organik memo
28.05.2010, 20:01
GIDA MEVZUATI
Gıda Kontrolünde Yasal Dayanaklar
441 sayılı Bakanlığımız Kuruluş ve Görevleri hakkındaki KHK
560 sayılı Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair KHK (4128 s. Kanun)
Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine dair Yönetmelik
Talimatlar (Yurtiçi Gıda Kontrol Talimatı)
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği
TGK-Ürün Tebliğleri
Zorunlu Türk Standartları
Gıda Maddeleri Tüzüğü
Bakanlığımız Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki 441 sayılı KHK 9 Ağustos 1991 tarih ve 20955 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
441 sayılı KHK ile “Gıda konularında araştırmalar yapmak, pilot tesisler kurmak, gıda kontrolüne yardımcı olmak, diğer kuruluşlarla işbirliği içinde Türk Gıda Kodeksinin hazırlanması ve uygulanmasını gerçekleştirmek, gıda ve yem sanayilerinin ürünlerinin belirlenmiş esaslara uygunluğunu denetlemek,...” ile
“...Gıda ve diğer tarım ve hayvancılık ürünlerinin kalite ve standartlara uygun olarak üretimi, işlenmesi, korunması, pazarlanması ve değerlendirilmesini temin ve düzenlemek için gerekli kontrol sistemi ve kuruluşlarını tesis etmek, işlemek ...” Bakanlığımıza görev olarak verilmiştir.
Bakanlığımız söz konusu gıda ile ilgili hizmetleri Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair 560 sayılı KHK çerçevesinde yerine getirmektedir. 560 sayılı KHK 28 Haziran 1995 tarih ve 22327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Amacı :“Gıda maddelerinin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme, muhafaza, depolama, pazarlama ve halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleri ile halk sağlığını korumak üzere, gıda maddelerinin üretiminde kullanılan her türlü ham ve yardımcı maddeler, mamul ve yarı mamul gıda maddeleri ile yan ürünlerinin özelliklerinin tespit edilmesi, gıda maddeleri üreten işyerlerinin asgari teknik ve hijyenik şartlarının belirlenmesi, denetiminin yapılması ve gıda maddeleri ile ilgili hizmetlere dair esas ve usulleri belirlemektir.”
560 sayılı KHK; Gıda maddelerinin hijyenik ve uygun kalitede üretimine, tasnifine, işlenmesine, katkı ve yardımcı maddelerine, ambalajlama, etiketleme, depolama, nakil, satış ve denetim ile yetki, görev ve sorumluluklara dair hususları kapsar.
Bu KHK’de;
1. Çalışma İzni (Madde 4)
2. İzin ve Tescil İşleri (Madde 5)
3. İstihdam (Madde 6)
4. Türk Gıda Kodeksi (Madde 7)
5. Laboratuvar Kuruluş İzni (Madde 8)
6. Gıda Maddeleri Üreten İşyerlerinin Denetimi (Madde 9)
7. Gıda Maddeleri Satış Yerlerinin Denetimi (Madde 10)
8. Sağlığın korunması (Madde 12)
9. İhracat (Madde 13)
10. Reklam (Madde 14)
11. İthalat (Madde 15)
12. Gümrük merkezleri (Madde 16)
13. Sularla İlgili hükümler (Madde 17)
14. Et Kesim Yerleri ile İlgili Hükümler (Madde 18)
560 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 9 uncu Maddesi gereği;
“Gıda maddelerini üreten işyerlerinde gıda maddelerinin gıda kodeksine uygunluğunun denetimi ve gıda kontrolü,
tescil ve izin işlemleri ile et kesim yerlerinin denetimi,
gıda maddelerinin ithal ve ihracındaki denetimler” Bakanlığımız tarafından yapılmaktadır.
Yukarıda söz edilen mevzuatlara uymayan gıda üreten işyerleri hakkında 560 sayılı KHK (4128 s. Kanuna) göre yasal işlem yapılmaktadır. Bu Kanunda yer alan 18/A maddesi 560 sayılı KHK’ye uymayanlara uygulanacak cezai hükümleri belirlemiştir.
Bu KHK’nın 7. maddesine dayanılarak Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği Sağlık Bakanlığı ile Bakanlığımız tarafından hazırlanarak 16.11.1997 tarih ve 23172 sayılı RG’te yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmeliğin amacı üretici ve tüketici menfaatleri ile, halk sağlığını korumak üzere gıda maddelerinin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlanmasını sağlamak üzere gıda maddelerinin özelliklerini belirlemektir.
Kapsam: Gıdaların kalite ve hijyenle ilgili özellikleri, katkı maddeleri, aroma maddeleri, pestisit ve veteriner ilaç kalıntıları, gıda bulaşanları, ambalaj ve işaretleme, depolama ve taşıma kuralları, numune alma ve analiz metodlarını kapsamaktadır.
Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Yönetmelik 560 sayılı KHK’ye dayanılarak 9 Haziran 1998 tarih ve 23367 sayılı RG yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmeliğin amacı; “Gıda maddelerinin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme muhafaza, depolama, pazarlama ve halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleri ile, halk sağlığını korumak üzere, gıda maddelerinin üretiminde kullanılan her türlü ham ve yardımcı maddeler, mamul ve yarı mamul gıda maddeleri ile yan ürünlerinin özelliklerinin tespit edilmesi, gıda maddelerinin Gıda Kodeksine uygunluğunun Bakanlıkça kontrol ve denetlenmesi, böylece tüketiciye güvenilir gıdanın arzı, tüketicinin daha iyi bilgilendirilmesi, gıda endüstrisinin geliştirilmesi ve ticaretinin iyileştirilmesi ile ilgili hizmetlere dair esas ve usulleri belirlemektir.”
Kapsamı : Gıda maddelerinin hijyenik ve kalitede üretimi, tasnifi, işlenmesi, gıda imalinde kullanılan hammadde ve yardımcı madde ile katkı, aroma maddeleri, vitaminler, mineral maddeler ve ambalajlama ile ilgili; sicil, tescil ve izin, istihdam, kontrol ve denetim, reklam, ithalat, ihracat ve gümrük merkezlerine dair esas ve usulleri kapsamaktadır.
BU YÖNETMELİK;
Gıda Sicili
Tescil ve İzin İşleri
Sorumlu Yönetici ve Eleman İstihdamı
Kontrol ve Denetim Esasları
İşyeri Sorumlulukları
Sağlığın Korunması
Kontrol ve Denetim İşlemleri
İhracat Kontrolleri
İthalat Kontrolleri
Gümrük Merkezleri
Reklam
Son olarak 1999 yılında yayımlanan Gıda Kontrol Talimatı revize edilerek 26 Kasım 2002 tarihinde 81 İl Müdürlüğüne gönderilmiştir.
YURTİÇİ GIDA DENETİMİ
Gıda Kontrolörü denetim yapar
Yönetmelikte belirtilen Yasal düzenlemelere
sorumlulukları yerine aykırı üretim yaptığını
getirip getirmediğini belirler
inceler
Gerektiğinde numune alır
Uygun değil 4128 sayılı Kanuna göre yasal işlem
Analiz sonucu uygun
TÜRK GIDA KODEKSİ YÖNETMELİĞİ VE TEBLİĞLER
Türk Gıda Kodeksi Tebliğler
*Tüm gıda maddelerini ve gıda ile *Ürün Tebliğleri (Ürünlere ait özellikler)
temas eden madde ve materyalleri *Numune Alma, Muayene ve Analiz Yönt. Teb.
ilgilendiren temel özellikler *Ambalaj Materyallerine ilişkin Tebliğler
*Numune Alma
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği
BİRİNCİ BÖLÜM Amaç Kapsam ve Yasal Dayanaklar
İKİNCİ BÖLÜM Gıdalarda Tatlandırıcılar, Renklendiriciler ve Bunların Dışındaki Katkı Maddelerinin Kullanımı (Değiştirilen Başlık: Gıda Katkı Maddeleri)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Gıda Aroma Maddeleri
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Gıda Maddelerinde Belirli Bulaşanların Maksimum Seviyeleri (Bulaşanlar)
Gıda bulaşanları: Bitki, hayvan ve/veya toprak kökenli yabancı maddeler, ilaç kalıntıları, metalik ve biyolojik bulaşmalar; insan sağlığına zararlı olan plastik madde, deterjan, dezenfektan, radyoaktif madde kalıntıları ve her türlü istenmeyen maddeler
BEŞİNCİ BÖLÜM Pestisit Kalıntıları
Pestisit Kalıntı Limitlerinin Uygulama Esasları
EK-17 Pestisit Kalıntı Limitleri
ALTINCI BÖLÜM Hayvansal Kökenli Gıdalarda Veteriner İlaçları Maksimum Kalıntı Limitleri (Veteriner İlaçları Tolerans Düzeyleri)
YEDİNCİ BÖLÜM Gıda Hijyeni
Hammaddenin Sağlandığı Alanlarla İlgili Kurallar
Madde 14- Hammaddenin sağlandığı alanlarla ilgili kurallar aşağıdadır:
a) Gıdalara kabul edilemez düzeylerde zararlı maddeler taşıma ihtimali bulunan alanlarda hammadde üretimi yapılmamalıdır.
b) Hammaddelerin endüstriyel, evsel ve zirai atıklarla bulaşması önlenmeli ve bu tür atıkların hammadde sağlanan alanlardan uzaklaştırılması ile ilgili işlemler resmi otoritelerce kabul edilebilir olmalıdır.
c) Hammaddeler sağlığa zararlı maddeler içeren sularla sulanmamalıdır.
d) Hammaddeler üretiminden işleme noktasına gelinceye kadar fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik bulaşanlardan korunmalıdır.
e) Hammaddelerin üretiminde kullanılan alet, ekipman ve taşıyıcılar sağlığa zararlı olmamalıdır.
f) İnsan tüketimi için uygun olmayan maddeler hammaddeden ayrılarak hijyenik kurallara uygun bir biçimde ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
g) Hammaddeleri bulaşmaya karşı korunabilen, hasar ve bozulmanın en aza indirilebildiği koşullarda depolanmalıdır.
h) Hammaddelerinin taşınmasını sağlayacak araçlar temiz olmalı, gerektiğinde dezenfekte edilmelidir. Ürünün özelliği gerektiriyorsa soğutucu gibi özel donanımlar kullanılmalıdır. Hammadde ile temas eden buz içme suyundan yapılmalı, bulaşmadan korunarak işlenmelidir.
Gıdaların İşlenmesi İle İlgili Kurallar
Madde 15- Gıdaların işlenmesi ile ilgili kurallar aşağıdadır:
a) Hammadde, yardımcı madde veya katkı maddeleri; ayıklama, hazırlama veya işleme sırasında bozuk veya yabancı maddeler, parazitler, mikroorganizmalar veya bunların toksinleri açısından kabul edilebilir düzeye indirilemedikçe işletmeye alınmamalıdır. Bu maddeler üretim hattına alınmadan önce denetimden ve sınıflamadan geçirilmeli ve gerekiyorsa laboratuvar testleri uygulanmalıdır.
b) Hammadde, yardımcı madde ve katkı maddeleri bozulmanın ve bulaşmanın önlenebileceği, zararın en aza indirilebileceği koşullarda depolanmalıdır. Stoklanan hammadde, yardımcı madde ve katkı maddeleri depoya giriş sırasına göre kullanılmalıdır.
c) Gıdaların işlenmesinde çalışan personel son ürünü bulaştırma riski açısından gerek görüldüğünde, üretimin değişik basamaklarında tüm koruyucu kıyafetlerini değiştirmeli, ellerini yıkamalı ve gerekirse dezenfekte etmelidir.
d) Ambalajlama dahil üretimin bütün aşamalarında işlemlerin, teknolojinin gerektirdiği süreleri aşmaması sağlanmalı, bu yolla bulaşmaya, bozulmaya, patojenik ve bozulma etmeni mikroorganizmaların gelişmesine neden olunmamalıdır.
e) Ambalaj materyali bu Yönetmeliğin 9 uncu Bölümüne uygun olmalı ve ürünü bulaşmadan korumalıdır. Ambalajlar, kullanımdan önce uygun koşullarda olup olmadıkları, temizleme ve/veya dezenfekte işlemine tabi tutulup tutulmadıkları konusunda denetlenmelidir. Yıkama işlemi uygulanan ambalajların içinde dolumdan önce su kalmamalıdır. Tüm ambalaj maddeleri hijyenik şartlarda ve temiz yerlerde depolanmalıdır. Paketleme veya dolum alanında sadece hemen kullanılacak olan ambalaj materyalleri bulundurulmalıdır.
f) Ambalajlar partinin tanınması için üretildiği fabrikası ve partisi açıkça okunacak şekilde kodlanmalıdır. Her parti için üretim kayıtları tutularak parti ile ilgili üretim detayları ve tarihi sürekli olarak okunaklı bir şekilde kaydedilmelidir. Bu kayıtlar en az ürünün raf ömrü boyunca muhafaza edilmelidir.
g) Son ürün, mikroorganizmaların bulaşmasını ve/veya gelişimini engelleyecek ve ürünü bozulmaya, ambalajı da hasara karşı koruyacak şekilde depolanmalı ve nakledilmelidir. Depolama süresince sadece tüketime uygun gıdalar dağıtılmalıdır. Dağıtımda ürünlerin özelliklerine uygun periyodik kontrolleri yapılmalı, ürünler depoya giriş sırasına göre sevkedilmelidir.
h) Gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşturan aynı partiden ürünler satış noktalarından hemen geri alınmalı, söz konusu ürünler imha,insan tüketimi dışında bir amaçla kullanım veya yeniden işleme safhalarına kadar denetim altında tutulmalıdır.
Kontrol İşlemleri
Kontrol Sisteminin Uygulama Aşamaları
SEKİZİNCİ BÖLÜM Gıda Maddeleri Üreten İşyerlerinin Taşıması Gereken Özellikler İşyeri Özellikleri
DOKUZUNCU BÖLÜM Ambalajlama ve Etiketleme – İşaretleme Ambalajlama
Ambalaj Materyalleri
• Kağıt Esaslı Ambalaj Materyalleri
• Metal Esaslı Ambalaj Materyalleri
• Cam Esaslı Ambalaj Materyalleri
• Plastik Esaslı Ambalaj Materyalleri
25.8.2002 tarih ve 24857 sayılı Resmi Gazete’de Türk Gıda Kodeksi - Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği (Tebliğ No: 2002/58) yayınlanarak yürürlüğe girmiş ve 6 ay uyum süresi verilmiştir.
Bu Tebliğin amacı; son tüketiciye sunulan gıda maddelerinin genel etiketleme ve beslenme yönünden etiketleme kuralları ile gıda maddelerinin tanıtımı ve reklamı ile ilgili kuralları belirlemektir.
Bu Tebliğ; direkt tüketime sunulan doğal kaynak, doğal maden, içme, işlenmiş içme, işlenmiş maden suyu ve tıbbi sular ile yapay sodalar hariç gıda maddeleri ile restoran, hastane, kantin ve benzeri toptan gıda maddeleri sağlayan iş yerlerine sunulan gıda maddelerini kapsar.
Tanımlar
Madde 4- Bu Tebliğde geçen tanımlardan;
Dağıtım ambalajı: Gıda maddesinin, depolama, yükleme, boşaltma ve taşıma işlemlerini kolaylaştırmak üzere gıda maddesinin ambalajlı veya ambalajsız olarak içine konulduğu ambalajı,
Dökme: Ambalajlı veya ambalajsız gıda maddelerinde gıdanın niteliklerine uygun kaplarda satışa sunulma şeklini,
Dış ambalaj: Gıda maddesinin iç ambalajlı veya ambalajsız olarak tüketiciye sunulmak üzere birden fazla birim halinde, üretimi sırasında içine konulduğu koruma ve taşıma malzemesini ve ambalajını,
Etiket: Gıda maddesini tanıtıcı her türlü yazılı veya basılı bilgi, marka, damga ve işaretleri içeren ve gıda ile birlikte sunulan veya ambalajında basılı bulunan tanıtım bildirimini,
Gıda maddesi: Tütün ve sadece ilaç olarak kullanılanlar hariç olmak üzere, içkiler ve sakızlar ile hazırlama ve işleme gereği kullanılan maddeler dahil insanlar tarafından yenilen ve içilen ham, yarı veya tam işlenmiş her türlü maddeleri,
Parti: Aynı koşullarda ve zamanda üretilen, ambalajı, ambalaj büyüklüğü, sınıfı, tipi, çeşidi ve boyu aynı olan ürün örnekleri veya ambalajları topluluğunu,
Raf ömrü: Gıda maddelerinin üretim tarihinden itibaren uygun koşullarda kalite özelliklerini muhafaza edebildiği süreyi,
Son tüketim tarihi: Gıda maddesinin uygun şartlarda depolandığı süre içinde kendine has özelliklerini koruyabildiği süreyi belirten tarih,
……………
ifade eder.
Etiketleme ve İşaretleme Kuralları
Madde 1 - Etiketleme ile ilgili kurallar aşağıda belirtilmektedir:
a) Satışa sunulan her gıda maddesinin ambalajında etiket bulundurulması zorunludur.
b) Gıda maddesinin etiket bilgileri tam, doğru ve anlaşılabilir olarak ifade edilmelidir.
c) Etiketleme dili Türkçe olmalıdır. Türkçe’nin yanı sıra uluslararası kabul görmüş diğer resmi diller de kullanılabilir.
d) Tüm yazılar, fonla kontrast teşkil edecek şekilde, silinmez karakterde, okunabilir renk ve boyutta olmalı, ambalaja sağlam bir şekilde basılmış, yapıştırılmış veya tutturulmuş olmalıdır. Ayrıca etiket üzerinde bulunması zorunlu bilgiler başka yazılar yada resimlerle örtülmemeli veya kesilmemelidir.
e) Gıda maddesinin etiketi, ambalajı ve biçimi sahte, yanıltıcı veya gıdanın karakterine, yapısına, özelliklerine, bileşimine, kalitesine, orijinine ve üretim metotlarına göre hatalı bir izlenim yaratacak; gıdanın sahip olmadığı etki ve özelliklere atıfta bulunacak; özellikleri açısından benzer olan gıdalara üstün olduğunu beyan edecek biçimde olmamalı; tüketiciyi yanıltacak resim, şekil ve benzerlerini içermemelidir. Bu hususlar gıda maddesinin tanıtımı ve reklamı için de geçerlidir.
f) Özel beslenme amaçlı gıdalar dahil herhangi bir gıda maddesinin etiketinde, o gıda maddesinin hastalıkları önleme, iyileştirme ve tedavi etme özelliği olduğunu bildiren veya ima eden ifadeler yer alamaz.
g) Beslenme yönünden etiketleme özel beslenme amaçlı gıdaların ve bileşiminde farklılık yapıldığı beyan edilen gıdaların etiketlenmesinde zorunlu olup, diğer gıda maddelerinde zorunlu değildir.
h) ………………
Etiket Bilgileri
Madde 2- Gıda maddelerinin etiketinde bulundurulması zorunlu bilgiler aşağıda belirtilmektedir:
a) Gıda maddesinin adı,
b) İçindekiler,
c) Net miktarı,
d) Üretici ve paketleyici firmanın adı, tescilli markası, adresi ve üretildiği yer,
e) Son tüketim tarihi,
f) Parti numarası ve/veya seri numarası,
g) Üretim izin tarihi ve sayısı, sicil numarası veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve sayısı,
h) Orijin ülke,
ı) Gerektiğinde kullanım bilgisi ve/veya muhafaza şartları,
i) Hacmen %1.2 den fazla alkol içeren içeceklerde alkol miktarı,
Gıda maddelerinin etiketlerinde (a), (c), (e) ve (i) bentlerinde yer alan bilgiler aynı yüzde olmalıdır.
a) Gıda maddesinin adı: Gıda maddesinin adı veya böyle bir adın olmaması halinde, ürünün gerçek doğası hakkında yeterli ve doğru bilgiyi tüketiciye sunan açıklayıcı tanımla belirtilmelidir. Hiçbir ticari unvan, marka veya ürünün içeriğini yansıtmayan ad ürünün adı olarak kullanılamaz.
Özel işlem görmüş veya belli fiziksel şartlarda bulunan ürünlerde ürünün adı ile birlikte uygulanan işlem veya fiziksel şart belirtilmelidir.
b) İçindekiler: Gıda maddesinin üretiminde veya hazırlanmasında kullanılan ve değişmiş formu ile de olsa son üründe yer alan hammadde ve gıda katkı maddeleri etiket üzerinde üretim sırasında kullanıldıkları miktara göre azalan oranlarda belirtilmelidir. …
c) Net miktar:
- Sıvı gıda maddelerinde hacim olarak belirtilmelidir,
- Tane olarak satılan gıda maddelerinde ambalaj içinde tanelerin kolayca görülüp, sayılabilmesi kaydıyla adet olarak belirtilmelidir,
- Sıvı ile birlikte hazırlanan katı gıda maddelerinin süzme ağırlığı verilmelidir. ..
d) Firmanın adı, adresi ve üretildiği yer: İmalatçı veya ambalajlayıcı veya ithalatçı veya ihracatçı veya dağıtıcı firmanın ticari unvanı, açık adresi, tescilli markası ve üretim yeri bildirilmelidir.
Fason üretim yaptırılması halinde üretim yapan firmanın adı ve adresi belirtilmelidir.
e) Son tüketim tarihi :Aşağıdaki kurallara göre belirlenir:
1- Gıda maddesinin son tüketim tarihi gün, ay ve yıl olarak etiket üzerinde aşağıdaki şekilde kodlanmadan belirtilmelidir.
Raf ömrü Son tüketim tarihi
3 aydan kısa ise gün ve ay
3 -18 ay arasında ise ay ve yıl
18 aydan uzun ise yıl
2- Birinci bent de verilen raf ömürlerine bağlı kalarak son tüketim tarihleri gün ay ve yıl olarak ve/veya ay ve yıl olarak aşağıdaki ifade ile belirtilebilir.
“.....tarihine kadar tüketilmelidir.”
3- Normal koşullarda yada ambalajı açıldıktan sonra mikrobiyolojik yönden çabuk bozulabilecek gıda maddeleri için “..........tarihinden önce tüketilmelidir” ifadesine yer verilmelidir. Bu ifade ile birlikte etikette yer alacak gün ve ay olarak belirtilen tarih, ürünün tüketilmesi için son gündür. Bu ifade sadece süt ürünleri, ısıtılmadan tüketilen pişirilmiş ürünler, tütsülenmiş ve kürlenmiş balık veya yemeye hazır et ürünleri, yemeye hazır gıdalar, pişirilmemiş ve yarı pişmiş pasta veya hamur ürünleri, kanatlı veya balık ürünleri ile vakum altında yada modifiye atmosferde paketlenmiş soğukta saklanan ürünler gibi çabuk bozulabilen gıda maddelerinde bulunmak zorundadır.
4- Gıda maddesinin belirtilen son tüketim tarihi özel muhafaza şartlarına bağlı ise bu koşullar son tüketim tarihinin yanında belirtilmelidir.
5- Son tüketim tarihi zorunlu olmayan ürünler EK- 8 de belirtilmiştir.
f) Parti ve/veya seri numarası varsa kod numarası: Parti ve/veya seri numarası varsa kod numarası belirtilmelidir.
g) Üretim izin tarihi, sayısı ve sicil numarası veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve sayısı: Etiket üzerinde İlgili Bakanlıkça verilen üretim izin tarihi, sayısı ve sicil numarası veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve sayısı belirtilmelidir.
h) Orijin ülke: “Türk Malı” veya “TM” olarak belirtilmelidir. İthal malı gıda maddelerinde ise ülke adı verilmelidir.
ı) Gerektiğinde kullanım bilgisi ve/veya muhafaza şartları: Tüketim öncesi bir işlem gerektiren durumlarda gıdanın doğru kullanımını sağlamak için gerekli hazırlama bilgisi etiket üzerinde açıkça anlaşılır biçimde yer almalıdır. Gıda maddesinin son tüketim tarihi veya raf ömrünün yanı sıra özel muhafaza şartlarını gerektiriyorsa bu şartlar ve bu şartlarda kullanımı etiket üzerinde belirtilmelidir.
i) Hacmen %1.2 den fazla alkol içeren içeceklerde alkol miktarı : Hacmen %1.2 den fazla alkol içeren içeceklerde alkol miktarı belirtilmelidir.
Küçük Ambalajlı Gıdaların Etiketlenmesi
En geniş yüzeyi 10 cm2 den küçük olan ambalaj veya kaplarda ve silinmez şekilde işaretlenen ve bu nedenle etiket içermeyen geri dönüşümlü cam şişelerde Madde 2 de belirtilen (a), (c), (e) bentlerinde yer alan bilgiler aynı yüzde bulunmalıdır.
Dış Ambalajların Etiketlenmesi
Dış ambalajların etiketlenmesiyle ilgili genel hükümler aşağıda belirtilmektedir:
a) Gıda maddesinin adı
b) Gıda maddesinin son tüketim tarihi
c) Firmanın adı, adresi ve üretildiği yer
d) Parti ve/veya seri numarası varsa kod numarası
e) İçindeki iç ambalaj adedi
f) İç ambalaj üzerindeki bilgiler dış ambalajdan görülebildiğinde dış ambalaj üzerine yazılması zorunlu değildir.
g) İç ambalaj adedi dış ambalajdan kolayca görülüp sayılabilir durumda ise adet belirtilmesi zorunlu değildir.
Dağıtım Ambalajlarının Etiketlenmesi
Gıda maddelerinin kolay ve güvenilir bir biçimde taşınması, gönderildiği yere ulaştığı zaman kolay fark edilmesi için dağıtım ambalajlarının etiketleri üzerinde bulunması gerekli olan bilgiler aşağıda belirtilmektedir:
a) Gıda maddesinin adı,
b) Brüt ağırlığı,
c) İçerdiği ambalaj adedi.
Dökme Gıdalar
Dökme gıdalar olarak satışa sunulan gıda maddelerinin tüketim ve satış yerlerine sevk edilmesinde Madde 2’ye göre etikette bulunması zorunlu olan bilgileri içeren etiketler dağıtım ambalajı üzerinde yer almalı ve bu bilgilerden gıda maddesinin adı, üretici firmanın adı ve adresi, orijin ülke, son tüketim tarihi ve parti ve/veya seri numarası varsa kod numarası ile ilgili bilgileri içeren etiketler tüketicinin görebileceği yerlerde bulundurulmalı veya gıda maddesiyle birlikte tüketiciye sunulmalıdır.
Ek 7 Ambalajlı Olarak Tüketiciye Sunulan Gıda Maddelerinin Net Miktarları
(Tablodan örnekler alınmıştır.)
1- Ağırlık Olarak Satılan Gıda Ürünlerinin Net Miktarları ( g )
1.1 - Tereyağı , margarinler, hayvansal ve nebati yağlar, emülsiyonlanmış olarak da ekmeğe sürülen düşük yağ içerikli malzemeler
125 – 250 – 500 – 1000 – 1500 – 2000 – 2500 – 5000
1.3 - Yemeklik tuzlar
125 – 250 – 500 – 750 – 1000 – 1500 - 5000
1.4 - Pudra şekeri, altın kahverengi veya kahverengi şeker, nöbet şekeri, kristal ve kesme şeker
125 – 250 – 500 – 750 – 1000 – 1500 – 2000 – 2500 – 3000 – 4000 – 5000
1.5 - Bebek ürünleri hariç olmak üzere tahıl ürünleri
1.5.1- 1.5.4’deki ürünler ve bulgur hariç tahıl kırmaları, ezmeleri irmikleri ve unları ile yulaf ezmesi ve unu
125 – 250 – 500 – 1000 – 1500 – 2000 – 2500 (1) – 5000 - 10000
1.5.2 -Makarna çeşitleri
125 – 250 – 500 – 1000 – 1500 – 2000 – 3000 – 4000 – 5000 - 10000
1.5.3- Pirinç, bulgur çeşitleri ve kuru baklagiller
125 – 250 – 500 – 1000 – 2000 – 2500 – 5000
1.6 – Kurutulmuş sebzeler ve meyveler
125 – 250 – 500 – 1000 – 1500 – 2000 – 5000 -75000 - 10000
2- Hacim Olarak Satılan Gıda Ürünlerinin Net Miktarları (ml )
2.1- Hacmi kabın şekline bağlı olarak belirlenmeyen dondurma hariç olmak üzere 250ml. den fazla miktarlarda dondurmalar
300 – 500 - 750 - 1000 –1500 - 2000 – 2500 – 3000 – 4000 – 5000
Ek 8 Son Tüketim Tarihi Zorunlu Olmayan Ürünler
Filizlenmiş tohum , baklagil vb. ürünler dışında ; patates dahil olmak üzere kesme, soyma vb. işlemler uygulanmamış tüm taze sebze ve meyveler
Şarap, likör şarapları , köpüren şaraplar, aromatik şaraplar, üzüm dışındaki meyvelerden oluşan bu tür ürünler, CN kodu 2206 00 9, 2206 0093 ve 2206 00 99 içecekler ile üzüm ve üzüm şırasından üretilen içecekler
Hacmen % 10 veya daha fazla alkol içeren içecekler
Sirke
Yemeklik tuz
Toplu tüketim yerlerine sunulan 5 litreden fazla ambalajlanmış hafif içki , meyve suyu, meyve nektarı, alkollü içecekler
Ekmek, simit çörek ,pasta gibi içeriklerinin doğası gereği üretildikten sonra normal olarak 24 saat içinde tüketilen unlu mamuller
Kristal ve kesme şeker gibi katı şekerler
Sadece aroma ve/veya renklendirici şeker içeren şekerleme ürünleri
Sakızlar ve sakız ürünleri Porsiyon dondurmalar
ONUNCU BÖLÜM Gıdaların Taşınması ve Depolanması
Taşıma ve Depolama Kuralları
Madde 32- Gıdaların taşınması ve depolanması ile ilgili asgari teknik ve hijyenik kurallar aşağıda verilmiştir:
a) Gıda maddeleri depolama ve taşıma esnasında her türlü dış etkenden zarar görmeyecek,bozulmayacak şekilde korunmalıdır.
b) Depolar giyinme yerleri, yatakhaneler, lavabolar, tuvaletler, banyolar, idari bölümler ve dinlenme yerlerinden ayrı olmalıdır. Depolar hiç bir zaman amacı dışında kullanılmamalıdır.
c) Taşıma araçları ve depolarda havalandırma, sıcaklık ve rutubet ürün özelliklerine uygun olmalı, depolarda sıcaklık ve rutubet ölçer cihazlar bulundurulmalı, bilgiler sürekli olarak kaydedilmelidir. Soğuk zincirdeki taşıma vasıtalarında da sıcaklık ve nem ölçer cihazlar bulundurulmalıdır.
d) Depolar ve taşıma araçları ürün özelliği göz önüne alınarak, derin dondurulmuş ürünlerde -180C dan daha düşük sıcaklıkta olmalı ve ayarlandığı sabit dereceden + 0,50C dan fazla sapmaya izin vermeyecek sistemde olmalıdır. Soğuk zincir bozulmamalıdır.
e) Depolarda zemin pürüzsüz, duvarlar düzgün, kolay temizlenebilir nitelikte, sıvası dökülmemiş, ürünlere olumsuz etkide bulunmayacak özellikte olmalıdır. Depo üstü tavan ve çatılar akmayı,sızmayı önlemeli, sıcaklık değişmelerinden etkilenmeyi önleyecek şekilde yalıtımlı olmalıdır.
f) Depolarda ve taşıma araç ve gereçlerinde kullanılan alet, ekipman ve malzemeler temiz, sağlam ve hijyenik amacına uygun olmalıdır.
g) Depo ve taşıma araç ve gereçleri yıkama ve dezenfeksiyona uygun olmalıdır.
h) Deponun kapı,pencere ve diğer kısımları her türlü zararlının girmesini önleyecek uygun donanıma sahip olmalıdır.
ı) Depolara ilk gelen ürün önce, son gelen üründe en son çıkarılmalı, istenildiği zaman istenilen ürün grubu veya parti çıkarılabilecek şekilde yerleştirme ve istifleme yapılmalıdır.
i) Soğuk hava depolarında jeneratör bulunmalıdır.
j) Çöpler depo dışında tutulmalı, atılacak malzeme depodan uzaklaştırılmalıdır.
k) Ürünler zeminle temas etmeyecek şekilde belirli bir yükseklikte ve rutubet geçirmeyen uygun malzeme üzerinde depolanmalıdır.
l) Depolama ve taşıma sırasında çevreye zarar verilmemelidir.
m) Depolamada ürünlerin ambalaj ve etiketlerinin zarar görmesi önlenmeli, ürün ve ambalajın özelliğine göre istif ve yığma yapılmalıdır.
n) Gıda maddeleri birbirinin özelliğini bozmayacak şekilde taşınmalı ve depolanmalıdır.
o) Gıda maddeleri toksik maddeler ile birlikte depolanmamalı ve taşınmamalıdır.
p) Gıda maddeleri özelliklerine göre temizlik malzemelerinden ayrı bölmelerde depolanmalı ve taşınmalıdır.
r) Gıda maddelerinin taşınması ve depolanması ile ilgili gerekli iş güvenliği önlemleri alınmalıdır.
s) Depolar ve taşıma araçlarının denetim ve kontrolü Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca yapılır.
ONBİRİNCİ BÖLÜM Numune Alma ve Analiz Metodları
ON İKİNCİ BÖLÜM Çeşitli Hükümler
• Tescil ve Denetim
• Uygulama ve Denetim
• Yönetmelikte Hüküm Bulunmayan Haller
• Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat
• Yürürlük
• Yürütme
• (Geçici Madde - 1)
TÜRK GIDA KODEKSİ - YAYIM DURUMU
Gıda Kodeksi Hazırlama Prosedürü
1. Taslak Metnin Hazırlanması
Kodeks Alimentarius Komisyonu (FAO-WHO) /AB / TS / TKB verileri
2. SB ile Taslak metnin oluşturulması
3. Taslak metnin görüşlere sunulması
4. Görüşlerin değerlendirilmesi
5. Yayım
Yeni Yaklaşım
AB Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Ulusal Program (24 Mart 2001 - 24352m Mükerrer sayılı RG / Katılım Ortaklığı Belgesine Paralel Olarak Yenileme Süreci Devam Etmektedir)
Yeni mevzuat hazırlama
Revizyon
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğine bağlı olarak Tebliğ yayınlanmaktadır. Şu ana kadar 67 Tebliğ yayınlanmıştır.
Gıda Kontrolünde Yasal Dayanaklar
441 sayılı Bakanlığımız Kuruluş ve Görevleri hakkındaki KHK
560 sayılı Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair KHK (4128 s. Kanun)
Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine dair Yönetmelik
Talimatlar (Yurtiçi Gıda Kontrol Talimatı)
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği
TGK-Ürün Tebliğleri
Zorunlu Türk Standartları
Gıda Maddeleri Tüzüğü
Bakanlığımız Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki 441 sayılı KHK 9 Ağustos 1991 tarih ve 20955 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
441 sayılı KHK ile “Gıda konularında araştırmalar yapmak, pilot tesisler kurmak, gıda kontrolüne yardımcı olmak, diğer kuruluşlarla işbirliği içinde Türk Gıda Kodeksinin hazırlanması ve uygulanmasını gerçekleştirmek, gıda ve yem sanayilerinin ürünlerinin belirlenmiş esaslara uygunluğunu denetlemek,...” ile
“...Gıda ve diğer tarım ve hayvancılık ürünlerinin kalite ve standartlara uygun olarak üretimi, işlenmesi, korunması, pazarlanması ve değerlendirilmesini temin ve düzenlemek için gerekli kontrol sistemi ve kuruluşlarını tesis etmek, işlemek ...” Bakanlığımıza görev olarak verilmiştir.
Bakanlığımız söz konusu gıda ile ilgili hizmetleri Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair 560 sayılı KHK çerçevesinde yerine getirmektedir. 560 sayılı KHK 28 Haziran 1995 tarih ve 22327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Amacı :“Gıda maddelerinin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme, muhafaza, depolama, pazarlama ve halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleri ile halk sağlığını korumak üzere, gıda maddelerinin üretiminde kullanılan her türlü ham ve yardımcı maddeler, mamul ve yarı mamul gıda maddeleri ile yan ürünlerinin özelliklerinin tespit edilmesi, gıda maddeleri üreten işyerlerinin asgari teknik ve hijyenik şartlarının belirlenmesi, denetiminin yapılması ve gıda maddeleri ile ilgili hizmetlere dair esas ve usulleri belirlemektir.”
560 sayılı KHK; Gıda maddelerinin hijyenik ve uygun kalitede üretimine, tasnifine, işlenmesine, katkı ve yardımcı maddelerine, ambalajlama, etiketleme, depolama, nakil, satış ve denetim ile yetki, görev ve sorumluluklara dair hususları kapsar.
Bu KHK’de;
1. Çalışma İzni (Madde 4)
2. İzin ve Tescil İşleri (Madde 5)
3. İstihdam (Madde 6)
4. Türk Gıda Kodeksi (Madde 7)
5. Laboratuvar Kuruluş İzni (Madde 8)
6. Gıda Maddeleri Üreten İşyerlerinin Denetimi (Madde 9)
7. Gıda Maddeleri Satış Yerlerinin Denetimi (Madde 10)
8. Sağlığın korunması (Madde 12)
9. İhracat (Madde 13)
10. Reklam (Madde 14)
11. İthalat (Madde 15)
12. Gümrük merkezleri (Madde 16)
13. Sularla İlgili hükümler (Madde 17)
14. Et Kesim Yerleri ile İlgili Hükümler (Madde 18)
560 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 9 uncu Maddesi gereği;
“Gıda maddelerini üreten işyerlerinde gıda maddelerinin gıda kodeksine uygunluğunun denetimi ve gıda kontrolü,
tescil ve izin işlemleri ile et kesim yerlerinin denetimi,
gıda maddelerinin ithal ve ihracındaki denetimler” Bakanlığımız tarafından yapılmaktadır.
Yukarıda söz edilen mevzuatlara uymayan gıda üreten işyerleri hakkında 560 sayılı KHK (4128 s. Kanuna) göre yasal işlem yapılmaktadır. Bu Kanunda yer alan 18/A maddesi 560 sayılı KHK’ye uymayanlara uygulanacak cezai hükümleri belirlemiştir.
Bu KHK’nın 7. maddesine dayanılarak Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği Sağlık Bakanlığı ile Bakanlığımız tarafından hazırlanarak 16.11.1997 tarih ve 23172 sayılı RG’te yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmeliğin amacı üretici ve tüketici menfaatleri ile, halk sağlığını korumak üzere gıda maddelerinin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlanmasını sağlamak üzere gıda maddelerinin özelliklerini belirlemektir.
Kapsam: Gıdaların kalite ve hijyenle ilgili özellikleri, katkı maddeleri, aroma maddeleri, pestisit ve veteriner ilaç kalıntıları, gıda bulaşanları, ambalaj ve işaretleme, depolama ve taşıma kuralları, numune alma ve analiz metodlarını kapsamaktadır.
Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Yönetmelik 560 sayılı KHK’ye dayanılarak 9 Haziran 1998 tarih ve 23367 sayılı RG yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmeliğin amacı; “Gıda maddelerinin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme muhafaza, depolama, pazarlama ve halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleri ile, halk sağlığını korumak üzere, gıda maddelerinin üretiminde kullanılan her türlü ham ve yardımcı maddeler, mamul ve yarı mamul gıda maddeleri ile yan ürünlerinin özelliklerinin tespit edilmesi, gıda maddelerinin Gıda Kodeksine uygunluğunun Bakanlıkça kontrol ve denetlenmesi, böylece tüketiciye güvenilir gıdanın arzı, tüketicinin daha iyi bilgilendirilmesi, gıda endüstrisinin geliştirilmesi ve ticaretinin iyileştirilmesi ile ilgili hizmetlere dair esas ve usulleri belirlemektir.”
Kapsamı : Gıda maddelerinin hijyenik ve kalitede üretimi, tasnifi, işlenmesi, gıda imalinde kullanılan hammadde ve yardımcı madde ile katkı, aroma maddeleri, vitaminler, mineral maddeler ve ambalajlama ile ilgili; sicil, tescil ve izin, istihdam, kontrol ve denetim, reklam, ithalat, ihracat ve gümrük merkezlerine dair esas ve usulleri kapsamaktadır.
BU YÖNETMELİK;
Gıda Sicili
Tescil ve İzin İşleri
Sorumlu Yönetici ve Eleman İstihdamı
Kontrol ve Denetim Esasları
İşyeri Sorumlulukları
Sağlığın Korunması
Kontrol ve Denetim İşlemleri
İhracat Kontrolleri
İthalat Kontrolleri
Gümrük Merkezleri
Reklam
Son olarak 1999 yılında yayımlanan Gıda Kontrol Talimatı revize edilerek 26 Kasım 2002 tarihinde 81 İl Müdürlüğüne gönderilmiştir.
YURTİÇİ GIDA DENETİMİ
Gıda Kontrolörü denetim yapar
Yönetmelikte belirtilen Yasal düzenlemelere
sorumlulukları yerine aykırı üretim yaptığını
getirip getirmediğini belirler
inceler
Gerektiğinde numune alır
Uygun değil 4128 sayılı Kanuna göre yasal işlem
Analiz sonucu uygun
TÜRK GIDA KODEKSİ YÖNETMELİĞİ VE TEBLİĞLER
Türk Gıda Kodeksi Tebliğler
*Tüm gıda maddelerini ve gıda ile *Ürün Tebliğleri (Ürünlere ait özellikler)
temas eden madde ve materyalleri *Numune Alma, Muayene ve Analiz Yönt. Teb.
ilgilendiren temel özellikler *Ambalaj Materyallerine ilişkin Tebliğler
*Numune Alma
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği
BİRİNCİ BÖLÜM Amaç Kapsam ve Yasal Dayanaklar
İKİNCİ BÖLÜM Gıdalarda Tatlandırıcılar, Renklendiriciler ve Bunların Dışındaki Katkı Maddelerinin Kullanımı (Değiştirilen Başlık: Gıda Katkı Maddeleri)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Gıda Aroma Maddeleri
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Gıda Maddelerinde Belirli Bulaşanların Maksimum Seviyeleri (Bulaşanlar)
Gıda bulaşanları: Bitki, hayvan ve/veya toprak kökenli yabancı maddeler, ilaç kalıntıları, metalik ve biyolojik bulaşmalar; insan sağlığına zararlı olan plastik madde, deterjan, dezenfektan, radyoaktif madde kalıntıları ve her türlü istenmeyen maddeler
BEŞİNCİ BÖLÜM Pestisit Kalıntıları
Pestisit Kalıntı Limitlerinin Uygulama Esasları
EK-17 Pestisit Kalıntı Limitleri
ALTINCI BÖLÜM Hayvansal Kökenli Gıdalarda Veteriner İlaçları Maksimum Kalıntı Limitleri (Veteriner İlaçları Tolerans Düzeyleri)
YEDİNCİ BÖLÜM Gıda Hijyeni
Hammaddenin Sağlandığı Alanlarla İlgili Kurallar
Madde 14- Hammaddenin sağlandığı alanlarla ilgili kurallar aşağıdadır:
a) Gıdalara kabul edilemez düzeylerde zararlı maddeler taşıma ihtimali bulunan alanlarda hammadde üretimi yapılmamalıdır.
b) Hammaddelerin endüstriyel, evsel ve zirai atıklarla bulaşması önlenmeli ve bu tür atıkların hammadde sağlanan alanlardan uzaklaştırılması ile ilgili işlemler resmi otoritelerce kabul edilebilir olmalıdır.
c) Hammaddeler sağlığa zararlı maddeler içeren sularla sulanmamalıdır.
d) Hammaddeler üretiminden işleme noktasına gelinceye kadar fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik bulaşanlardan korunmalıdır.
e) Hammaddelerin üretiminde kullanılan alet, ekipman ve taşıyıcılar sağlığa zararlı olmamalıdır.
f) İnsan tüketimi için uygun olmayan maddeler hammaddeden ayrılarak hijyenik kurallara uygun bir biçimde ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
g) Hammaddeleri bulaşmaya karşı korunabilen, hasar ve bozulmanın en aza indirilebildiği koşullarda depolanmalıdır.
h) Hammaddelerinin taşınmasını sağlayacak araçlar temiz olmalı, gerektiğinde dezenfekte edilmelidir. Ürünün özelliği gerektiriyorsa soğutucu gibi özel donanımlar kullanılmalıdır. Hammadde ile temas eden buz içme suyundan yapılmalı, bulaşmadan korunarak işlenmelidir.
Gıdaların İşlenmesi İle İlgili Kurallar
Madde 15- Gıdaların işlenmesi ile ilgili kurallar aşağıdadır:
a) Hammadde, yardımcı madde veya katkı maddeleri; ayıklama, hazırlama veya işleme sırasında bozuk veya yabancı maddeler, parazitler, mikroorganizmalar veya bunların toksinleri açısından kabul edilebilir düzeye indirilemedikçe işletmeye alınmamalıdır. Bu maddeler üretim hattına alınmadan önce denetimden ve sınıflamadan geçirilmeli ve gerekiyorsa laboratuvar testleri uygulanmalıdır.
b) Hammadde, yardımcı madde ve katkı maddeleri bozulmanın ve bulaşmanın önlenebileceği, zararın en aza indirilebileceği koşullarda depolanmalıdır. Stoklanan hammadde, yardımcı madde ve katkı maddeleri depoya giriş sırasına göre kullanılmalıdır.
c) Gıdaların işlenmesinde çalışan personel son ürünü bulaştırma riski açısından gerek görüldüğünde, üretimin değişik basamaklarında tüm koruyucu kıyafetlerini değiştirmeli, ellerini yıkamalı ve gerekirse dezenfekte etmelidir.
d) Ambalajlama dahil üretimin bütün aşamalarında işlemlerin, teknolojinin gerektirdiği süreleri aşmaması sağlanmalı, bu yolla bulaşmaya, bozulmaya, patojenik ve bozulma etmeni mikroorganizmaların gelişmesine neden olunmamalıdır.
e) Ambalaj materyali bu Yönetmeliğin 9 uncu Bölümüne uygun olmalı ve ürünü bulaşmadan korumalıdır. Ambalajlar, kullanımdan önce uygun koşullarda olup olmadıkları, temizleme ve/veya dezenfekte işlemine tabi tutulup tutulmadıkları konusunda denetlenmelidir. Yıkama işlemi uygulanan ambalajların içinde dolumdan önce su kalmamalıdır. Tüm ambalaj maddeleri hijyenik şartlarda ve temiz yerlerde depolanmalıdır. Paketleme veya dolum alanında sadece hemen kullanılacak olan ambalaj materyalleri bulundurulmalıdır.
f) Ambalajlar partinin tanınması için üretildiği fabrikası ve partisi açıkça okunacak şekilde kodlanmalıdır. Her parti için üretim kayıtları tutularak parti ile ilgili üretim detayları ve tarihi sürekli olarak okunaklı bir şekilde kaydedilmelidir. Bu kayıtlar en az ürünün raf ömrü boyunca muhafaza edilmelidir.
g) Son ürün, mikroorganizmaların bulaşmasını ve/veya gelişimini engelleyecek ve ürünü bozulmaya, ambalajı da hasara karşı koruyacak şekilde depolanmalı ve nakledilmelidir. Depolama süresince sadece tüketime uygun gıdalar dağıtılmalıdır. Dağıtımda ürünlerin özelliklerine uygun periyodik kontrolleri yapılmalı, ürünler depoya giriş sırasına göre sevkedilmelidir.
h) Gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşturan aynı partiden ürünler satış noktalarından hemen geri alınmalı, söz konusu ürünler imha,insan tüketimi dışında bir amaçla kullanım veya yeniden işleme safhalarına kadar denetim altında tutulmalıdır.
Kontrol İşlemleri
Kontrol Sisteminin Uygulama Aşamaları
SEKİZİNCİ BÖLÜM Gıda Maddeleri Üreten İşyerlerinin Taşıması Gereken Özellikler İşyeri Özellikleri
DOKUZUNCU BÖLÜM Ambalajlama ve Etiketleme – İşaretleme Ambalajlama
Ambalaj Materyalleri
• Kağıt Esaslı Ambalaj Materyalleri
• Metal Esaslı Ambalaj Materyalleri
• Cam Esaslı Ambalaj Materyalleri
• Plastik Esaslı Ambalaj Materyalleri
25.8.2002 tarih ve 24857 sayılı Resmi Gazete’de Türk Gıda Kodeksi - Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği (Tebliğ No: 2002/58) yayınlanarak yürürlüğe girmiş ve 6 ay uyum süresi verilmiştir.
Bu Tebliğin amacı; son tüketiciye sunulan gıda maddelerinin genel etiketleme ve beslenme yönünden etiketleme kuralları ile gıda maddelerinin tanıtımı ve reklamı ile ilgili kuralları belirlemektir.
Bu Tebliğ; direkt tüketime sunulan doğal kaynak, doğal maden, içme, işlenmiş içme, işlenmiş maden suyu ve tıbbi sular ile yapay sodalar hariç gıda maddeleri ile restoran, hastane, kantin ve benzeri toptan gıda maddeleri sağlayan iş yerlerine sunulan gıda maddelerini kapsar.
Tanımlar
Madde 4- Bu Tebliğde geçen tanımlardan;
Dağıtım ambalajı: Gıda maddesinin, depolama, yükleme, boşaltma ve taşıma işlemlerini kolaylaştırmak üzere gıda maddesinin ambalajlı veya ambalajsız olarak içine konulduğu ambalajı,
Dökme: Ambalajlı veya ambalajsız gıda maddelerinde gıdanın niteliklerine uygun kaplarda satışa sunulma şeklini,
Dış ambalaj: Gıda maddesinin iç ambalajlı veya ambalajsız olarak tüketiciye sunulmak üzere birden fazla birim halinde, üretimi sırasında içine konulduğu koruma ve taşıma malzemesini ve ambalajını,
Etiket: Gıda maddesini tanıtıcı her türlü yazılı veya basılı bilgi, marka, damga ve işaretleri içeren ve gıda ile birlikte sunulan veya ambalajında basılı bulunan tanıtım bildirimini,
Gıda maddesi: Tütün ve sadece ilaç olarak kullanılanlar hariç olmak üzere, içkiler ve sakızlar ile hazırlama ve işleme gereği kullanılan maddeler dahil insanlar tarafından yenilen ve içilen ham, yarı veya tam işlenmiş her türlü maddeleri,
Parti: Aynı koşullarda ve zamanda üretilen, ambalajı, ambalaj büyüklüğü, sınıfı, tipi, çeşidi ve boyu aynı olan ürün örnekleri veya ambalajları topluluğunu,
Raf ömrü: Gıda maddelerinin üretim tarihinden itibaren uygun koşullarda kalite özelliklerini muhafaza edebildiği süreyi,
Son tüketim tarihi: Gıda maddesinin uygun şartlarda depolandığı süre içinde kendine has özelliklerini koruyabildiği süreyi belirten tarih,
……………
ifade eder.
Etiketleme ve İşaretleme Kuralları
Madde 1 - Etiketleme ile ilgili kurallar aşağıda belirtilmektedir:
a) Satışa sunulan her gıda maddesinin ambalajında etiket bulundurulması zorunludur.
b) Gıda maddesinin etiket bilgileri tam, doğru ve anlaşılabilir olarak ifade edilmelidir.
c) Etiketleme dili Türkçe olmalıdır. Türkçe’nin yanı sıra uluslararası kabul görmüş diğer resmi diller de kullanılabilir.
d) Tüm yazılar, fonla kontrast teşkil edecek şekilde, silinmez karakterde, okunabilir renk ve boyutta olmalı, ambalaja sağlam bir şekilde basılmış, yapıştırılmış veya tutturulmuş olmalıdır. Ayrıca etiket üzerinde bulunması zorunlu bilgiler başka yazılar yada resimlerle örtülmemeli veya kesilmemelidir.
e) Gıda maddesinin etiketi, ambalajı ve biçimi sahte, yanıltıcı veya gıdanın karakterine, yapısına, özelliklerine, bileşimine, kalitesine, orijinine ve üretim metotlarına göre hatalı bir izlenim yaratacak; gıdanın sahip olmadığı etki ve özelliklere atıfta bulunacak; özellikleri açısından benzer olan gıdalara üstün olduğunu beyan edecek biçimde olmamalı; tüketiciyi yanıltacak resim, şekil ve benzerlerini içermemelidir. Bu hususlar gıda maddesinin tanıtımı ve reklamı için de geçerlidir.
f) Özel beslenme amaçlı gıdalar dahil herhangi bir gıda maddesinin etiketinde, o gıda maddesinin hastalıkları önleme, iyileştirme ve tedavi etme özelliği olduğunu bildiren veya ima eden ifadeler yer alamaz.
g) Beslenme yönünden etiketleme özel beslenme amaçlı gıdaların ve bileşiminde farklılık yapıldığı beyan edilen gıdaların etiketlenmesinde zorunlu olup, diğer gıda maddelerinde zorunlu değildir.
h) ………………
Etiket Bilgileri
Madde 2- Gıda maddelerinin etiketinde bulundurulması zorunlu bilgiler aşağıda belirtilmektedir:
a) Gıda maddesinin adı,
b) İçindekiler,
c) Net miktarı,
d) Üretici ve paketleyici firmanın adı, tescilli markası, adresi ve üretildiği yer,
e) Son tüketim tarihi,
f) Parti numarası ve/veya seri numarası,
g) Üretim izin tarihi ve sayısı, sicil numarası veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve sayısı,
h) Orijin ülke,
ı) Gerektiğinde kullanım bilgisi ve/veya muhafaza şartları,
i) Hacmen %1.2 den fazla alkol içeren içeceklerde alkol miktarı,
Gıda maddelerinin etiketlerinde (a), (c), (e) ve (i) bentlerinde yer alan bilgiler aynı yüzde olmalıdır.
a) Gıda maddesinin adı: Gıda maddesinin adı veya böyle bir adın olmaması halinde, ürünün gerçek doğası hakkında yeterli ve doğru bilgiyi tüketiciye sunan açıklayıcı tanımla belirtilmelidir. Hiçbir ticari unvan, marka veya ürünün içeriğini yansıtmayan ad ürünün adı olarak kullanılamaz.
Özel işlem görmüş veya belli fiziksel şartlarda bulunan ürünlerde ürünün adı ile birlikte uygulanan işlem veya fiziksel şart belirtilmelidir.
b) İçindekiler: Gıda maddesinin üretiminde veya hazırlanmasında kullanılan ve değişmiş formu ile de olsa son üründe yer alan hammadde ve gıda katkı maddeleri etiket üzerinde üretim sırasında kullanıldıkları miktara göre azalan oranlarda belirtilmelidir. …
c) Net miktar:
- Sıvı gıda maddelerinde hacim olarak belirtilmelidir,
- Tane olarak satılan gıda maddelerinde ambalaj içinde tanelerin kolayca görülüp, sayılabilmesi kaydıyla adet olarak belirtilmelidir,
- Sıvı ile birlikte hazırlanan katı gıda maddelerinin süzme ağırlığı verilmelidir. ..
d) Firmanın adı, adresi ve üretildiği yer: İmalatçı veya ambalajlayıcı veya ithalatçı veya ihracatçı veya dağıtıcı firmanın ticari unvanı, açık adresi, tescilli markası ve üretim yeri bildirilmelidir.
Fason üretim yaptırılması halinde üretim yapan firmanın adı ve adresi belirtilmelidir.
e) Son tüketim tarihi :Aşağıdaki kurallara göre belirlenir:
1- Gıda maddesinin son tüketim tarihi gün, ay ve yıl olarak etiket üzerinde aşağıdaki şekilde kodlanmadan belirtilmelidir.
Raf ömrü Son tüketim tarihi
3 aydan kısa ise gün ve ay
3 -18 ay arasında ise ay ve yıl
18 aydan uzun ise yıl
2- Birinci bent de verilen raf ömürlerine bağlı kalarak son tüketim tarihleri gün ay ve yıl olarak ve/veya ay ve yıl olarak aşağıdaki ifade ile belirtilebilir.
“.....tarihine kadar tüketilmelidir.”
3- Normal koşullarda yada ambalajı açıldıktan sonra mikrobiyolojik yönden çabuk bozulabilecek gıda maddeleri için “..........tarihinden önce tüketilmelidir” ifadesine yer verilmelidir. Bu ifade ile birlikte etikette yer alacak gün ve ay olarak belirtilen tarih, ürünün tüketilmesi için son gündür. Bu ifade sadece süt ürünleri, ısıtılmadan tüketilen pişirilmiş ürünler, tütsülenmiş ve kürlenmiş balık veya yemeye hazır et ürünleri, yemeye hazır gıdalar, pişirilmemiş ve yarı pişmiş pasta veya hamur ürünleri, kanatlı veya balık ürünleri ile vakum altında yada modifiye atmosferde paketlenmiş soğukta saklanan ürünler gibi çabuk bozulabilen gıda maddelerinde bulunmak zorundadır.
4- Gıda maddesinin belirtilen son tüketim tarihi özel muhafaza şartlarına bağlı ise bu koşullar son tüketim tarihinin yanında belirtilmelidir.
5- Son tüketim tarihi zorunlu olmayan ürünler EK- 8 de belirtilmiştir.
f) Parti ve/veya seri numarası varsa kod numarası: Parti ve/veya seri numarası varsa kod numarası belirtilmelidir.
g) Üretim izin tarihi, sayısı ve sicil numarası veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve sayısı: Etiket üzerinde İlgili Bakanlıkça verilen üretim izin tarihi, sayısı ve sicil numarası veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve sayısı belirtilmelidir.
h) Orijin ülke: “Türk Malı” veya “TM” olarak belirtilmelidir. İthal malı gıda maddelerinde ise ülke adı verilmelidir.
ı) Gerektiğinde kullanım bilgisi ve/veya muhafaza şartları: Tüketim öncesi bir işlem gerektiren durumlarda gıdanın doğru kullanımını sağlamak için gerekli hazırlama bilgisi etiket üzerinde açıkça anlaşılır biçimde yer almalıdır. Gıda maddesinin son tüketim tarihi veya raf ömrünün yanı sıra özel muhafaza şartlarını gerektiriyorsa bu şartlar ve bu şartlarda kullanımı etiket üzerinde belirtilmelidir.
i) Hacmen %1.2 den fazla alkol içeren içeceklerde alkol miktarı : Hacmen %1.2 den fazla alkol içeren içeceklerde alkol miktarı belirtilmelidir.
Küçük Ambalajlı Gıdaların Etiketlenmesi
En geniş yüzeyi 10 cm2 den küçük olan ambalaj veya kaplarda ve silinmez şekilde işaretlenen ve bu nedenle etiket içermeyen geri dönüşümlü cam şişelerde Madde 2 de belirtilen (a), (c), (e) bentlerinde yer alan bilgiler aynı yüzde bulunmalıdır.
Dış Ambalajların Etiketlenmesi
Dış ambalajların etiketlenmesiyle ilgili genel hükümler aşağıda belirtilmektedir:
a) Gıda maddesinin adı
b) Gıda maddesinin son tüketim tarihi
c) Firmanın adı, adresi ve üretildiği yer
d) Parti ve/veya seri numarası varsa kod numarası
e) İçindeki iç ambalaj adedi
f) İç ambalaj üzerindeki bilgiler dış ambalajdan görülebildiğinde dış ambalaj üzerine yazılması zorunlu değildir.
g) İç ambalaj adedi dış ambalajdan kolayca görülüp sayılabilir durumda ise adet belirtilmesi zorunlu değildir.
Dağıtım Ambalajlarının Etiketlenmesi
Gıda maddelerinin kolay ve güvenilir bir biçimde taşınması, gönderildiği yere ulaştığı zaman kolay fark edilmesi için dağıtım ambalajlarının etiketleri üzerinde bulunması gerekli olan bilgiler aşağıda belirtilmektedir:
a) Gıda maddesinin adı,
b) Brüt ağırlığı,
c) İçerdiği ambalaj adedi.
Dökme Gıdalar
Dökme gıdalar olarak satışa sunulan gıda maddelerinin tüketim ve satış yerlerine sevk edilmesinde Madde 2’ye göre etikette bulunması zorunlu olan bilgileri içeren etiketler dağıtım ambalajı üzerinde yer almalı ve bu bilgilerden gıda maddesinin adı, üretici firmanın adı ve adresi, orijin ülke, son tüketim tarihi ve parti ve/veya seri numarası varsa kod numarası ile ilgili bilgileri içeren etiketler tüketicinin görebileceği yerlerde bulundurulmalı veya gıda maddesiyle birlikte tüketiciye sunulmalıdır.
Ek 7 Ambalajlı Olarak Tüketiciye Sunulan Gıda Maddelerinin Net Miktarları
(Tablodan örnekler alınmıştır.)
1- Ağırlık Olarak Satılan Gıda Ürünlerinin Net Miktarları ( g )
1.1 - Tereyağı , margarinler, hayvansal ve nebati yağlar, emülsiyonlanmış olarak da ekmeğe sürülen düşük yağ içerikli malzemeler
125 – 250 – 500 – 1000 – 1500 – 2000 – 2500 – 5000
1.3 - Yemeklik tuzlar
125 – 250 – 500 – 750 – 1000 – 1500 - 5000
1.4 - Pudra şekeri, altın kahverengi veya kahverengi şeker, nöbet şekeri, kristal ve kesme şeker
125 – 250 – 500 – 750 – 1000 – 1500 – 2000 – 2500 – 3000 – 4000 – 5000
1.5 - Bebek ürünleri hariç olmak üzere tahıl ürünleri
1.5.1- 1.5.4’deki ürünler ve bulgur hariç tahıl kırmaları, ezmeleri irmikleri ve unları ile yulaf ezmesi ve unu
125 – 250 – 500 – 1000 – 1500 – 2000 – 2500 (1) – 5000 - 10000
1.5.2 -Makarna çeşitleri
125 – 250 – 500 – 1000 – 1500 – 2000 – 3000 – 4000 – 5000 - 10000
1.5.3- Pirinç, bulgur çeşitleri ve kuru baklagiller
125 – 250 – 500 – 1000 – 2000 – 2500 – 5000
1.6 – Kurutulmuş sebzeler ve meyveler
125 – 250 – 500 – 1000 – 1500 – 2000 – 5000 -75000 - 10000
2- Hacim Olarak Satılan Gıda Ürünlerinin Net Miktarları (ml )
2.1- Hacmi kabın şekline bağlı olarak belirlenmeyen dondurma hariç olmak üzere 250ml. den fazla miktarlarda dondurmalar
300 – 500 - 750 - 1000 –1500 - 2000 – 2500 – 3000 – 4000 – 5000
Ek 8 Son Tüketim Tarihi Zorunlu Olmayan Ürünler
Filizlenmiş tohum , baklagil vb. ürünler dışında ; patates dahil olmak üzere kesme, soyma vb. işlemler uygulanmamış tüm taze sebze ve meyveler
Şarap, likör şarapları , köpüren şaraplar, aromatik şaraplar, üzüm dışındaki meyvelerden oluşan bu tür ürünler, CN kodu 2206 00 9, 2206 0093 ve 2206 00 99 içecekler ile üzüm ve üzüm şırasından üretilen içecekler
Hacmen % 10 veya daha fazla alkol içeren içecekler
Sirke
Yemeklik tuz
Toplu tüketim yerlerine sunulan 5 litreden fazla ambalajlanmış hafif içki , meyve suyu, meyve nektarı, alkollü içecekler
Ekmek, simit çörek ,pasta gibi içeriklerinin doğası gereği üretildikten sonra normal olarak 24 saat içinde tüketilen unlu mamuller
Kristal ve kesme şeker gibi katı şekerler
Sadece aroma ve/veya renklendirici şeker içeren şekerleme ürünleri
Sakızlar ve sakız ürünleri Porsiyon dondurmalar
ONUNCU BÖLÜM Gıdaların Taşınması ve Depolanması
Taşıma ve Depolama Kuralları
Madde 32- Gıdaların taşınması ve depolanması ile ilgili asgari teknik ve hijyenik kurallar aşağıda verilmiştir:
a) Gıda maddeleri depolama ve taşıma esnasında her türlü dış etkenden zarar görmeyecek,bozulmayacak şekilde korunmalıdır.
b) Depolar giyinme yerleri, yatakhaneler, lavabolar, tuvaletler, banyolar, idari bölümler ve dinlenme yerlerinden ayrı olmalıdır. Depolar hiç bir zaman amacı dışında kullanılmamalıdır.
c) Taşıma araçları ve depolarda havalandırma, sıcaklık ve rutubet ürün özelliklerine uygun olmalı, depolarda sıcaklık ve rutubet ölçer cihazlar bulundurulmalı, bilgiler sürekli olarak kaydedilmelidir. Soğuk zincirdeki taşıma vasıtalarında da sıcaklık ve nem ölçer cihazlar bulundurulmalıdır.
d) Depolar ve taşıma araçları ürün özelliği göz önüne alınarak, derin dondurulmuş ürünlerde -180C dan daha düşük sıcaklıkta olmalı ve ayarlandığı sabit dereceden + 0,50C dan fazla sapmaya izin vermeyecek sistemde olmalıdır. Soğuk zincir bozulmamalıdır.
e) Depolarda zemin pürüzsüz, duvarlar düzgün, kolay temizlenebilir nitelikte, sıvası dökülmemiş, ürünlere olumsuz etkide bulunmayacak özellikte olmalıdır. Depo üstü tavan ve çatılar akmayı,sızmayı önlemeli, sıcaklık değişmelerinden etkilenmeyi önleyecek şekilde yalıtımlı olmalıdır.
f) Depolarda ve taşıma araç ve gereçlerinde kullanılan alet, ekipman ve malzemeler temiz, sağlam ve hijyenik amacına uygun olmalıdır.
g) Depo ve taşıma araç ve gereçleri yıkama ve dezenfeksiyona uygun olmalıdır.
h) Deponun kapı,pencere ve diğer kısımları her türlü zararlının girmesini önleyecek uygun donanıma sahip olmalıdır.
ı) Depolara ilk gelen ürün önce, son gelen üründe en son çıkarılmalı, istenildiği zaman istenilen ürün grubu veya parti çıkarılabilecek şekilde yerleştirme ve istifleme yapılmalıdır.
i) Soğuk hava depolarında jeneratör bulunmalıdır.
j) Çöpler depo dışında tutulmalı, atılacak malzeme depodan uzaklaştırılmalıdır.
k) Ürünler zeminle temas etmeyecek şekilde belirli bir yükseklikte ve rutubet geçirmeyen uygun malzeme üzerinde depolanmalıdır.
l) Depolama ve taşıma sırasında çevreye zarar verilmemelidir.
m) Depolamada ürünlerin ambalaj ve etiketlerinin zarar görmesi önlenmeli, ürün ve ambalajın özelliğine göre istif ve yığma yapılmalıdır.
n) Gıda maddeleri birbirinin özelliğini bozmayacak şekilde taşınmalı ve depolanmalıdır.
o) Gıda maddeleri toksik maddeler ile birlikte depolanmamalı ve taşınmamalıdır.
p) Gıda maddeleri özelliklerine göre temizlik malzemelerinden ayrı bölmelerde depolanmalı ve taşınmalıdır.
r) Gıda maddelerinin taşınması ve depolanması ile ilgili gerekli iş güvenliği önlemleri alınmalıdır.
s) Depolar ve taşıma araçlarının denetim ve kontrolü Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca yapılır.
ONBİRİNCİ BÖLÜM Numune Alma ve Analiz Metodları
ON İKİNCİ BÖLÜM Çeşitli Hükümler
• Tescil ve Denetim
• Uygulama ve Denetim
• Yönetmelikte Hüküm Bulunmayan Haller
• Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat
• Yürürlük
• Yürütme
• (Geçici Madde - 1)
TÜRK GIDA KODEKSİ - YAYIM DURUMU
Gıda Kodeksi Hazırlama Prosedürü
1. Taslak Metnin Hazırlanması
Kodeks Alimentarius Komisyonu (FAO-WHO) /AB / TS / TKB verileri
2. SB ile Taslak metnin oluşturulması
3. Taslak metnin görüşlere sunulması
4. Görüşlerin değerlendirilmesi
5. Yayım
Yeni Yaklaşım
AB Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Ulusal Program (24 Mart 2001 - 24352m Mükerrer sayılı RG / Katılım Ortaklığı Belgesine Paralel Olarak Yenileme Süreci Devam Etmektedir)
Yeni mevzuat hazırlama
Revizyon
Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğine bağlı olarak Tebliğ yayınlanmaktadır. Şu ana kadar 67 Tebliğ yayınlanmıştır.