Livadi
19.04.2010, 15:54
THRİPS'LERE KARŞI SAVAŞTA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN BAZI HUSUSLAR
Diğer bir çok zararlı böcek gruplarında olduğu gibi thrips'lere karşı da çeşitli savaş metotları uygulanır. Bunlar arasında özellikle kültürel önlemler bİlinçli bir şekilde uygulandığında çoğu zaman bunlara kar*şı ilaçlı savaşa gerek kalmaz. Aşağıda, bu böceklere kar*şı uygulanan savaş metotlarından kısaca söz edilecektir.
1. Kültürel önlemler:
Toprak işlemesi : Toprağı 25-30 cm derinlikte uygun bir zamanda sürmek özellikle ekinlerde zararlı olantürlerin (örneğin H. tritici gibi) çoğunun toprak içindeki bireylerini öldürmek mümkündür. Hatta anızı sürmeden önce tarladan tırmık geçirmek suretiyle ekin saplarının toprak içine daha kolay ve derine girmeleri sağlanarak daha da etkili bir sonuç alınabilir.
Bitki aralık ve mesafelerinin ayarlanması ; Bu husus özellikle virüs hastalıklarını taşıyan thrips türlerine karşı uygulandığından fayda sağlar. Bazı bitkiler virüs hastalıklarına karşı çok hassastır. Bu gibi bitkiler seyrek dikildiklerinde hastalığın yayılması orantılı olarak azalır. Aynı durum diğer bazı virüs taşınmayan thrips türleri için de söz konusu olabilir. Ancak bu hususta gerekli kararı verebilmek için bitki aralık ve mesafelerinin ne olacakları ve bunun etkisi üzerinde bazı özel denemelere girişmek gerekir..
Ekim ve hasat zamanlarının ayarlanması : Geliş*miş ve kuvvetli durumda bulunan bitkiler genel bir kai*de olarak, körpe halde olan bitkilere oranla thrips sal*dırısına daha dayanıklı olurlar. Bu nedenle bitkileri erken dikmek suretiyle (ya da erkenci çeşitleri) onları kuvvetli halde bulundurmak üzere gerekli önlemleri al*mak çok faydalıdır. Bununla beraber erken dikim, iklim,
toprak ve bitki çeşidine göre değişiklikler gösterebileceğinden bu yöntemi uygularken gereği şekilde faydala*nabilmek için bu faktörleri de göz önünde tutaraktan hareket etmelidir. Erken ekim özellikle hafif ve kuru topraklarda uygulanacaksa, bu daha da önem kazanır. Zira bu gibi topraklarda bitkiler su azlığı nedeniyle büyüme mey siminde daha da fazla zarar görürler,Thrips'lerln biyolojileri dikkatli bir şekilde izlenerek hasadı uygun bir zamana getirmek suretiylethrips zararını azaltmak mümkündür. Örneğin buğdaydahasat biraz erken yapılırsa hem Limothrips türlerininzararı azaltılmış, hem de nimflerinin büyük bir kısmıöldürülmüş olunur.
Sulama : Thrips'ler genellikle bitkilerin su İhtiyacınm şiddetine, bağlı olaraktan onlara az veya çok ;zarar verirler. Örneğin kuru yerlerde veya mevsimlerde
bitkiler yeterli şekilde sulandıkları zaman çoğu defa kendilerini thrips zararından kurtarırlar. Çünkü bu dö*nemde sulanan bitkiler, thrips populasyonu olsa da çabucak büyümek suretiyle thrips zararından kendilerini korumuş olurlar. Bu nedenle bitkilerlnyeterli şekilde :ve uygun zamanda sulanmalarına dikkat etmelidir.
Münavebe (=rotasyon) : Bazı dönemleri toprak,ya da tarlada kalan bitkiler içinde geçen thrips türlerine karşı uygun bir münavebe uygulamak çok faydalı*
dır. Örneğin keten thrips'i (Thrips angusticeps ) polifag bir tür olup buğday, hardal, bezelye ve keten gibi bitkilerde zarar yapar. Bu nedenle bu türün zararina uğrayan tarlalara sevdiği bitkileri arka arkaya ekmemelidir. Örneğin bu zararlıya karşı yonca veya patates, yulaf, şekerpancarı şeklinde bir münavebe takip etmeli ve sevdiği bitkilerinde ekili tarlalardan 400 m den daha uzak mesafelerde olmasına itina göstermelidir. Yabancı ot ve artıklarının yok edilmesi ı Tarla içinde ve kenarlarında bulunan yabancı otlar bir çok thrips türüne yaşama olanağı sağlar. Tarlada bulunan kültür bitkisinde yaşayamayan thrips'ler bu bitkilerde yaşama ve çoğalma olanağına kavuşur.. Daha sonra ileri*de ekilecek bitkilere yoğun halde geçerek önemli zarar*lara neden olurlar. Ayrıca bu gibi bitkilerde thrips'-ler yine kışı geçirme olanağı da bulur. Bu nedenle bir*çok hallerde tarla içinde ve çevresindeki yabancı otla*rı yok etmek suretiyle thrips saldırılarını azaltmak mümkündür, Ayrıca bu gibi bitkiler bazan virüs hastalık kaynaklarını da oluşturduğundan yabancı otlarla savaş, thrips'lere karşı savaşta önemli bir yer tutar.
2. Fiziksel Savaş
Su altında bırakma : Bazı dönemlerini toprak içinde geçiren thrips türlerinin biyolojileri ile diğer özel*likleri dikkate alınarak bulundukları tarlalar uygun bir zanan,örneğin 24 saat su altında tutulursa, toprak için*de bulunan bireylerin büyük bir kısmını öldürmek mümkün*dür. Ancak bazı thrips türleri dayanıklı bir odacık için*de pupaya benzer bir dönem geçirebilirler ve bu gibi tür*lerin bulunduğu tarlalar daha uzun süre su içinde de tu-tulsalar yine de bundan etkilenmedikleri görülür (T. an-gusticeps 'te olduğu gibi). Bunun için tarlaları su altın*da bırakmadan önce thrips türünü ve suyun bu türe etki*sini iyi bilmek gerekir.Tarla içindeki bitki artıklarının yakılması ı Av*
rupa'da bazan tarlada kalan bitki artıkları, özellikle anızın yakılması, H. tritici'ye karşı bir savaş yöntemi olarak kullanıldığı görülmektedir. Anız yakılmak suretiy*le kesik saplar içinde larva halinde kışı geçirecek olan thrips'lerin ölmeleri sağlanır. Ancak bu yakma işlemi toprak içindeki larva ve pupaların bir çoğunu da öldürememektedir. Bu taktirde anız yakıldıktan sonra sürülürse toprak içindeki pupalar daha da derinliğe gömülerek
işlemden beklenen sonuç alınmış olur. pzaklaştıxxcı kullanılması ı Thrlps'lerin zarar*
larını azaltabilecek diğer bir.metot ta bunlara karşı uzaklaştırıcı etkide bulunan madde veya materyalin kul*lanılmasıdır, Ota and Smith (196'in yaptığı bir dene*
meye göre, sert tahtalar üzerine sarılmış alüminyum levhaların ağaç gövdelerinin etrafına yerleştirmek ve levhaların ağacın tacından takriben 1/2 m kadar yukarı*ya çıkartılmak suretiyle tutmak, ağaçları thrips sal*dırısından korumaktır. Burada parlak alüminyum levha*cıkların thrips'lere kaçırtıcı bir etkide bulunduğu ifade edilmektedir. Ancak bu ve buna benzer diğer uzak*
laştırıcıları uygulamaya koymadan önce geniş denemeler yapmalı, bunlardan sağlanacak fayda ve sakıncaları iyi şekilde hesap etmelidir.
3. Kimyasal savaş
Kimyasal savaş, diğer böcek türlerinde olduğu gibi yoğun bir biçimde ziraat yapılan alanlarda, bitki*leri thrips zararına karşı korumada kullanılan çok yay*gın bir metottur. Thrips'ler genellikle sistemik ve kon*tak etkili insektisitlere karşı hassastır. Bu nedenle thrips'lere karşı kimyasal savaşta çoğunlukla bu gibi ilaçlar tavsiye edilir. Ancak çabuk çoğalan türlerde, ya da ilaçlamadan sonra havadan tekrar bulaşma gibi du*rumlarda b azan ilaçların etkililiği üzerinde şüpheler, ya da problemler ortaya çıkabilir. Bu gibi hallerde du*ruma göre karar vermek gerekir. Yine bazı türler hayat dönemlerinin bir kısmını toprak içinde geçirebilir. Bu taktirde bu gibi türlere karşı başarılı bir savaş ancak biyolojileri iyi şekilde izlenmek suretiyle ilaçların en etkili olduğu bir dönemde ilaç uygulaması yapılırsa gerekli sonuç alınabilir.
SINIFLANDIRMA
Thrips'lerin sınıflandırması oldukça karışıktır. Bazı araştırıcılar bunları Thysanopteroidea üsttakımı halinde incelerse de, diğer bir çoğu da bunları doğru*dan doğruya bir takım olarak ele alır ve inceler. Bu böcekleri takım düzeyine ilk defa Halliday isimli bir araştırıcıçıkararak 1836 yılında Thysanoptera isminivermiştir. Daha sonra bu takıma Physopoda ve Phyşapoda gibi isimlerin de verildiği görülür, Aneak bu sonuncu isimler bu gün tamamıyla terkedilmişlerdir,
- Thysanoptera takımı Terebrantia ve Tubulifera olmak üzere 2 alttakıma ayrılarak incelenir. Bu alttan kımlar bazı araştırıcılar tarafından üstfamilyalara ay*rılarak incelenirse de burada yalnızca familyalara ay*rılmak suretiyle gerekli bilgiler verilmeye çalışılan çaktır.
Kaynak: Türkiye Entomolojisi -3 – Prof. Dr. Niyazi LODOS
Diğer bir çok zararlı böcek gruplarında olduğu gibi thrips'lere karşı da çeşitli savaş metotları uygulanır. Bunlar arasında özellikle kültürel önlemler bİlinçli bir şekilde uygulandığında çoğu zaman bunlara kar*şı ilaçlı savaşa gerek kalmaz. Aşağıda, bu böceklere kar*şı uygulanan savaş metotlarından kısaca söz edilecektir.
1. Kültürel önlemler:
Toprak işlemesi : Toprağı 25-30 cm derinlikte uygun bir zamanda sürmek özellikle ekinlerde zararlı olantürlerin (örneğin H. tritici gibi) çoğunun toprak içindeki bireylerini öldürmek mümkündür. Hatta anızı sürmeden önce tarladan tırmık geçirmek suretiyle ekin saplarının toprak içine daha kolay ve derine girmeleri sağlanarak daha da etkili bir sonuç alınabilir.
Bitki aralık ve mesafelerinin ayarlanması ; Bu husus özellikle virüs hastalıklarını taşıyan thrips türlerine karşı uygulandığından fayda sağlar. Bazı bitkiler virüs hastalıklarına karşı çok hassastır. Bu gibi bitkiler seyrek dikildiklerinde hastalığın yayılması orantılı olarak azalır. Aynı durum diğer bazı virüs taşınmayan thrips türleri için de söz konusu olabilir. Ancak bu hususta gerekli kararı verebilmek için bitki aralık ve mesafelerinin ne olacakları ve bunun etkisi üzerinde bazı özel denemelere girişmek gerekir..
Ekim ve hasat zamanlarının ayarlanması : Geliş*miş ve kuvvetli durumda bulunan bitkiler genel bir kai*de olarak, körpe halde olan bitkilere oranla thrips sal*dırısına daha dayanıklı olurlar. Bu nedenle bitkileri erken dikmek suretiyle (ya da erkenci çeşitleri) onları kuvvetli halde bulundurmak üzere gerekli önlemleri al*mak çok faydalıdır. Bununla beraber erken dikim, iklim,
toprak ve bitki çeşidine göre değişiklikler gösterebileceğinden bu yöntemi uygularken gereği şekilde faydala*nabilmek için bu faktörleri de göz önünde tutaraktan hareket etmelidir. Erken ekim özellikle hafif ve kuru topraklarda uygulanacaksa, bu daha da önem kazanır. Zira bu gibi topraklarda bitkiler su azlığı nedeniyle büyüme mey siminde daha da fazla zarar görürler,Thrips'lerln biyolojileri dikkatli bir şekilde izlenerek hasadı uygun bir zamana getirmek suretiylethrips zararını azaltmak mümkündür. Örneğin buğdaydahasat biraz erken yapılırsa hem Limothrips türlerininzararı azaltılmış, hem de nimflerinin büyük bir kısmıöldürülmüş olunur.
Sulama : Thrips'ler genellikle bitkilerin su İhtiyacınm şiddetine, bağlı olaraktan onlara az veya çok ;zarar verirler. Örneğin kuru yerlerde veya mevsimlerde
bitkiler yeterli şekilde sulandıkları zaman çoğu defa kendilerini thrips zararından kurtarırlar. Çünkü bu dö*nemde sulanan bitkiler, thrips populasyonu olsa da çabucak büyümek suretiyle thrips zararından kendilerini korumuş olurlar. Bu nedenle bitkilerlnyeterli şekilde :ve uygun zamanda sulanmalarına dikkat etmelidir.
Münavebe (=rotasyon) : Bazı dönemleri toprak,ya da tarlada kalan bitkiler içinde geçen thrips türlerine karşı uygun bir münavebe uygulamak çok faydalı*
dır. Örneğin keten thrips'i (Thrips angusticeps ) polifag bir tür olup buğday, hardal, bezelye ve keten gibi bitkilerde zarar yapar. Bu nedenle bu türün zararina uğrayan tarlalara sevdiği bitkileri arka arkaya ekmemelidir. Örneğin bu zararlıya karşı yonca veya patates, yulaf, şekerpancarı şeklinde bir münavebe takip etmeli ve sevdiği bitkilerinde ekili tarlalardan 400 m den daha uzak mesafelerde olmasına itina göstermelidir. Yabancı ot ve artıklarının yok edilmesi ı Tarla içinde ve kenarlarında bulunan yabancı otlar bir çok thrips türüne yaşama olanağı sağlar. Tarlada bulunan kültür bitkisinde yaşayamayan thrips'ler bu bitkilerde yaşama ve çoğalma olanağına kavuşur.. Daha sonra ileri*de ekilecek bitkilere yoğun halde geçerek önemli zarar*lara neden olurlar. Ayrıca bu gibi bitkilerde thrips'-ler yine kışı geçirme olanağı da bulur. Bu nedenle bir*çok hallerde tarla içinde ve çevresindeki yabancı otla*rı yok etmek suretiyle thrips saldırılarını azaltmak mümkündür, Ayrıca bu gibi bitkiler bazan virüs hastalık kaynaklarını da oluşturduğundan yabancı otlarla savaş, thrips'lere karşı savaşta önemli bir yer tutar.
2. Fiziksel Savaş
Su altında bırakma : Bazı dönemlerini toprak içinde geçiren thrips türlerinin biyolojileri ile diğer özel*likleri dikkate alınarak bulundukları tarlalar uygun bir zanan,örneğin 24 saat su altında tutulursa, toprak için*de bulunan bireylerin büyük bir kısmını öldürmek mümkün*dür. Ancak bazı thrips türleri dayanıklı bir odacık için*de pupaya benzer bir dönem geçirebilirler ve bu gibi tür*lerin bulunduğu tarlalar daha uzun süre su içinde de tu-tulsalar yine de bundan etkilenmedikleri görülür (T. an-gusticeps 'te olduğu gibi). Bunun için tarlaları su altın*da bırakmadan önce thrips türünü ve suyun bu türe etki*sini iyi bilmek gerekir.Tarla içindeki bitki artıklarının yakılması ı Av*
rupa'da bazan tarlada kalan bitki artıkları, özellikle anızın yakılması, H. tritici'ye karşı bir savaş yöntemi olarak kullanıldığı görülmektedir. Anız yakılmak suretiy*le kesik saplar içinde larva halinde kışı geçirecek olan thrips'lerin ölmeleri sağlanır. Ancak bu yakma işlemi toprak içindeki larva ve pupaların bir çoğunu da öldürememektedir. Bu taktirde anız yakıldıktan sonra sürülürse toprak içindeki pupalar daha da derinliğe gömülerek
işlemden beklenen sonuç alınmış olur. pzaklaştıxxcı kullanılması ı Thrlps'lerin zarar*
larını azaltabilecek diğer bir.metot ta bunlara karşı uzaklaştırıcı etkide bulunan madde veya materyalin kul*lanılmasıdır, Ota and Smith (196'in yaptığı bir dene*
meye göre, sert tahtalar üzerine sarılmış alüminyum levhaların ağaç gövdelerinin etrafına yerleştirmek ve levhaların ağacın tacından takriben 1/2 m kadar yukarı*ya çıkartılmak suretiyle tutmak, ağaçları thrips sal*dırısından korumaktır. Burada parlak alüminyum levha*cıkların thrips'lere kaçırtıcı bir etkide bulunduğu ifade edilmektedir. Ancak bu ve buna benzer diğer uzak*
laştırıcıları uygulamaya koymadan önce geniş denemeler yapmalı, bunlardan sağlanacak fayda ve sakıncaları iyi şekilde hesap etmelidir.
3. Kimyasal savaş
Kimyasal savaş, diğer böcek türlerinde olduğu gibi yoğun bir biçimde ziraat yapılan alanlarda, bitki*leri thrips zararına karşı korumada kullanılan çok yay*gın bir metottur. Thrips'ler genellikle sistemik ve kon*tak etkili insektisitlere karşı hassastır. Bu nedenle thrips'lere karşı kimyasal savaşta çoğunlukla bu gibi ilaçlar tavsiye edilir. Ancak çabuk çoğalan türlerde, ya da ilaçlamadan sonra havadan tekrar bulaşma gibi du*rumlarda b azan ilaçların etkililiği üzerinde şüpheler, ya da problemler ortaya çıkabilir. Bu gibi hallerde du*ruma göre karar vermek gerekir. Yine bazı türler hayat dönemlerinin bir kısmını toprak içinde geçirebilir. Bu taktirde bu gibi türlere karşı başarılı bir savaş ancak biyolojileri iyi şekilde izlenmek suretiyle ilaçların en etkili olduğu bir dönemde ilaç uygulaması yapılırsa gerekli sonuç alınabilir.
SINIFLANDIRMA
Thrips'lerin sınıflandırması oldukça karışıktır. Bazı araştırıcılar bunları Thysanopteroidea üsttakımı halinde incelerse de, diğer bir çoğu da bunları doğru*dan doğruya bir takım olarak ele alır ve inceler. Bu böcekleri takım düzeyine ilk defa Halliday isimli bir araştırıcıçıkararak 1836 yılında Thysanoptera isminivermiştir. Daha sonra bu takıma Physopoda ve Phyşapoda gibi isimlerin de verildiği görülür, Aneak bu sonuncu isimler bu gün tamamıyla terkedilmişlerdir,
- Thysanoptera takımı Terebrantia ve Tubulifera olmak üzere 2 alttakıma ayrılarak incelenir. Bu alttan kımlar bazı araştırıcılar tarafından üstfamilyalara ay*rılarak incelenirse de burada yalnızca familyalara ay*rılmak suretiyle gerekli bilgiler verilmeye çalışılan çaktır.
Kaynak: Türkiye Entomolojisi -3 – Prof. Dr. Niyazi LODOS