Livadi
26.05.2010, 13:53
Çiçek Kurutma Yöntemleri - Kurumuş Çiçek Yapma
# Günümüzde, iç mekanlarda gerek doğaya olan özlemi gidermek, gerekse iç mekana daha canlı hareketli bir hava getirmek için saksı bitkilerinin yanısıra vazoda kesme çiçek kullanımında artış olmuştur. Kuruduğunda şeklini ve rengini koruyan, her an taze çiçek gibi çekici görüntüsü olan kurutulan bitkilerden yararlanmak fikri yeni bir üretim potansiyelinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
1.TEMEL KURUTMA YONTEMLERI
# İlk zamanlar kuruyunca rengi ve şekli bozulmayan cicekler kulture alinmis, bunlaren daha dayanekli, iri cicekli, katmerli, uzun boylu kultur varyeteleri elde edilmistir.
# Bu konuda yapılan araştırmalar çoğaldıkça değişik yontemlerin kullanilmasi ile hemen hemen tüm çiçeklerin yeni toplanmış gibi son derece canlı bir, şekilde uzun süre iç mekanlari süslemesi sağlanmıştır.
# Bu kurutma çiçeklerin yanısıra bazı bitkilerin dekoratif yaprakları (Eucalyptus gunnu (okaliptus), Magnolia grandiflora (manolya), Egreltiler gibi, bazısının tohum kapsulleri, tohum zarfları için (Papaver somniferum (hashas), Lunaria annua) ve hatta bazen ilginc dallari (Salix caprsa (keci sogudu), Cornus sp: (kizilcik), Corylus avellana (fmdik)) için yapılmaktadır. Ilex aquifolium (coban puskulu), Crataegus coccinea (ak diken) gibi dekoratif meyveleri olan bitkilerde meyveleri icin kurutulmaktadir. Tazeyken çabuk solan ya da dikkatimizi cekmeyen bazı bitkisel materyallerde (Erygium sp.) kurutuldugunda önemli bir yardımcı materyai olarak dikkati cekmektedir. (Thorpe, 1985).
# Kurutma amacıyla bitkisel materyalin top lanmasinda gun içindeki zaman çok önemlidir. Kesinlikle nemli bir gunde toplanmamalidir. Materyal cigin kurumasindan sonra ve aksam nemi baslamadan onceki zaman araliginda toplanmalidir.
# Bitkinin gelisme suresi icinde farkli bitki cinslerine, hatta ayni cinsin farkli turlerine gore farklilik kazandigi icin bitkisel materyalin gelismenin hangi devresinde toplanacagi konusunda genel bir fikir ortaya atilmaz.
1.1. Hava ile Kurutma
# Çok sayida varyasyonlari ve farkli terimleri icerdiginden hava ile kurutma cok genel bir terimdir. En genis anlatimla hic bir kimyasal kurutucu kullanilmaksizin dogal olarak kurutulan cicekleri ifade eder. Bu teknik iyi havalandirelan, karanlik ya da cok hafif los isik alan, kuru, temiz ve sicak bir yerde uygulanmalidir. Sunun icin bir tavan arasi odasi ya da merdiven alti boslugu cok uygundur. Bitkisel materyalin hizli kurumasi icin sicak, kuru bir ortam ve iyi vantilasyon ,sarttir. Cunku ne kadar cabuk kurursa rengini ve seklini o derece iyi korur. Eger kurutma ortami isik alirsa renkleri solar. Ayrica toz kurum ve yag kurutulan materyale yapisirsa kotu sonuclar doğurur (Foster; 1988).
# Bitkisel materyal toplanır toplanmaz mümkün olduğunca çabuk kurutulmalıdir. Özellikle yapraklari icin kurutulanlar disinda kalanlarin, yapraklari bitkisel materyal henuz taze ve kolay koparilirken uzaklastirilir. Yap raklar koparildiktan sonra dallar kucuk bir demet halinde toplanir, sicim ya da lastik bant ile baglanir. Dallar kururken buzucur ve ceker; bu nedenle mumkun oldugunca siki siki baglanmalidir. Demetler hava sirkulasyonuna olanak verecek araliklarla ve ters bir sekilde asılmalıdır.
# Çiçeklerin agiliegi kururken dallari asagiya dogru cekeceginden dolayi demetler ters olarak asilirlar. Ama bunun istenen etkiye saglamadigi bazi durumlar vardir. Physalis alkikengi'nin (Cin feneri) parlak portakal renkli tohum kapsulleri ters asildiginda dogal ,sekilleri bozularak kurur. Bu nedenle yatay olarak uzatilan bir sicim uzerine ayri ayri, dik bir sekilde baglanmalidir.
# Daucus carota (havuc) ve Gerbera jamesonii gibi bitkilerin cicekleri ters olarak asilip kurutuldugunda tac yapraklari kivrilarak kapanacaktir. Bu tur bitkiler ciceklerini destekleyecek sekilde yeterli genislikteki tel kafeslerin arasinda kurutulmalidir. Clematis vitalba, Humulus lupunus (serbetci otu) vb. sarilici bitkilerde yatay bir telin uzerine gevsek bir sekilde tutturularak kurutulabilir.
# Eğer tüm materyal kurutmak icin ters ola- rak asilirsa sonucta yapilan arajmanlar asiri dik gorunum alacaktir. Onun icin kurutulurken bazi materyalin hafif egilmesine izin verilmelidir. Orn:Typha latifolia (saz), Gramineae Familyasi uyeleri gibi.
# Uygun aralıklar bırakılarak bitkisel materyal gazete kagidi uzerine yayilarak da kurutulabilir. Ama kuflenmesi icin 2 gunde bir cevrilmelidir. Havada kurutmanin diger bir varyasyonu evaporasyon teknigi olarak adlandirilir. Bu yontem cicekler 2-5 cm yuksekliginde su iceren vazolarin icine yerlestirilir. Boylece cicekler kururken evaporasona da izin verilir ve kurutma islemi agir bir sekilde ama dogal pozisyonlarini koruyarak gerceklesir. Bu yontem ozellikle Hydrangea macrophylla (ortanca), Calluna vulgaris (supurge calisi), Ageratum houstonianum (vapur dumani) ve tum Gramineae familyasi icin uygundur.
# Cicekler disinda tohum zarflari, tohumdan olucan yumusak dallar, meyvalar cok az gercek kurutmaya gereksinim duyarlar. Bunlar renklerinin teksturlerinin en iyi oldugu zamanda hasat edilmelidirler.
# Gomphrena globosa, Xeranthemum sp. (olmez otu), Helipterium roseum (buyuk gonca) ve Helichrysum bracteatum'um (kagit cicegi cicekleri havada kolaylikla kurur. Cicekleri onlar canliyken bile kuru gibi gorunurlerse de, onlarin kuruduktan sonra kullanilabilmesi biraz ekstra bir calismayi gerektirir. Saplari kurudugunda cicekleri tasiyabilecek kadar guclu degildir ve dallari hemen yana dogru kivrilir, cicekleri de kotu bir sekilde asagiya dogru doner. Boylece guzel gorunmeyen bir pozisyon alir.
# Bu türden zayif, ince sapli cicekler kurutulmadan once saplari, cicegin 1-1,5 cm. altindan kesilir ve ince bir tel alttan derin bir sekilde sokularak tele alinir. Istenirse telin uzeri uygun renkte kagit ya da sahte sap ile kaplanabilir. Hava ile kurutmada kurutma suresi bitkiye bagli olarak 2-5 hafta arasinda degisir.
1.2.Kumda Kurutma
# Havada kurutma rahatligina ve bircok bitki icin etkin olmasina ragmen bazi basarili olmayan sonuclarda elde edilmektedir. "Bir gulu ceklini koruyarak havada kurutabilir miyiz? seklinde soruldugunda bunun yaniti "Hayir" dir ama bunun icin biraz daha fazla sabir ve ozen gerektiren bu yontem onerilebilir.
# Kullanılacak kum cok ince taneli, toz ve milden arindirilmis olmalidir. Icinde tuz kalintisi ya da organik materyal varsa iyice yikanmali ve suzulmelidir. Daha sonra 126 C etuv (firin) de yayvan kaplar icinde kurutulup bu islem ile kumdaki mikroorganizmalar da oldurulmelidir.
# Kumun tam olarak kurudugunu anlamak icin icine biraz silisyum karistirilip, etuve konur. Silisyum kristalleri maviye dondugunde kum tamamiyle kurumustur. Kurutulan kum ince elekten gecirilerek icindeki topaklar parcalanir.
# Kum agir oldugundan dolayi cok ince nazik materyal icin uygun degildir. Hafif bir kurutucuyla kurutuldugunda tac yapraklari burusan Dahlia pinnata, Paeonia lactiflora gibi cicekler icin cok uygundur. Diger kurutuculardan daha kolay bir sekilde tac yapraklarinin arasindaki bosluk ve catlaklari doldurur. Uygun buyuklukteki saglam bir kutu icine (bu bir ayakkabi kutusu da olabilir) 2-5 cm yuksekliginde kum yayilir. Bunun uzerine bitkisel materyal yapisina gore uygun bir sekilde yerlestirilir ve parmak aralarindan yavas bir sekilde akitarak uzerine kum dokulur ve cicegin uzeri en fazla 2-5 cm kalinliginda bir kum tabakasi ile ortulmelidir. Ayni tur ciceklerin ayni kutuya yerlestirilmesine dikkat edilmelidir. Sadece tek sira petalleri olan yalin kat cicekler (Rudbeckia hirta (gunec capkasg), Gerbera jamesonu, Aster sp. gibi) yuzleri asagiya gelecek sekilde kuma ters olarak kapatilarak kurutulur.
# Dahlia pinnata (dalya), Rosa sp. (gul) gibi katmerli cicekler esas formlari korunarak kurutulmak istendiginde kum ya da borax'ta yuzleri yukan gelecek sekilde yerlestirilir.
# Yalinkat petalli ciceklerin ters yerlestirilmesi, katmerli ciceklerin duz yerlestirilmesi (Horton, 1985).
# Buradan da hic bir zaman onlarin kendi asil saplan ile kurutlamayacagi anlasilir. Kuruduktan sonra tel sokmak ya da sahte sap ilave cok zor oldugundan bu islemler onlar tazeyken uygulanmalidir. Bu turden katli tac yapraklari olan cicekler kum icine yerlestirildikten sonra kum ilavesi cok agir bir sekilde ve bir kurdan ya da firca ile tac yapraklarinin arasi acilarak yapilmalidir.
# Delphinium ajacis gibi uzun bacakli ciceklerin cogu, kutulara yatay olarak uzatilarak kurutulur. Herhangi bir yuzunun yassilasmamasi icin yine burada da uzerine kum ilavesi cok yavas, dikkatli yapilmali ve altina destek konmalidir. Kumda kurutma islemi bitkisel materyale bagli olarak 3-5 hafta icinde gerceklesir.
1.3. Borax Yontemi ile Kurutma
# Bu yöntem temelde kumda kurutmayla aynidir. Yalnizca kum daha etli, kalin tac yaprakli cicekler icin tercih edilirken; kuma gore son derece hafif olan borax ince teksturlu ciceklerin kurutulmasi icin daha uygundur. Borax esit miktarda misir unu gibi katki maddeleri ile karistirilir ve daha once anlatilan kum da kurutmada oldugu gibi kurutma islemi gerceklestirilir. Ciceklerde lekeler otucmaya baclamadan once cicekler boraxtan cikarilmali, borax kalintilari bir firca yardimi ile hemen uzaklastirilmalidir.
# Boraxta kurutulmaya uygun ciceklerden bir kaci Anemone blanda (manisa lalesi), Cosmos bipinnatus, Viola odorata (kokulu menekce)'dir.
1.4. Bilisyum Kristalleri ile Kurutma
# Silisyum hizli bir kurutucudur. Çogu ciceklerin kurumasi 2-3 gun icinde gerceklesir. Lilium sp (zambak) gibi etli yaprakli cicekler bile 10 gun icinde kuruyabilir. Bu nedenle parlak, canli renkleri korumak icin idealdir.
# Silisyum diger kurutuculardan daha fazla pahalidir ama suresiz olarak yeniden kullanilabildigi icin yalnizca baslangicta bir harcama gerektirir. Silisyum kristalleri cok ince hatta toz gibi olmalidir. Satin alinan silisyum kristalleri eger kuruysa mavi, nemli ise pembe ya da beyaz renklidir.
# Kurutma islemi yine daha once anlatilan kumda kurutmada oldugu gibidir. Kurutmadan sonra cicekler hemen silisyumdan cikarilir eger biraz fazla kalirlarsa cok kuru ve kolay kirilan bir hal alirlar. Cicegin uzerindeki tozlar bir samur firca ile uzaklastirilir.
1.5. Gliserin ile Kurutma
# Çogu meyve, yaprak gibi kalin dokular icin en ideal kurutucudur. Gliserin yontemi ile yesil yapraklar sik sik zengin sonbahar kirmizisi, kahverengisi, bronz ya da sari renge donusur. Renk degisimi bitkinin cinsine bagli degildir. Toplanma zamani ve materyalin gliserinle muamele suresi etkin olmaktadir.
# Uzun yillar bozulmadan güzelligini koruyan gliserin ile muamele edilmis materyal tozlandiginda sabunlu sicak su ile yikanarak yine orjinal gorunumu kazanir.
# 2 kısım kaynar su icine 1 kisim soguk gliserin ilave edilerek iyice karistirilmali ve solusyon dallari islatmayi dusundugumuz kaplarin icine 12-15 cm yuksekliginde dokulmelidir. Muamele sirasinda gliserin duzeyi kontrol edilmeli ve 12 cm'in altina indiginde solusyon ilave edilmelidir. Bu islem yumucak sapli bitkiler icin 3-6 gunde odunsu dokular icinse 1 i!e 6 hafta arasinda degisen surelerde son bulmaktadir(Hillier ve Hilton, 1990).
# Yaprak yuzeyinde nem damlaciklari olustugunda, yaprak uclarinda renk degisimi oldugunda ve yapragin alt yuzu yagli bir gorunum aldiginda dallar solusyondan cikarilir. Dallar ve yapraklar bir tulbent yardimi ile kurutulur.
# Eger dallarin uc kismina dogru olan yapraklar solgun gorunuyorsa bir sure dallar basagagi asilarak solusyonun uc kisimlara cekilmesi saglanir. Tekrar kullanim icin gliserin solusyonu saklanir ve uzerine bir kac damla beyazlatici damlatilmasi onu kuflenmeden korur.
1.6. Mikro Palga Firini ile Kurutma
# Tercihen silisyum kristalleri gibi bir kurutucu i!e kaplanmi,s bitkisel materyalin mikro dalgada kurutulmasi en yeni ve cok hizli bir kurutma yontemidir. Boylesine hizli oldugu icin tecrube kazanincaya kadar sasirtici degisimlerle karcilasabiliriz. Mikro dalgada dogal renkler cok iyi korunur, ciceklerin buyuk cogunlugu icin (ama hepsi degil) iyi sonuc verir (Vaûghan, 1988).
# Kurutma islemi basladiginda bitkinin ozsuyu anormal duzeyde dusukse sonuc iyi olmayabilir. Mikro dalgada kurutmaya en uygun cicekler arasinda Rosa sp., Chrysanthemum indicum (kasimpati), Tulipa sp. (lale), diainthus caryophyllus (karanfil), Iris sp. (susen), Cornus sp. (kizilcik), Tagates patula (kadife), Paenonia lactiflora sayilabilir. Asiri derecede kucuk, ince teksturlu ya da narin ciceklerde bu yontem pek onerilmez. Mikrodalga da kurutma hemen hemen 1 dk. gibi kisa sure icinde gerceklestiginden en dogru sureyi denemelerinizle bulabilirsiniz.
1.7. Presleyerek Kurutma
# Presleme yontemi ile kurutulmasi amaclanan bitkisel materyal, derinligini yitirerek iki boyutlu hale getirilir. Bu nedenle cok etli, kalin, cikintili yuzeyli yapraklar ve cicekler, birkac kat petali olan cicekler ve dali ile birlikte kurutmasi amaclanan yapraklari dalin etrafina spiral bir sekilde dizili olanlari ve kalin odunsu sapli bitkisel materyal bu yontemle kurutmaya uygun degildir. Ancak rosa sp. ve Dianthus caryophyllus gibi bir kac kat tac yapragi olan ciceklerin tac yapraklari tek tek koparilarak kurutularak daha sonra bunlarla degisik kompozisyonlar yaratilabilir.
# Presleme yontemi ile kurutma icin birkac tabaka kurutma kagidi alinir ve ortalarindan ikiye katlanarak A4 formunda dosyalar olusturulur. Bitkisel materyal duzgun bir sekilde dosyanin icine yerlestirilir. Yerlestirme sirasinda yapraklarin konulmamasina ve birbiri ustune gelmemesine dikkat edilmelidir. Bu dosyalar kuru bir yerde duzenli bir ,sekilde ust uste yerlestirilir ve uzerlerine agir bir kac kitap konarak kurumaya birakilir (Westland ve Critchley, 1975).
# Bu islem icin dosyalar altina ve ustune konan iki tahta parcasinin arasina, yarilarindan mengeneyle sikistirilarak da yerlestirilebilir. Kurutma islemi sirasinda 34 gunde bir dosyalar acilip materyal kontrol edilir ve nemlenen kurutma kagitlari varsa bunlar yenileri ile degistirilir. Kuruma 2-4 hafta arasinda degisen surelerde gerceklesir.
2. KURUTULAN BITKISEL MATERYALIN KULLANIMI
# Kurutulan materyallerde renk, doku ve sekil kombinasyonlan iyi ayarlanarak birbirinden guzel arajmanlar olusturulabilir. Porselen, cam, pirinc, bakir ya da hasir orgusu degisik sekillerdeki kaplardan bu amacla yararlanilir. Eski bir bakir mangali ve komur utusu hatta bir deniz kabugu atildigi kosesinden cikarilarak icine yerlestirilen ciceklerle odanin bir kosesine canlilik getirilebilir.
# Kurutulan bitkisel materyalle degisik kompozisyonlar yapilmasi biraz da kisinin yaratici gucune dayanmaktadir. Boylesi guzel ve seyrine doyulmayan bu kompozisyonlar en azindan 1 yol gibi uzun bir sure kullanilabilir. Toz, gunes isinlari ve yag, buhar gibi yipratici faktorlerden korunarak bu sure daha da uzatilabilir.
Dr. Tanay BIRISCI
# Günümüzde, iç mekanlarda gerek doğaya olan özlemi gidermek, gerekse iç mekana daha canlı hareketli bir hava getirmek için saksı bitkilerinin yanısıra vazoda kesme çiçek kullanımında artış olmuştur. Kuruduğunda şeklini ve rengini koruyan, her an taze çiçek gibi çekici görüntüsü olan kurutulan bitkilerden yararlanmak fikri yeni bir üretim potansiyelinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
1.TEMEL KURUTMA YONTEMLERI
# İlk zamanlar kuruyunca rengi ve şekli bozulmayan cicekler kulture alinmis, bunlaren daha dayanekli, iri cicekli, katmerli, uzun boylu kultur varyeteleri elde edilmistir.
# Bu konuda yapılan araştırmalar çoğaldıkça değişik yontemlerin kullanilmasi ile hemen hemen tüm çiçeklerin yeni toplanmış gibi son derece canlı bir, şekilde uzun süre iç mekanlari süslemesi sağlanmıştır.
# Bu kurutma çiçeklerin yanısıra bazı bitkilerin dekoratif yaprakları (Eucalyptus gunnu (okaliptus), Magnolia grandiflora (manolya), Egreltiler gibi, bazısının tohum kapsulleri, tohum zarfları için (Papaver somniferum (hashas), Lunaria annua) ve hatta bazen ilginc dallari (Salix caprsa (keci sogudu), Cornus sp: (kizilcik), Corylus avellana (fmdik)) için yapılmaktadır. Ilex aquifolium (coban puskulu), Crataegus coccinea (ak diken) gibi dekoratif meyveleri olan bitkilerde meyveleri icin kurutulmaktadir. Tazeyken çabuk solan ya da dikkatimizi cekmeyen bazı bitkisel materyallerde (Erygium sp.) kurutuldugunda önemli bir yardımcı materyai olarak dikkati cekmektedir. (Thorpe, 1985).
# Kurutma amacıyla bitkisel materyalin top lanmasinda gun içindeki zaman çok önemlidir. Kesinlikle nemli bir gunde toplanmamalidir. Materyal cigin kurumasindan sonra ve aksam nemi baslamadan onceki zaman araliginda toplanmalidir.
# Bitkinin gelisme suresi icinde farkli bitki cinslerine, hatta ayni cinsin farkli turlerine gore farklilik kazandigi icin bitkisel materyalin gelismenin hangi devresinde toplanacagi konusunda genel bir fikir ortaya atilmaz.
1.1. Hava ile Kurutma
# Çok sayida varyasyonlari ve farkli terimleri icerdiginden hava ile kurutma cok genel bir terimdir. En genis anlatimla hic bir kimyasal kurutucu kullanilmaksizin dogal olarak kurutulan cicekleri ifade eder. Bu teknik iyi havalandirelan, karanlik ya da cok hafif los isik alan, kuru, temiz ve sicak bir yerde uygulanmalidir. Sunun icin bir tavan arasi odasi ya da merdiven alti boslugu cok uygundur. Bitkisel materyalin hizli kurumasi icin sicak, kuru bir ortam ve iyi vantilasyon ,sarttir. Cunku ne kadar cabuk kurursa rengini ve seklini o derece iyi korur. Eger kurutma ortami isik alirsa renkleri solar. Ayrica toz kurum ve yag kurutulan materyale yapisirsa kotu sonuclar doğurur (Foster; 1988).
# Bitkisel materyal toplanır toplanmaz mümkün olduğunca çabuk kurutulmalıdir. Özellikle yapraklari icin kurutulanlar disinda kalanlarin, yapraklari bitkisel materyal henuz taze ve kolay koparilirken uzaklastirilir. Yap raklar koparildiktan sonra dallar kucuk bir demet halinde toplanir, sicim ya da lastik bant ile baglanir. Dallar kururken buzucur ve ceker; bu nedenle mumkun oldugunca siki siki baglanmalidir. Demetler hava sirkulasyonuna olanak verecek araliklarla ve ters bir sekilde asılmalıdır.
# Çiçeklerin agiliegi kururken dallari asagiya dogru cekeceginden dolayi demetler ters olarak asilirlar. Ama bunun istenen etkiye saglamadigi bazi durumlar vardir. Physalis alkikengi'nin (Cin feneri) parlak portakal renkli tohum kapsulleri ters asildiginda dogal ,sekilleri bozularak kurur. Bu nedenle yatay olarak uzatilan bir sicim uzerine ayri ayri, dik bir sekilde baglanmalidir.
# Daucus carota (havuc) ve Gerbera jamesonii gibi bitkilerin cicekleri ters olarak asilip kurutuldugunda tac yapraklari kivrilarak kapanacaktir. Bu tur bitkiler ciceklerini destekleyecek sekilde yeterli genislikteki tel kafeslerin arasinda kurutulmalidir. Clematis vitalba, Humulus lupunus (serbetci otu) vb. sarilici bitkilerde yatay bir telin uzerine gevsek bir sekilde tutturularak kurutulabilir.
# Eğer tüm materyal kurutmak icin ters ola- rak asilirsa sonucta yapilan arajmanlar asiri dik gorunum alacaktir. Onun icin kurutulurken bazi materyalin hafif egilmesine izin verilmelidir. Orn:Typha latifolia (saz), Gramineae Familyasi uyeleri gibi.
# Uygun aralıklar bırakılarak bitkisel materyal gazete kagidi uzerine yayilarak da kurutulabilir. Ama kuflenmesi icin 2 gunde bir cevrilmelidir. Havada kurutmanin diger bir varyasyonu evaporasyon teknigi olarak adlandirilir. Bu yontem cicekler 2-5 cm yuksekliginde su iceren vazolarin icine yerlestirilir. Boylece cicekler kururken evaporasona da izin verilir ve kurutma islemi agir bir sekilde ama dogal pozisyonlarini koruyarak gerceklesir. Bu yontem ozellikle Hydrangea macrophylla (ortanca), Calluna vulgaris (supurge calisi), Ageratum houstonianum (vapur dumani) ve tum Gramineae familyasi icin uygundur.
# Cicekler disinda tohum zarflari, tohumdan olucan yumusak dallar, meyvalar cok az gercek kurutmaya gereksinim duyarlar. Bunlar renklerinin teksturlerinin en iyi oldugu zamanda hasat edilmelidirler.
# Gomphrena globosa, Xeranthemum sp. (olmez otu), Helipterium roseum (buyuk gonca) ve Helichrysum bracteatum'um (kagit cicegi cicekleri havada kolaylikla kurur. Cicekleri onlar canliyken bile kuru gibi gorunurlerse de, onlarin kuruduktan sonra kullanilabilmesi biraz ekstra bir calismayi gerektirir. Saplari kurudugunda cicekleri tasiyabilecek kadar guclu degildir ve dallari hemen yana dogru kivrilir, cicekleri de kotu bir sekilde asagiya dogru doner. Boylece guzel gorunmeyen bir pozisyon alir.
# Bu türden zayif, ince sapli cicekler kurutulmadan once saplari, cicegin 1-1,5 cm. altindan kesilir ve ince bir tel alttan derin bir sekilde sokularak tele alinir. Istenirse telin uzeri uygun renkte kagit ya da sahte sap ile kaplanabilir. Hava ile kurutmada kurutma suresi bitkiye bagli olarak 2-5 hafta arasinda degisir.
1.2.Kumda Kurutma
# Havada kurutma rahatligina ve bircok bitki icin etkin olmasina ragmen bazi basarili olmayan sonuclarda elde edilmektedir. "Bir gulu ceklini koruyarak havada kurutabilir miyiz? seklinde soruldugunda bunun yaniti "Hayir" dir ama bunun icin biraz daha fazla sabir ve ozen gerektiren bu yontem onerilebilir.
# Kullanılacak kum cok ince taneli, toz ve milden arindirilmis olmalidir. Icinde tuz kalintisi ya da organik materyal varsa iyice yikanmali ve suzulmelidir. Daha sonra 126 C etuv (firin) de yayvan kaplar icinde kurutulup bu islem ile kumdaki mikroorganizmalar da oldurulmelidir.
# Kumun tam olarak kurudugunu anlamak icin icine biraz silisyum karistirilip, etuve konur. Silisyum kristalleri maviye dondugunde kum tamamiyle kurumustur. Kurutulan kum ince elekten gecirilerek icindeki topaklar parcalanir.
# Kum agir oldugundan dolayi cok ince nazik materyal icin uygun degildir. Hafif bir kurutucuyla kurutuldugunda tac yapraklari burusan Dahlia pinnata, Paeonia lactiflora gibi cicekler icin cok uygundur. Diger kurutuculardan daha kolay bir sekilde tac yapraklarinin arasindaki bosluk ve catlaklari doldurur. Uygun buyuklukteki saglam bir kutu icine (bu bir ayakkabi kutusu da olabilir) 2-5 cm yuksekliginde kum yayilir. Bunun uzerine bitkisel materyal yapisina gore uygun bir sekilde yerlestirilir ve parmak aralarindan yavas bir sekilde akitarak uzerine kum dokulur ve cicegin uzeri en fazla 2-5 cm kalinliginda bir kum tabakasi ile ortulmelidir. Ayni tur ciceklerin ayni kutuya yerlestirilmesine dikkat edilmelidir. Sadece tek sira petalleri olan yalin kat cicekler (Rudbeckia hirta (gunec capkasg), Gerbera jamesonu, Aster sp. gibi) yuzleri asagiya gelecek sekilde kuma ters olarak kapatilarak kurutulur.
# Dahlia pinnata (dalya), Rosa sp. (gul) gibi katmerli cicekler esas formlari korunarak kurutulmak istendiginde kum ya da borax'ta yuzleri yukan gelecek sekilde yerlestirilir.
# Yalinkat petalli ciceklerin ters yerlestirilmesi, katmerli ciceklerin duz yerlestirilmesi (Horton, 1985).
# Buradan da hic bir zaman onlarin kendi asil saplan ile kurutlamayacagi anlasilir. Kuruduktan sonra tel sokmak ya da sahte sap ilave cok zor oldugundan bu islemler onlar tazeyken uygulanmalidir. Bu turden katli tac yapraklari olan cicekler kum icine yerlestirildikten sonra kum ilavesi cok agir bir sekilde ve bir kurdan ya da firca ile tac yapraklarinin arasi acilarak yapilmalidir.
# Delphinium ajacis gibi uzun bacakli ciceklerin cogu, kutulara yatay olarak uzatilarak kurutulur. Herhangi bir yuzunun yassilasmamasi icin yine burada da uzerine kum ilavesi cok yavas, dikkatli yapilmali ve altina destek konmalidir. Kumda kurutma islemi bitkisel materyale bagli olarak 3-5 hafta icinde gerceklesir.
1.3. Borax Yontemi ile Kurutma
# Bu yöntem temelde kumda kurutmayla aynidir. Yalnizca kum daha etli, kalin tac yaprakli cicekler icin tercih edilirken; kuma gore son derece hafif olan borax ince teksturlu ciceklerin kurutulmasi icin daha uygundur. Borax esit miktarda misir unu gibi katki maddeleri ile karistirilir ve daha once anlatilan kum da kurutmada oldugu gibi kurutma islemi gerceklestirilir. Ciceklerde lekeler otucmaya baclamadan once cicekler boraxtan cikarilmali, borax kalintilari bir firca yardimi ile hemen uzaklastirilmalidir.
# Boraxta kurutulmaya uygun ciceklerden bir kaci Anemone blanda (manisa lalesi), Cosmos bipinnatus, Viola odorata (kokulu menekce)'dir.
1.4. Bilisyum Kristalleri ile Kurutma
# Silisyum hizli bir kurutucudur. Çogu ciceklerin kurumasi 2-3 gun icinde gerceklesir. Lilium sp (zambak) gibi etli yaprakli cicekler bile 10 gun icinde kuruyabilir. Bu nedenle parlak, canli renkleri korumak icin idealdir.
# Silisyum diger kurutuculardan daha fazla pahalidir ama suresiz olarak yeniden kullanilabildigi icin yalnizca baslangicta bir harcama gerektirir. Silisyum kristalleri cok ince hatta toz gibi olmalidir. Satin alinan silisyum kristalleri eger kuruysa mavi, nemli ise pembe ya da beyaz renklidir.
# Kurutma islemi yine daha once anlatilan kumda kurutmada oldugu gibidir. Kurutmadan sonra cicekler hemen silisyumdan cikarilir eger biraz fazla kalirlarsa cok kuru ve kolay kirilan bir hal alirlar. Cicegin uzerindeki tozlar bir samur firca ile uzaklastirilir.
1.5. Gliserin ile Kurutma
# Çogu meyve, yaprak gibi kalin dokular icin en ideal kurutucudur. Gliserin yontemi ile yesil yapraklar sik sik zengin sonbahar kirmizisi, kahverengisi, bronz ya da sari renge donusur. Renk degisimi bitkinin cinsine bagli degildir. Toplanma zamani ve materyalin gliserinle muamele suresi etkin olmaktadir.
# Uzun yillar bozulmadan güzelligini koruyan gliserin ile muamele edilmis materyal tozlandiginda sabunlu sicak su ile yikanarak yine orjinal gorunumu kazanir.
# 2 kısım kaynar su icine 1 kisim soguk gliserin ilave edilerek iyice karistirilmali ve solusyon dallari islatmayi dusundugumuz kaplarin icine 12-15 cm yuksekliginde dokulmelidir. Muamele sirasinda gliserin duzeyi kontrol edilmeli ve 12 cm'in altina indiginde solusyon ilave edilmelidir. Bu islem yumucak sapli bitkiler icin 3-6 gunde odunsu dokular icinse 1 i!e 6 hafta arasinda degisen surelerde son bulmaktadir(Hillier ve Hilton, 1990).
# Yaprak yuzeyinde nem damlaciklari olustugunda, yaprak uclarinda renk degisimi oldugunda ve yapragin alt yuzu yagli bir gorunum aldiginda dallar solusyondan cikarilir. Dallar ve yapraklar bir tulbent yardimi ile kurutulur.
# Eger dallarin uc kismina dogru olan yapraklar solgun gorunuyorsa bir sure dallar basagagi asilarak solusyonun uc kisimlara cekilmesi saglanir. Tekrar kullanim icin gliserin solusyonu saklanir ve uzerine bir kac damla beyazlatici damlatilmasi onu kuflenmeden korur.
1.6. Mikro Palga Firini ile Kurutma
# Tercihen silisyum kristalleri gibi bir kurutucu i!e kaplanmi,s bitkisel materyalin mikro dalgada kurutulmasi en yeni ve cok hizli bir kurutma yontemidir. Boylesine hizli oldugu icin tecrube kazanincaya kadar sasirtici degisimlerle karcilasabiliriz. Mikro dalgada dogal renkler cok iyi korunur, ciceklerin buyuk cogunlugu icin (ama hepsi degil) iyi sonuc verir (Vaûghan, 1988).
# Kurutma islemi basladiginda bitkinin ozsuyu anormal duzeyde dusukse sonuc iyi olmayabilir. Mikro dalgada kurutmaya en uygun cicekler arasinda Rosa sp., Chrysanthemum indicum (kasimpati), Tulipa sp. (lale), diainthus caryophyllus (karanfil), Iris sp. (susen), Cornus sp. (kizilcik), Tagates patula (kadife), Paenonia lactiflora sayilabilir. Asiri derecede kucuk, ince teksturlu ya da narin ciceklerde bu yontem pek onerilmez. Mikrodalga da kurutma hemen hemen 1 dk. gibi kisa sure icinde gerceklestiginden en dogru sureyi denemelerinizle bulabilirsiniz.
1.7. Presleyerek Kurutma
# Presleme yontemi ile kurutulmasi amaclanan bitkisel materyal, derinligini yitirerek iki boyutlu hale getirilir. Bu nedenle cok etli, kalin, cikintili yuzeyli yapraklar ve cicekler, birkac kat petali olan cicekler ve dali ile birlikte kurutmasi amaclanan yapraklari dalin etrafina spiral bir sekilde dizili olanlari ve kalin odunsu sapli bitkisel materyal bu yontemle kurutmaya uygun degildir. Ancak rosa sp. ve Dianthus caryophyllus gibi bir kac kat tac yapragi olan ciceklerin tac yapraklari tek tek koparilarak kurutularak daha sonra bunlarla degisik kompozisyonlar yaratilabilir.
# Presleme yontemi ile kurutma icin birkac tabaka kurutma kagidi alinir ve ortalarindan ikiye katlanarak A4 formunda dosyalar olusturulur. Bitkisel materyal duzgun bir sekilde dosyanin icine yerlestirilir. Yerlestirme sirasinda yapraklarin konulmamasina ve birbiri ustune gelmemesine dikkat edilmelidir. Bu dosyalar kuru bir yerde duzenli bir ,sekilde ust uste yerlestirilir ve uzerlerine agir bir kac kitap konarak kurumaya birakilir (Westland ve Critchley, 1975).
# Bu islem icin dosyalar altina ve ustune konan iki tahta parcasinin arasina, yarilarindan mengeneyle sikistirilarak da yerlestirilebilir. Kurutma islemi sirasinda 34 gunde bir dosyalar acilip materyal kontrol edilir ve nemlenen kurutma kagitlari varsa bunlar yenileri ile degistirilir. Kuruma 2-4 hafta arasinda degisen surelerde gerceklesir.
2. KURUTULAN BITKISEL MATERYALIN KULLANIMI
# Kurutulan materyallerde renk, doku ve sekil kombinasyonlan iyi ayarlanarak birbirinden guzel arajmanlar olusturulabilir. Porselen, cam, pirinc, bakir ya da hasir orgusu degisik sekillerdeki kaplardan bu amacla yararlanilir. Eski bir bakir mangali ve komur utusu hatta bir deniz kabugu atildigi kosesinden cikarilarak icine yerlestirilen ciceklerle odanin bir kosesine canlilik getirilebilir.
# Kurutulan bitkisel materyalle degisik kompozisyonlar yapilmasi biraz da kisinin yaratici gucune dayanmaktadir. Boylesi guzel ve seyrine doyulmayan bu kompozisyonlar en azindan 1 yol gibi uzun bir sure kullanilabilir. Toz, gunes isinlari ve yag, buhar gibi yipratici faktorlerden korunarak bu sure daha da uzatilabilir.
Dr. Tanay BIRISCI