılacak olan kış ilaçlamasında akarisitlere de yer verilmelidir.
Turunçgil Tomurcuk Akarı
Çiçekler normalden kısa, kalın ve çatallı olur. Böyle çiçeklerin çoğu meyve bağlayamaz, meyve bağlayanlarda tipik şekil bozuklukları olur. Yaprak ve filizler rozetleşir.
Turunçgil Kırmızı Örümceği
Turunçgillerde yaprak ve meyve üzerine emme suretiyle beslenerek zararlı olurlar. Zarar gören yapraklar çabuk kurur ve erken dökülürler. Kuru ve sıcak havalarda yoğunluğu artar. Daha çok geniş ekili ilaçların kullanıldığı bahçelerde ortaya çıkar ve zararlı olurlar.
Çizelge 2. Turunçgil zararlılarına karşı kullanılacak ilaçlar ve dozları
Zararlı Adı Etkili Madde adı ve yüzdesi Formülasyon Doza (100 1 suya preparat)
Kırmızı ve Sarı Kabuklu bit, Beyaz sinekler, Yıldız Koşnili, Virgül ve Yumuşak Kahverengi Koşniller Yazlık Madeni Yağ, 80
Yazlık Madeni Yağ, 97 E.C.
E.C. Yazın Kışın
1500 cc 2000 cc
1250 cc 1500 cc
Yaprakbitleri Primicarb W.P. 30 gr
Limon Çiçek Güvesi, Harnup Güvesi Bacillis truringiensis 16000 IU/mg W.P. 70 gr
Akdeniz Sineği %25 Teknik Malathion +Enzimatik
Hidrolize protein W.P. 400 gr + 500 cc/10 l su
Pas Böcüsü Bromopropylate, 50
Zinep
Chloropropylate, 25
Dicofol, 20 E.C.
W.P.
E.C.
E.C. 100 cc
90 gr
150 cc
150 cc
Zararlı Adı Etkili Madde adı ve yüzdesi Formülasyon Doza (100 1 suya preparat)
Turunçgil Tomurcuk Akarı Bromopropylate, 50
Chloropropylate, 25
Quinomethionate, 25
Dicofol, 20
Kükürt E.C.
E.C.
W.P.
E.C.
W.P. 100 cc
150 cc
50 gr
100 cc
600 gr
Turunçgil Kırmızı Örümceği Bromopropylate, 50
Quinomethionate, 25
Tetradifon, 19
Dicofol, 20
Kükürt E.C.
W.P.
W.P.
W.P.
W.P. 100 cc
50 gr
200 gr
200 gr
600 gr
MAVİ VE YEŞİL KÜF
Genel olarak yeşil ve mavi küf aynı meyve üzerinde karışık olarak bulunur. İlk olarak mavi küf kendini belli eder ve bunun üzerine kısa zamanda yeşil küf kaplar. Yeşil küf ve mavi küf sporları havada her yana kolayca yayılır; meyveye yaradan girer. Yeşil küfle bulaşık meyve, mavi küfle bulaşık olana nazaran temas ettiği meyveyi daha çabuk hastalandırır.
Kültürel Tedbirler
a) Hasattan önce çeşitli hastalık ve zararlılara karşı iyi bir mücadele yapılmalıdır.
b) Hasat sırasında meyveler yaralanmamalı ve yere düşen meyveler toplanmamalıdır.
c) Sarartma odası temiz tutulmalı ve önceden dezenfekte edilmelidir.
d) Paketleme evlerinde fazla yığın yapılmamalı ve çürük veya yaralı olanları ayrılmalı ve toprağa derin gömülmeli.
e) Temizlenmiş ilaçlanmış veya ilaçlanmamış meyveler Diphenil emdirilmiş kağıtlara sarılmalıdır
f) Ambalaj sandıklarına meyveleri düzgün sıralamalı ve meyvelere tazyik yapılmamalı.
Kimyasal Mücadele
Hasattan 10 gün önce Benamyl %50 100 lt. suya 60 gr.
Hasattan sonra Benamyl %50 100 lt. suya 150 gr.
Carbondazim %50 100 lt. suya 50 gr.
Hasattan sonra meyveler işleme evlerinde yukarıda belirtilen fungusitlerden biri ile belirtilen dozda hazırlanacak ilaçlı suya daldırılıp 1 dakika bekletilir.
İşleme evleri ve depolar %2’lik formalin veya benzeri bir dezenfektanlar ile ilaçlanmalıdır.
TURUNÇGİL DAL YANIKLIĞI
Turunçgil dal yanıklığı turunçgillerin genel bir hastalığıdır. Etmen bakteri 28 ve 30°C'larda en iyi gelişme gösterir, gelişmenin en yüksek sıcaklığı 35°C, en düşük sıcaklığı 1°C olup sıcakta ölüm noktası 51°C'dir.
Etmen bakteri bitkiye yaprak sapındaki bir yara veya çatlaktan girer. Yağmur suları ile taşınır.
Belirtileri
-Sürgünler soğuktan zarar görmüş gibidir.
-Önce taze yaprak ve sürgünler sulu, cam parlaklığında bir görünüş alır. Sonra solar, kahverengileşir ve sarkar. Sürgünler üzerinde kahverengi çizgiler oluşur.
-Yapraklarda ana damarın iki yanında, dallarda ise yaprak sapının dala birleştiği yerde oval, yada uzunca esmer lekeler ortaya çıkar.
MÜCADELESİ
Kültürel Tedbirler
a) Gübreleme ve sulamanın ayarlanmasıyla yeni sürgünlerin kışa odunlaşmış olarak girmesi sağlanmalıdır.
b) Bahçe rüzgarlara karşı rüzgar kıranlarla korunmalıdır.
c) Aşırı hasta dallar kesilip yakılmalıdır.
d) Yeni kurulan bahçelerde üçgen usülü dikim tercih edilmeli.
e) Fazla su tutan topraklarda drenaj kanalları açılmalı.
Kimyasal Mücadele
İlaçlamaya hasattan sonra çok kuru dallar temizlendikten sonra başlanır.
Hastalığın şiddetli görüldüğü yerlerde iki yıl, aylık ilaçlamadan sonra üç yıl mevsimlik ilaçlama yapılmalı veya ilaçlama zamanını iyi ayarlamak suretiyle üç yıl mevsimlik ilaçlama yapılmalıdır.
Aylık ilaçlama bölgeye ve hastalığın şiddetine göre hasattan sonra birer ay ara ile, çiçek açmadan önceki zamana kadar 3-4 kez, mevsimlik ilaçlama ise, hasattan sonra ve ilkbahar yağmurları başlamadan önce olmak üzere, 2 kez yapılır. Aylık ilaçlamada ilk 2 ayda %1, devam eden diğer ayda %1,5’luk bordo bulamacı uygulanır. Mevsimlik ilaçlamada ise birinci devrede %2, ikinci devrede %1,5 oranında bordo bulamacı uygulanır.
TURUNÇGİLLERDE KAVLAMA GRUBU VİRÜS HASTALIKLARI
Bu hastalıklar turunçgil ağaçlarında, ilkbahar sürgün büyüme mevsiminde yeni oluşan genç yapraklar ve damarcıklarında renk açılmalarına veya açık yeşil renkte bant oluşturmalarına neden olur. Ayrıca yapraklar üzerinde küçük nokta şeklinde veya daha büyük çapta açık renkli lekeler oluşabilir.
TURUNÇGİL GÖÇÜREN VİRÜS HASTALIĞI
Hastalık etmeni bir virüstür. Virüs bitkinin tüm aksamında bulunur. Ayrıca bu hastalık yaprak bitleri tarafından turunçgillere taşınabilir.
Hastalık turunca aşılı ağaçlarda aşırı bodurluk, dallarda kuruma ve çalılaşma, geriye doğru ölüm, yapraklarda soluk yeşil renk ve matlaşması oluşur (Şekil 22).
Şekil 22. Göçüren hastalığı
SATSUMA CÜCELİK VİRÜS HASTALIĞI
Bu virüsten ağacın tüm aksamında bulunur. Esas olarak yapraklarda belirti oluşturur. Ağaçların sürgünlerinde büyüme durur ve anormal şekilli yapraklar oluşur.
TURUNÇGİL TAŞLAŞMA VİRÜS HASTALIĞI
Hastalık bir virüs tarafından oluşturur. Bu virüs ağacın tüm aksamında bulunur. Hastalığın en belirgin özelliği meyvelerde küçülme ve özellikle yaz aylarında şiddetli meyve dökümüdür.
TURUNÇGİL CÜCELEŞME HASTALIĞI
Ağacın tüm aksamında bulunur. Hastalık aşı gözü, aşı kalemleri ile mekanik olarak taşınır.
TURUNÇGİLLERDE GÖZENEKLEŞME HASTALIĞI
Ağacın tüm aksamında bulunur. Hastalık aşı gözü, aşı kalemleri ile mekanik olarak taşınır.
TURUNÇGİL PALAMUTLAŞMA VE YEDİVERENLEŞME HASTALIĞI
Turunçgil ağaçlarının besin taşıyan borularında bulunur. Hasta ağaçlarda yaprakların şekli bozulur, yapraklar küçülür. Küçülen ve şekli bozulan bu yapraklar çukurlaşarak kaşık şeklini alır. Dallarda boğum araları kısalır. Hastalıklı ağaçlarda yılın her mevsiminin çiçek ve irili ufaklı meyveler bulunması çok dikkat çekici bir durumdur.
VİRÜS VE VİRÜS BENZERİ HASTALIKLARIN TAŞINMA YOLLARI
Hasta ağaçlardan alınan hastalıklı aşı gözü ve kalemleri aşı bıçağı, budama aletleri, yaprak pireleri, afitler gibi böceklerle sağlam ağaçlara bulaştırılır.
VİRÜS VE VİRÜS BENZERİ HASTALIKLARLA MÜCADELE
1- Hastalıklı ağaçlardan aşı gözü ve aşı kalemi alınmamalı, Budamada ve aşılamada kullanılan aletler, ağaçtan ağaca geçerken %1'lik Sodyum hipoklorit çözeltisine batırılarak dezenfekte edilmelidir.
2- Hastalık taşıyan, nematod, kırmızı örümcek, yaprak pireleri ve afitler gibi böceklerle mücadele edilmeli.
3- Dayanıklı çeşitler ve anaçlar kullanılmalı.
4- Bahçede hastalıklı bitki görüldüğü takdirde sökülüp yakılmalıdır.
FİZYOLOJİK HASTALIKLAR ÇİNKO NOKSANLIĞI
Yapraklar küçük, dar ve sivri olur. Yaprakların büyümeleri demet halinde ve yukarıya doğrudur.
Yaprakların damar araları sararır. Damarlar yeşil kalır. Yapraklar normale göre küçük ve şekilleri bozuktur (Şekil 23). Meyveler gelişemez, küçük kalır. Verim ve kalite düşer. Meyvenin içi kuru sert lifli ve tatsız olur. Sürgünler ve küçük dallar olgunlaşmadan ölür.
Şekil 23. Çinko noksanlığı
ÇİNKO NOKSANLIĞINI OLUŞTURAN ETMENLER
Çinko noksanlığı çoğunlukla kumlu, çakıllı, rutubeti çok yerde kendini gösterir. Yüksek asitli, ağır ve killi topraklarda fazla sulanan rutubetli bahçelerde de görülür. Ayrıca fazla miktarda organik madde verilen topraklarda da çinko noksanlığına rastlanmaktadır.
ÇİNKO NOKSANLIĞININ GİDERİLMESİ
Kültürel Uygulamalar
a) Toprak ve iklimin uygun olmadığı yerlerde turunçgil bahçesi tesis etmemek.
b) Gübrelemeyi analiz sonuçlarının öngördüğü esasa göre yapmak
c) Su tutan ağır toprakları sık sık işlemek
d) Toprak kireçli ise bol çiftlik gübresi ve yeşil gübre ile ıslah etmek,
Kimyasal Uygulamalar
Uygulama genellikle ilkbaharda gelişmenin en hızlı olduğu devrede veya hemen bu devreyi takiben yapraklara pülverizasyon şeklinde yapılmalıdır.
DEMİR NOKSANLIĞI
Demir noksanlığı Klorozonun tipik belirtisi yapraklarda görülür. Demir bitki yapısı içinde kolay taşınamadığı için yapraklarda sarıdan sarımsı beyaza kadar değişen bir renk bozulması olur. ilk başlangıçta damarlar yeşil kalmasına rağmen ileri hallerinde yaprağın her tarafı sararır (Şekil 24). Daha çok genç yapraklarda kendini gösterir. Çok şiddetli noksanlıklarda meyvelerin küçükken sarardığı da görülmüştür. Verim ve kalitedeki bozukluk da dikkati çeken önemli husustur.
Çoğunlukla kireçli ve alkali topraklarda kendini gösterir. Asit karakterli topraklarda fosfor düzeyi yüksek olduğu takdirde ortaya çıkar.
DEMİR NOKSANLIĞININ GİDERİLMESİ
a) Uygun olmayan yerlerde turunçgil dikimi yapılmamalıdır.
b) Sulama düzenli yapılmalıdır.
c) Kireçli, fosfatlı gübreler aşırı dozda kullanılmamalıdır.
d) Organik gübre kullanılmasına özen verilmelidir.
e) Toprak sürülerek havalandırılmalıdır.
Kimyasal Önlemler
Uygulamalar Mart, Nisan aylarında yapılır. Ayrıca demir içeren yaprak gübreleri de çiçek dökümünden sonra 15 gün ara ile iki defa pülverize edilir.
Şekil 24. Demir noksanlığı
TURUNÇGİL ZARARLILARI
Kırmızı ve Sarı Kabuklu Bitler
Turunçgillerin dal, gövde, yaprak ve meyvelerinde bitki özsuyunu emerek zararlı olurlar. Meyveler küçük kalır, yapraklarda klorofil oluşamaz, gözenekleri kapattığı için özümlemeye engel olurlar ve çok ileri zararlanma durumunda dalları hatta ağacı tamamen kurutabilirler.
Kabuklu bitler yerleşim alanlarına yakın, tozlu yol kenarlarında yoğun olarak bulunur. Budama, gübreleme, sulama, tavında toprak işlemesi bakım işlemlerinin zamanında yapılarak ağaçların kuvvetli bulundurulması, ağaç taçları arasında 1-1.5 m aralık bulundurularak bahçe içerisinde hava akımının sağlanması, tozlu yol varsa tozun kalkmaması için gerekli önlemlerin alınması, gibi kültürel önlemlerin alınması bu zararlılarla mücadele de başarıyı arttırır.
Zararlının varlığı ve yoğunluğu kışın yapraklarda, ilkbaharda fındık büyüklüğüne ulaşan meyvelerde, sürgün veya yapraklarda, daha ileri dönemlerde iri meyvelerde yapılan kontrollerle belirlenerek mücadele zamanına karar verilir.
Unlubit
Bazen tek başına çoğunlukla koloni halinde, yumakçıklar şeklinde çanak yaprakların altında, bitişik meyve ve yaprak aralarında, göbekli portakallarda göbek kısımlarında bulunurlar.
Budama, gübreleme, sulama gibi bakım işleri yerinde yapılarak ağaçların kuvvetli bulundurulması, yabancıot mücadelesi yapılması, ağaç taçları arasında aralık bırakılarak hava akımının sağlanması, gibi kültürel önlemlerin yerine getirilmesi gerekir.
Parazit ve predatörlerin bahçede başarılı olabilmesi için bunların faaliyetine engel olabilen karıncalarla iyi mücadele yapılması büyük yarar sağlar.
Beyaz Sinekler
Beyaz sinekler bitki özsuyunu emerek ağaçların gelişmesinin azalmasına, meyvelerin küçük kalmasına, şeker oranının düşmesinde, çıkardıkları tatlı maddeler ağaçların isli bir görünüm almasına ve ağaçların verimlerinin düşmesine neden olurlar.
Beyaz sineklerle mücadelede bahçe tesis edilirken bu zararlılarla bulaşık alanlardan yapraklı fidanlar getirilmemeli, eğer getirilecekse etkili bir ilaçla ilaçlanmalıdır.
Turunçgil beyaz sineğinin bulunduğu bahçelerde Aralık-Şubat ayları arasında ağaçlar meyvesizken tüm koşniller içinde tavsiye edilen yazlık beyaz yağlarla bir kış ilaçlaması yapılmalıdır.
Torbalı Koşnil
Bitkinin özsuyunun emerek gelişmesini yavaşlatır, hatta kurutur. Çıkardıkları tatlı madde ile yaprak ve meyvenin islenmesine neden olur.
Bahçede bakım işlemleri usulüne uygun bir şekilde yapılarak ağaçlar kuvvetli bulundurulmalıdır. Zararlı öncelikle gövde ve kalın dallarda görüldüğünde bez parçası ile sıyrılarak temizlenmelidir.
Bu zararlı doğada bol miktarda bulunan bir gelin böceği tarafından tamamen kontrol edilebilmekte ve ilaçlı mücadeleye gerek kalmamaktadır.
Yıldız Koşnili
Bitki özsuyunu emerek ağaçların zayıf kalmasına, verim ve meyve kalitesinin azalmasına neden olur. Çıkardıkları tatlı maddeler nedeniyle ağaç ve meyveler isli bir görünüm alır. Ortalama olarak ağaç başına 1'den fazla zararlı düşüyorsa ilaçlama gerekir.
Yaprak Bitleri
Turunçgillerin taze sürgün ve yapraklarında genellikle koloniler halinde bulunurlar.
Bitki özsuyunu emerek yaprakların küçük kalmasına, kıvrılmasına dolayısıyla ağaçların gelişememesine, çıkardıkları tatlı maddeler sonucu yaprakların islenmesine ve ayrıca virüslerin taşınmasına neden olurlar.
Bahçede bakım işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılması, gereğinden fazla azotlu gübre kullanılmaması ve tavsiye dışı geniş etkili ilaçlara yer vermemesi gibi kültürel önlemlerin alınması mücadeledeki başarıyı arttırır.
Yaprak bitleri turunçgillerde en çok doğal düşmanı bulunan zararlılardan birisidir.
Yaprak Pireleri
Emgi yapmak suretiyle meyvelerde kabuk üzerinde lekelerin oluşmasına neden olurlar.
Mücadelesinde bakım işlemlerinin zamanında ve uygun bir şekilde yapılması, yabancı ot kontrolüne önem verilmesi, yaprak pirelerinin zararlı olduğu diğer kültür bitkilerinde bu zararlıya karşı mücadele yapılması gibi tedbirlerin alınması yarar sağlar.
Limon Çiçek Güvesi
Tırtıllar beslendikleri çiçekleri tahrip ederek meyve tutumuna engeller olurlar. Mücadelesi için yaz aylarında çiçek açan virüslü ağaçların yok edilmesi, daima çiçek açan yediveren çeşitlerin bahçede bulundurulmaması ve bakım işlemlerinin usulüne göre yapılması gibi kültürel tedbirlerin alınması yararlı olur.
Harnup Güvesi
Kışı ağaçlar üzerinde veya altında bulunan dökülmüş meyvelerde, ağaç kabukları altında larva döneminde geçirirler. Temmuz ayında turunçgillere geçerek göbekli portakal ve unlubite bulaşık altıntoplara yumurta bırakırlar.
Akdeniz Meyve Sineği
Akdeniz meyve sineğine konukçuluk yapan bitkilerin (kayısı, şeftali, incir, avokado, mandalin) turunçgil bahçelerine içine veya yakınına dikilmesi, bu zararlıdan dolayı dökülen meyvelerin toplanarak derince gömülmesi gibi kültürel önlemler mücadelesindeki başarıyı arttırır.
Pas Böcüsü
Larvalar ve erginler yaprak, filiz ve meyvelerde emgi yapmak suretiyle zararlı olurlar. Emgi sonucu meyve üzeri pas renginde lekelerle kaplanır.
Turunçgil ağaçları arasında sebze yetiştirilmemesi ve her türlü bakım işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılması gerekir.
Mücadelesi için bir öncesi yıl bahçede pas böcüsü zararı görülmüş ise diğer zararlılara karşı yapılacak olan kış ilaçlamasında akarisitlere de yer verilmelidir.
Turunçgil Tomurcuk Akarı
Çiçekler normalden kısa, kalın ve çatallı olur. Böyle çiçeklerin çoğu meyve bağlayamaz, meyve bağlayanlarda tipik şekil bozuklukları olur. Yaprak ve filizler rozetleşir.
Turunçgil Kırmızı Örümceği
Turunçgillerde yaprak ve meyve üzerine emme suretiyle beslenerek zararlı olurlar. Zarar gören yapraklar çabuk kurur ve erken dökülürler. Kuru ve sıcak havalarda yoğunluğu artar. Daha çok geniş ekili ilaçların kullanıldığı bahçelerde ortaya çıkar ve zararlı olurlar.
Çizelge 2. Turunçgil zararlılarına karşı kullanılacak ilaçlar ve dozları
Zararlı Adı Etkili Madde adı ve yüzdesi Formülasyon Doza (100 1 suya preparat)
Kırmızı ve Sarı Kabuklu bit, Beyaz sinekler, Yıldız Koşnili, Virgül ve Yumuşak Kahverengi Koşniller Yazlık Madeni Yağ, 80
Yazlık Madeni Yağ, 97 E.C.
E.C. Yazın Kışın
1500 cc 2000 cc
1250 cc 1500 cc
Yaprakbitleri Primicarb W.P. 30 gr
Limon Çiçek Güvesi, Harnup Güvesi Bacillis truringiensis 16000 IU/mg W.P. 70 gr
Akdeniz Sineği %25 Teknik Malathion +Enzimatik
Hidrolize protein W.P. 400 gr + 500 cc/10 l su
Pas Böcüsü Bromopropylate, 50
Zinep
Chloropropylate, 25
Dicofol, 20 E.C.
W.P.
E.C.
E.C. 100 cc
90 gr
150 cc
150 cc
Zararlı Adı Etkili Madde adı ve yüzdesi Formülasyon Doza (100 1 suya preparat)
Turunçgil Tomurcuk Akarı Bromopropylate, 50
Chloropropylate, 25
Quinomethionate, 25
Dicofol, 20
Kükürt E.C.
E.C.
W.P.
E.C.
W.P. 100 cc
150 cc
50 gr
100 cc
600 gr
Turunçgil Kırmızı Örümceği Bromopropylate, 50
Quinomethionate, 25
Tetradifon, 19
Dicofol, 20
Kükürt E.C.
W.P.
W.P.
W.P.
W.P. 100 cc
50 gr
200 gr
200 gr
600 gr