Livadi
06.05.2010, 12:59
TERE Botanik Özellikleri
TERE 3.1. Bitki Oluşumu
Tere tohum ile üretilir. Tohum ekimi sonrası, önce 2–3 cm uzunluğunda beyaz renkli bir kazık kök meydana gelir, daha sonra dip tarafı ince, orta kısmı geniş, uç kısma doğru tekrar incelen üç parçalı iki kotiledon yaprak ortaya çıkar (Şekil 17.1). Birçok Avrupa ülkesinde tere, bu iki kotiledon yaprak tam büyüklüğünü alınca hasat edilir ve satışa sunulur. Bizde ve Batı Asya Ülkelerinde, daha sonra büyüyen ve gelişen asıl yaprakları yenir. Bu bakımdan bitki büyümeye bırakılır. Bitki 8-10 yapraklı olunca hasat edilir. Kendi haline bırakılırsa bitki büyümesine devam eder. Bir müddet sonra uzun günün etkisiyle bitkide başkalaşım meydana gelir ve bitki vejetatif büyümeden, generatif gelişmeye geçer ve çiçek sapı meydana getirir, çiçeklenir ve tohum bağlar. Tohumlar olgunlaşınca, bitki kış soğuklarına dayanamayarak kendiliğinden ölür. Böylece terenin hayat devresi tamamlanmış olur.
TERE 3.2. Kök
Tohumun çimlenmesiyle meydana gelen kazık kök büyümesine devam eder. Bu ince ve zayıf kazık kök, 4-6 cm boy aldığında, yan kökler çıkmaya başlar (Şekil 17.1). Saçak köklerin meydana gelmesiyle, kazık kök görünümü zamanla kaybolur ve bol köklü bir görünüm ortaya çıkar. Köklerin büyük çoğunluğu, hemen hemen % 80-85 i, toprağın 10-20 cm derinliğinde toplanmıştır. Havalı, yumuşak topraklarda, köklerin geriye kalan % 10-15 kadarı 30-40 cm, ağır topraklarda 15-25 cm kadar derine iner. Tere bu yüzden yüzlek köklü sebzeler grubu içine sokulur.
Şekil 17.1. Genç bir tere bitkisi ve üç parçalı kotiledon yaprağı (DILLINGEN 1956)
TERE 3.3. Gövde ve Yapraklar
Gövde dallanmış otsu bir yapıya sahiptir. Bitkinin ilk 20-30 günlük büyüme devresinde, gövdenin boyuna büyümesi kısıtlanması ve birbiri arkasına çıkan, çok sayıda yaprakların meydana gelmesiyle, bir demet şeklini alır. Vegetasyon ilerledikçe gövde uzunlamasına büyümesi hızlanır ve oluşmuş yaprakların arası açılır. Bu sırada çiçek sapı oluşumunun başladığı görülür ve bitkide dallanma meydana gelir. Bitki normal koşullarda 30–60 cm boy alır (Şekil 17.2). Yapraklar uzun oval şekilde, yaprak ayası parçalı ve hafif parçalı veya parçasız; yaprak kenarları hafif dişli, dişli ve derin dişlidir. Yapraklar yeşil, mavi yeşil renklidir. Yabaniye kaçan tiplerde yaprakların alt yüzü hafif tüylü olabilir.
TERE 3.4. Çiçek
Terenin çiçeklenmesine uzun gün etki yapar. Gün uzunluğu 13 saatin üzerine çıktığı zaman, bitkiler vejetatif büyüme devresinden, generatif devreye geçer. Başkalaşımı takiben başlangıçta uzunluğuna büyümesi yavaş olan ve kısa bir gövde oluşturan tere, uzunlamasına büyüyerek dallanır ve yan dalların uç kısımlarında çiçek meydana getirir (Şekil 17.2 ve 17.3). Çiçekler tek konumlu veya salkım şeklindedir. Her çiçekte 4 adet beyaz renkli taç yaprak, 4 adet yeşil renkli çanak yaprak, 6 adet erkek organ ve bir dişi organ bulunur.
TERE 3.5. Tohum
Tohumlar açık kırmızı kahverengi renktedir. Tohumun boyutları 2 mm uzunlukta, 1 mm genişlikte, 0,6–1 mm kalınlıktadır. Genel görünüm susam tohumuna benzer, yalnız daha ufak ve uzundur. Tohumların bin dane ağırlığı 1,6–2 gr’dır. Bir litre tohumluk 750–760 gr gelir ve tohumluğun 1 g’ında ise 450–600 adet tohum bulunur.
Şekil 17.2. Boylanmış ve çiçeklenmeye geçmiş bir tere bitkisi
Tohumların minimum çimlenme gücü % 80, minimum temizliği % 97’dir. Toprağa atılan tohumların çimlenmesi, toprakta sıcaklığı 4oC olduğu andan itibaren başlar, optimal çimlenme 15oC olunca meydana gelir ve çimlenmeden 6–8 gün sonra bitkiler toprak yüzüne çıkar. Laboratuvar deneme koşullarında tohumların optimal çimlenme sıcaklığı ise 15-20oC’dir. Bu sıcaklıkta tohumlar 2–3 gün içinde çimlenmeye başlar. Tohumlar canlılığını 3–5 yıl muhafaza eder.
Şekil 17.3. Tere bitkisinde çiçeklenme a) Çanak yaprağı, b) Tam çiçek, c) Taç yaprağı, d) Erkek organlar, e) Meyve salkımı, f ) Olgunlaşmamış kabukçuk
TERE 3.1. Bitki Oluşumu
Tere tohum ile üretilir. Tohum ekimi sonrası, önce 2–3 cm uzunluğunda beyaz renkli bir kazık kök meydana gelir, daha sonra dip tarafı ince, orta kısmı geniş, uç kısma doğru tekrar incelen üç parçalı iki kotiledon yaprak ortaya çıkar (Şekil 17.1). Birçok Avrupa ülkesinde tere, bu iki kotiledon yaprak tam büyüklüğünü alınca hasat edilir ve satışa sunulur. Bizde ve Batı Asya Ülkelerinde, daha sonra büyüyen ve gelişen asıl yaprakları yenir. Bu bakımdan bitki büyümeye bırakılır. Bitki 8-10 yapraklı olunca hasat edilir. Kendi haline bırakılırsa bitki büyümesine devam eder. Bir müddet sonra uzun günün etkisiyle bitkide başkalaşım meydana gelir ve bitki vejetatif büyümeden, generatif gelişmeye geçer ve çiçek sapı meydana getirir, çiçeklenir ve tohum bağlar. Tohumlar olgunlaşınca, bitki kış soğuklarına dayanamayarak kendiliğinden ölür. Böylece terenin hayat devresi tamamlanmış olur.
TERE 3.2. Kök
Tohumun çimlenmesiyle meydana gelen kazık kök büyümesine devam eder. Bu ince ve zayıf kazık kök, 4-6 cm boy aldığında, yan kökler çıkmaya başlar (Şekil 17.1). Saçak köklerin meydana gelmesiyle, kazık kök görünümü zamanla kaybolur ve bol köklü bir görünüm ortaya çıkar. Köklerin büyük çoğunluğu, hemen hemen % 80-85 i, toprağın 10-20 cm derinliğinde toplanmıştır. Havalı, yumuşak topraklarda, köklerin geriye kalan % 10-15 kadarı 30-40 cm, ağır topraklarda 15-25 cm kadar derine iner. Tere bu yüzden yüzlek köklü sebzeler grubu içine sokulur.
Şekil 17.1. Genç bir tere bitkisi ve üç parçalı kotiledon yaprağı (DILLINGEN 1956)
TERE 3.3. Gövde ve Yapraklar
Gövde dallanmış otsu bir yapıya sahiptir. Bitkinin ilk 20-30 günlük büyüme devresinde, gövdenin boyuna büyümesi kısıtlanması ve birbiri arkasına çıkan, çok sayıda yaprakların meydana gelmesiyle, bir demet şeklini alır. Vegetasyon ilerledikçe gövde uzunlamasına büyümesi hızlanır ve oluşmuş yaprakların arası açılır. Bu sırada çiçek sapı oluşumunun başladığı görülür ve bitkide dallanma meydana gelir. Bitki normal koşullarda 30–60 cm boy alır (Şekil 17.2). Yapraklar uzun oval şekilde, yaprak ayası parçalı ve hafif parçalı veya parçasız; yaprak kenarları hafif dişli, dişli ve derin dişlidir. Yapraklar yeşil, mavi yeşil renklidir. Yabaniye kaçan tiplerde yaprakların alt yüzü hafif tüylü olabilir.
TERE 3.4. Çiçek
Terenin çiçeklenmesine uzun gün etki yapar. Gün uzunluğu 13 saatin üzerine çıktığı zaman, bitkiler vejetatif büyüme devresinden, generatif devreye geçer. Başkalaşımı takiben başlangıçta uzunluğuna büyümesi yavaş olan ve kısa bir gövde oluşturan tere, uzunlamasına büyüyerek dallanır ve yan dalların uç kısımlarında çiçek meydana getirir (Şekil 17.2 ve 17.3). Çiçekler tek konumlu veya salkım şeklindedir. Her çiçekte 4 adet beyaz renkli taç yaprak, 4 adet yeşil renkli çanak yaprak, 6 adet erkek organ ve bir dişi organ bulunur.
TERE 3.5. Tohum
Tohumlar açık kırmızı kahverengi renktedir. Tohumun boyutları 2 mm uzunlukta, 1 mm genişlikte, 0,6–1 mm kalınlıktadır. Genel görünüm susam tohumuna benzer, yalnız daha ufak ve uzundur. Tohumların bin dane ağırlığı 1,6–2 gr’dır. Bir litre tohumluk 750–760 gr gelir ve tohumluğun 1 g’ında ise 450–600 adet tohum bulunur.
Şekil 17.2. Boylanmış ve çiçeklenmeye geçmiş bir tere bitkisi
Tohumların minimum çimlenme gücü % 80, minimum temizliği % 97’dir. Toprağa atılan tohumların çimlenmesi, toprakta sıcaklığı 4oC olduğu andan itibaren başlar, optimal çimlenme 15oC olunca meydana gelir ve çimlenmeden 6–8 gün sonra bitkiler toprak yüzüne çıkar. Laboratuvar deneme koşullarında tohumların optimal çimlenme sıcaklığı ise 15-20oC’dir. Bu sıcaklıkta tohumlar 2–3 gün içinde çimlenmeye başlar. Tohumlar canlılığını 3–5 yıl muhafaza eder.
Şekil 17.3. Tere bitkisinde çiçeklenme a) Çanak yaprağı, b) Tam çiçek, c) Taç yaprağı, d) Erkek organlar, e) Meyve salkımı, f ) Olgunlaşmamış kabukçuk