Mr.Muhendis
21.02.2010, 09:17
1. Sorun olan zararlılar
Arpa güvesi (Sitotroga cerealella Oliv.) (Lepidoptera :GeIechiidae) Pirinç biti (Sitophilus oryzae (L.) Coleoptera : Curculionidae) Mısır biti (Sitophilus zeameis Metsch) ( Coleoptera : Curculionidae)
2. Tanımları ve yaşayışları
Arpa Güvesi
Ergin sarımsı veya sarımsı esmer renklidir. Ergin dişi 5-7. erkek 4-5 mm boydadır. Kanat açıklığı 12-14 mm dir.Antenler vücuttan daha uzundur. Üst kanatlar sarımsı veya sarımsı kahverengi, alt kanatlar ise parlak kurşuni renktedir ve kenarları uzun tüylerle kaplıdır. Yumurta rengi yeni bırakıldığında beyaz olup, 24 saat sonra kırmızıya döner. Boyu 0.4-0.6 mm'dir. Larva beyaz veya pembemsi renkte olup vücudu kıllarla kaplanmıştır. Olgun larva 9-12 mm boydadır. Pupa, parlak saman renkli ve 4.5-5 mm boydadır.
Arpa güvesi ürüne daha tarlada iken bulaşır. Mayıs ayında tarlayı terk eden ergin güveler hemen çiftleşir ve çiftleşmeden birkaç gün içinde tarlada mısır bitkisinin koçanları üzerine, ambarda ise taneler üzerinde yumurta bırakır. Tarladan bulaşık olarak ambara giren ürünle zararlı ambarda üremeye ve zararına devam eder. Bir dişi yaşam süresince ortalama 100-300 hatta 400 yumurta bırakır. Çıkan larva embriyoya yakın kısımdan dane içine girerek gıdalanmaya başlar. Larva ve pupa dönemini dane içinde geçirir. Larva pupa olmadan önce ergin için çıkış deliği açar ve ergin bu delikten dışarı çıkar. Gelişme süresi 46-58 gündür ve yılda 3-4 döl verir.
Pirinç Biti
Ergin rengi kırmızımsı esmer ile kahverengi arasında değişir. Boyu 2.5-4 mm'dir. Baş uzun bir hortumla son bulur. Pronotum ve kın kanatlar üzerinde uzunca derin noktalar bulunur. Protoraksta ise oldukça sık nokta şeklinde çukurluklar bulunur. Kın kanatlar üzerinde dört tane kırmızımtırak sarı leke vardır. Pirinç biti erginleri iyi gelişmiş zar kanatları ile uçma yeteneğine sahiptir.Yumurtalar parlak beyaz rengindedir. Larva beyaz sarımsı renklidir. 2.5-3 mm boyda ve bacaksızdır. Başları kahverengi olup daima kıvrık olarak dururlar. Pupa öncesi beyaz sonraları sarımsı renkli ve 3.5-4.5 mm boydadır.
Pupa döneminden çıkan erginler bir hafta sonra çiftleşir ve yumurta bırakmaya başlar. Yumurtalarını mısır tanesinin genellikle embriyo kısmına yakın yerlerden hortumları ile açtıkları deliklere bırakırlar. Ergin dişi bu deliği ağzından salgıladığı bir madde ile kapatır. Larva ve pupa dönemini tane içinde geçirir. Erginler 6-8 ay yaşarlar ve bu süre içinde 120-280 yumurta bırakır. Yılda 5-6 döl verir. Bu türde kanatlar gelişmiş olduğundan uçabilirler ve yaz aylarında tarlada bulunan mısır koçanları üzerindeki tanelere yumurta bırakır. Hasatla birlikte ambara geçerek burada zararlı olur.
Mısır biti
Morfolojik olarak Pirinç bitine çok benzer. Kın kanatlar üzerinde bulunan 4 kırmızımtırak sarı leke Pirinç bitinden daha kesin sınırlıdır. Protoraks üzerindeki lekeler daha derindir. Antenlerin ikinci halkası üçüncünün iki mislidir. Pirinç bitinde ise bu halka üçüncüden biraz uzundur.
Biyolojisi Pirinç bitine çok benzer.
3. Zarar şekli, ekonomik önemi ve yayılışı
Sözü edilen zararlılar mısır tanelerini yiyerek beslenmeleri sonucunda üründe kalite ve ağırlık yönünden kayıplar meydana getirmektedirler. Ayrıca güveler ördükleri kokon ve değiştirdikleri gömlek artıkları ile de zararlı olmaktadır. Yenik danelerde çimlenme oranı önemli ölçüde azalacağından ürünün tohumluk özelliği azalır. Yoğun bulaşmalarda kızışma ve kokuşmalar meydana getirirler.
Ambarlanmış tahıllarda zarar yapan böceklerin neden oldukları ürün kaybı kesin verilere dayanmamakla birlikte yılda ortalama % 10 dolaylarında kabul edilmektedir. Bu kaybın, değer yönünden ve yüksek düzeydeki ambarlanmış üründe ortaya çıkması sorunun ekonomik önemini daha da artırmaktadır.
Üç zararlı da ülkemizin tüm bölgelerinde bulunmakla beraber Karadeniz Bölgesinde daha yaygın bulunmaktadır.
4. Konukçuları
Her üç zararlı da başta mısır olmak üzere tüm hububat çeşitlerinde zararlıdır.
5. Doğal Düşmanları ve Etkinlikleri
Ülkemizde Arpa güvesinin larva ve pupa predatörü olarak Pyemotes (Podiculoi-des) ventricocus Newp. (Acarina Pediculoididae) ve yumurta paraziti olarak da Trichog-ramma evenescens Westwoout. (Hymenoptera : Trichogrammatidae ) saptanmıştır. Fakat etkinlikleri ile ilgili olarak bir çalışma yapılmamıştır.
6. Mücadelesi
6.1. Kültürel Önlemler
Depoda bulunan temiz ürüne dışardan uçarak gelen erginlerin meydana getirebileceği bulaşmalardan korumak için pencerelere bu zararlıların geçemeyeceği sıklıkta kafes telleri takılmalıdır. Depoya bulaşık ürün, çuval ve malzeme konulmamalı, eski ürün artıkları temizlenerek yok edilmelidir.
6.2. Kimyasal Mücadele
6.2.1. İlaçlama Zamanının Tespiti
Boş ambar ilaçlaması yeni ürün ambara alınmadan 15 gün önce ambar temizlenip kireçle badana edildikten sonra uygulanır.
Koruyucu İlaçlama: Ürün ambara konulmadan önce uygulanır.
Ürün fümigasyonu: Ürün ambarda iken bulaşma görülünce uygulanır.
6.2.2. Kullanılacak İlaçlar ve Dozları
Boş ambar ilaçlamasında Malathion Metacrifos ve Bromophos, koruyucu ilaçlamada Malathion ve Metacrifos, fümigasyonda Aliminium phosphide etkili maddeli preparatlar kullanılır. İlaçlar ve kullanma dozları tabloda belirtilmiştir.Kimyasal mücadele bölümüne bakınız.
6.2.3. Kullanılacak Alet ve Makineler
Boş Ambar İlaçlaması: Basınçlı pülverizatör veya atamizör kullanılır. Koruyucu İlaçlama: Karışımı sağlamak amacıyla ilaçlama bidonu veya kürek kullanılır.
Dolu Ambar İlaçlaması: Bu ilaçlama gazlama şeklinde uygulandığından gaz geçirmez odalar veya çadır gereklidir. Aliminium phosphide aktif maddeli fumigantlar el veya özel sonda aletleri ile uygulanır.
6.2.4. İlaçlama Tekniği Boş Ambar İlaçlaması:
İlaçlama öncesi ambar temizliği yapılır. Deponun her tarafının alanı bulunarak listede öğütlenen ilaçlardan biri (Su emen yüzeyler için W.P., su emmeyen yüzeyler için Em. ve EC. ilaçlar) kullanılarak depo ilaçlanır, ilaçlamadan önce aletin kalibrasyonu yapılarak 100 m2 için gerekli su miktarı saptanmalıdır. m2 üzerinden öğütlenen ilaç miktarı hiç kuru yer kalmayacak şekilde bütün yüzeylere mutlaka püskürtülmelidir.
Koruyucu İlaçlama
Danelenmiş Mısırda: Toz ilaç kullanıldığında;
Ürün az miktarda ise ilaçlama bidonuna 100 kg mısıra gerekli miktarda ilaç konulur. Sonra ilacın mısırla iyice karışması için bidon 4-5 dakika süreyle çevrilir. Bu sürenin sonunda ürün bidondan alınır ve depoya konulur. Ürün çok miktarda ise aşağıda açıklanan metot uygulanır.
İlaçlanacak ürünün bir tonu düz bir yere ince bir tabaka halinde serilir. Bir tarafı tuzluk gibi delinmiş konserve kutusuna bir ton ürün için öğütlenen miktarda ilaç konularak serilen bu ürüne her tarafına eşit gelecek şekilde serpilir. Karşılıklı iki kişi kürekle bu ürünü aktarma ederek ilaçla ürünün iyice karışmasını sağlarlar. Böylece ürün birer tonluk partiler halinde ilaçlanarak depolanır. İlaçlama rüzgârsız ve sakin havalarda ve açık bir yerde yapılmalıdır.
İlaçlamada Metacrifos etkili maddeli ilaç kullanılacaksa l ton için gerekli ilaç l litre su ile karıştırılarak düz bir yere serilen ürün üzerine homojen olarak püskürtülür. Ürün karıştırılarak ilacın dağılımı sağlandıktan sonra ambara alınır.
Serende Koçanlı Mısırda:
Boş seren süpürülüp temizlenir ve zeminden tavana doğru her 15 cm.'de bir kalem veya tebeşirle işaretlenir. Sonra, Koçanlı mısırlar işaretlenmiş her 15 cm'cle ilaç serpilmek suretiyle tabakalar halinde cetvelde verilen miktarlarla ilaçlanarak seren doldurulur.
Serenin taban kısmının ve yığının üst yüzeyinin ilaçlanmış bulunmasına özen gösterilmelidir.
Fümigasyon
Çadır altında yapılan fümigasyon en eminidir. Bununla birlikte, depolar fümigasyon yapmaya elverişli ve gaz kaçırmıyorsa ve iyice bantlama yapılabiliyorsa Alüminium phosphide esaslı preparatların yığın içine sonda ile verilmesi veya çuvallanmış üründe çuvalların üst, yan ve aralarında bırakılması suretiyle fümigasyon yapılabilir. Alüminium phosphide esaslı preparatlarda verilen dozlarda sıcaklık 15°C veya daha yüksekse süre 72 saat olmalıdır. Uygulama şekli fümigasyon tekniği talimatında açıklanmıştır.
7. Uygulamanın değerlendirilmesi
Koruyucu ilaçlama ile ürün en az 6 ay süreyle zararlıların bulaşmasından korunması gereklidir. İlaçlamadan sonra aylık aralıklarla üründen örnek alınır ve böcek bulaşmasının olup olmadığı saptanır.
Fumigasyonda böceklerin tüm dönemlerine % 100 etki beklenir. Fumigayonun etkisini saptamak için fumige edilen ürün havalandırıldıktan sonra bu ürünü temsil edebilecek örnekler alınır ve her örnek 2 mm lik elekten elenir. Elek altında Pirinç biti ve Mısır bitinin erginleri, elek üstündeki materyalde Arpa güvesinin erginleri aranır. Bulunmadıkları takdirde bu örnek bir naylon torbaya konulup torbanın ağzı sıkıca bağlanır ve temiz yerde oda sıcaklığında 2 ay süreyle bekletilir. Bu süre içinde örnek her hafta kontrol edilerek üründe danelerde ergin çıkışı olup olmadığına bakılır. Örnek elendiğinde veya bekletildiğinde canlı ergin bulunursa fümigasyon etkili olmamıştır. Bunun nedenleri araştırılarak fümigasyon tekrarlanır.
Arpa güvesi (Sitotroga cerealella Oliv.) (Lepidoptera :GeIechiidae) Pirinç biti (Sitophilus oryzae (L.) Coleoptera : Curculionidae) Mısır biti (Sitophilus zeameis Metsch) ( Coleoptera : Curculionidae)
2. Tanımları ve yaşayışları
Arpa Güvesi
Ergin sarımsı veya sarımsı esmer renklidir. Ergin dişi 5-7. erkek 4-5 mm boydadır. Kanat açıklığı 12-14 mm dir.Antenler vücuttan daha uzundur. Üst kanatlar sarımsı veya sarımsı kahverengi, alt kanatlar ise parlak kurşuni renktedir ve kenarları uzun tüylerle kaplıdır. Yumurta rengi yeni bırakıldığında beyaz olup, 24 saat sonra kırmızıya döner. Boyu 0.4-0.6 mm'dir. Larva beyaz veya pembemsi renkte olup vücudu kıllarla kaplanmıştır. Olgun larva 9-12 mm boydadır. Pupa, parlak saman renkli ve 4.5-5 mm boydadır.
Arpa güvesi ürüne daha tarlada iken bulaşır. Mayıs ayında tarlayı terk eden ergin güveler hemen çiftleşir ve çiftleşmeden birkaç gün içinde tarlada mısır bitkisinin koçanları üzerine, ambarda ise taneler üzerinde yumurta bırakır. Tarladan bulaşık olarak ambara giren ürünle zararlı ambarda üremeye ve zararına devam eder. Bir dişi yaşam süresince ortalama 100-300 hatta 400 yumurta bırakır. Çıkan larva embriyoya yakın kısımdan dane içine girerek gıdalanmaya başlar. Larva ve pupa dönemini dane içinde geçirir. Larva pupa olmadan önce ergin için çıkış deliği açar ve ergin bu delikten dışarı çıkar. Gelişme süresi 46-58 gündür ve yılda 3-4 döl verir.
Pirinç Biti
Ergin rengi kırmızımsı esmer ile kahverengi arasında değişir. Boyu 2.5-4 mm'dir. Baş uzun bir hortumla son bulur. Pronotum ve kın kanatlar üzerinde uzunca derin noktalar bulunur. Protoraksta ise oldukça sık nokta şeklinde çukurluklar bulunur. Kın kanatlar üzerinde dört tane kırmızımtırak sarı leke vardır. Pirinç biti erginleri iyi gelişmiş zar kanatları ile uçma yeteneğine sahiptir.Yumurtalar parlak beyaz rengindedir. Larva beyaz sarımsı renklidir. 2.5-3 mm boyda ve bacaksızdır. Başları kahverengi olup daima kıvrık olarak dururlar. Pupa öncesi beyaz sonraları sarımsı renkli ve 3.5-4.5 mm boydadır.
Pupa döneminden çıkan erginler bir hafta sonra çiftleşir ve yumurta bırakmaya başlar. Yumurtalarını mısır tanesinin genellikle embriyo kısmına yakın yerlerden hortumları ile açtıkları deliklere bırakırlar. Ergin dişi bu deliği ağzından salgıladığı bir madde ile kapatır. Larva ve pupa dönemini tane içinde geçirir. Erginler 6-8 ay yaşarlar ve bu süre içinde 120-280 yumurta bırakır. Yılda 5-6 döl verir. Bu türde kanatlar gelişmiş olduğundan uçabilirler ve yaz aylarında tarlada bulunan mısır koçanları üzerindeki tanelere yumurta bırakır. Hasatla birlikte ambara geçerek burada zararlı olur.
Mısır biti
Morfolojik olarak Pirinç bitine çok benzer. Kın kanatlar üzerinde bulunan 4 kırmızımtırak sarı leke Pirinç bitinden daha kesin sınırlıdır. Protoraks üzerindeki lekeler daha derindir. Antenlerin ikinci halkası üçüncünün iki mislidir. Pirinç bitinde ise bu halka üçüncüden biraz uzundur.
Biyolojisi Pirinç bitine çok benzer.
3. Zarar şekli, ekonomik önemi ve yayılışı
Sözü edilen zararlılar mısır tanelerini yiyerek beslenmeleri sonucunda üründe kalite ve ağırlık yönünden kayıplar meydana getirmektedirler. Ayrıca güveler ördükleri kokon ve değiştirdikleri gömlek artıkları ile de zararlı olmaktadır. Yenik danelerde çimlenme oranı önemli ölçüde azalacağından ürünün tohumluk özelliği azalır. Yoğun bulaşmalarda kızışma ve kokuşmalar meydana getirirler.
Ambarlanmış tahıllarda zarar yapan böceklerin neden oldukları ürün kaybı kesin verilere dayanmamakla birlikte yılda ortalama % 10 dolaylarında kabul edilmektedir. Bu kaybın, değer yönünden ve yüksek düzeydeki ambarlanmış üründe ortaya çıkması sorunun ekonomik önemini daha da artırmaktadır.
Üç zararlı da ülkemizin tüm bölgelerinde bulunmakla beraber Karadeniz Bölgesinde daha yaygın bulunmaktadır.
4. Konukçuları
Her üç zararlı da başta mısır olmak üzere tüm hububat çeşitlerinde zararlıdır.
5. Doğal Düşmanları ve Etkinlikleri
Ülkemizde Arpa güvesinin larva ve pupa predatörü olarak Pyemotes (Podiculoi-des) ventricocus Newp. (Acarina Pediculoididae) ve yumurta paraziti olarak da Trichog-ramma evenescens Westwoout. (Hymenoptera : Trichogrammatidae ) saptanmıştır. Fakat etkinlikleri ile ilgili olarak bir çalışma yapılmamıştır.
6. Mücadelesi
6.1. Kültürel Önlemler
Depoda bulunan temiz ürüne dışardan uçarak gelen erginlerin meydana getirebileceği bulaşmalardan korumak için pencerelere bu zararlıların geçemeyeceği sıklıkta kafes telleri takılmalıdır. Depoya bulaşık ürün, çuval ve malzeme konulmamalı, eski ürün artıkları temizlenerek yok edilmelidir.
6.2. Kimyasal Mücadele
6.2.1. İlaçlama Zamanının Tespiti
Boş ambar ilaçlaması yeni ürün ambara alınmadan 15 gün önce ambar temizlenip kireçle badana edildikten sonra uygulanır.
Koruyucu İlaçlama: Ürün ambara konulmadan önce uygulanır.
Ürün fümigasyonu: Ürün ambarda iken bulaşma görülünce uygulanır.
6.2.2. Kullanılacak İlaçlar ve Dozları
Boş ambar ilaçlamasında Malathion Metacrifos ve Bromophos, koruyucu ilaçlamada Malathion ve Metacrifos, fümigasyonda Aliminium phosphide etkili maddeli preparatlar kullanılır. İlaçlar ve kullanma dozları tabloda belirtilmiştir.Kimyasal mücadele bölümüne bakınız.
6.2.3. Kullanılacak Alet ve Makineler
Boş Ambar İlaçlaması: Basınçlı pülverizatör veya atamizör kullanılır. Koruyucu İlaçlama: Karışımı sağlamak amacıyla ilaçlama bidonu veya kürek kullanılır.
Dolu Ambar İlaçlaması: Bu ilaçlama gazlama şeklinde uygulandığından gaz geçirmez odalar veya çadır gereklidir. Aliminium phosphide aktif maddeli fumigantlar el veya özel sonda aletleri ile uygulanır.
6.2.4. İlaçlama Tekniği Boş Ambar İlaçlaması:
İlaçlama öncesi ambar temizliği yapılır. Deponun her tarafının alanı bulunarak listede öğütlenen ilaçlardan biri (Su emen yüzeyler için W.P., su emmeyen yüzeyler için Em. ve EC. ilaçlar) kullanılarak depo ilaçlanır, ilaçlamadan önce aletin kalibrasyonu yapılarak 100 m2 için gerekli su miktarı saptanmalıdır. m2 üzerinden öğütlenen ilaç miktarı hiç kuru yer kalmayacak şekilde bütün yüzeylere mutlaka püskürtülmelidir.
Koruyucu İlaçlama
Danelenmiş Mısırda: Toz ilaç kullanıldığında;
Ürün az miktarda ise ilaçlama bidonuna 100 kg mısıra gerekli miktarda ilaç konulur. Sonra ilacın mısırla iyice karışması için bidon 4-5 dakika süreyle çevrilir. Bu sürenin sonunda ürün bidondan alınır ve depoya konulur. Ürün çok miktarda ise aşağıda açıklanan metot uygulanır.
İlaçlanacak ürünün bir tonu düz bir yere ince bir tabaka halinde serilir. Bir tarafı tuzluk gibi delinmiş konserve kutusuna bir ton ürün için öğütlenen miktarda ilaç konularak serilen bu ürüne her tarafına eşit gelecek şekilde serpilir. Karşılıklı iki kişi kürekle bu ürünü aktarma ederek ilaçla ürünün iyice karışmasını sağlarlar. Böylece ürün birer tonluk partiler halinde ilaçlanarak depolanır. İlaçlama rüzgârsız ve sakin havalarda ve açık bir yerde yapılmalıdır.
İlaçlamada Metacrifos etkili maddeli ilaç kullanılacaksa l ton için gerekli ilaç l litre su ile karıştırılarak düz bir yere serilen ürün üzerine homojen olarak püskürtülür. Ürün karıştırılarak ilacın dağılımı sağlandıktan sonra ambara alınır.
Serende Koçanlı Mısırda:
Boş seren süpürülüp temizlenir ve zeminden tavana doğru her 15 cm.'de bir kalem veya tebeşirle işaretlenir. Sonra, Koçanlı mısırlar işaretlenmiş her 15 cm'cle ilaç serpilmek suretiyle tabakalar halinde cetvelde verilen miktarlarla ilaçlanarak seren doldurulur.
Serenin taban kısmının ve yığının üst yüzeyinin ilaçlanmış bulunmasına özen gösterilmelidir.
Fümigasyon
Çadır altında yapılan fümigasyon en eminidir. Bununla birlikte, depolar fümigasyon yapmaya elverişli ve gaz kaçırmıyorsa ve iyice bantlama yapılabiliyorsa Alüminium phosphide esaslı preparatların yığın içine sonda ile verilmesi veya çuvallanmış üründe çuvalların üst, yan ve aralarında bırakılması suretiyle fümigasyon yapılabilir. Alüminium phosphide esaslı preparatlarda verilen dozlarda sıcaklık 15°C veya daha yüksekse süre 72 saat olmalıdır. Uygulama şekli fümigasyon tekniği talimatında açıklanmıştır.
7. Uygulamanın değerlendirilmesi
Koruyucu ilaçlama ile ürün en az 6 ay süreyle zararlıların bulaşmasından korunması gereklidir. İlaçlamadan sonra aylık aralıklarla üründen örnek alınır ve böcek bulaşmasının olup olmadığı saptanır.
Fumigasyonda böceklerin tüm dönemlerine % 100 etki beklenir. Fumigayonun etkisini saptamak için fumige edilen ürün havalandırıldıktan sonra bu ürünü temsil edebilecek örnekler alınır ve her örnek 2 mm lik elekten elenir. Elek altında Pirinç biti ve Mısır bitinin erginleri, elek üstündeki materyalde Arpa güvesinin erginleri aranır. Bulunmadıkları takdirde bu örnek bir naylon torbaya konulup torbanın ağzı sıkıca bağlanır ve temiz yerde oda sıcaklığında 2 ay süreyle bekletilir. Bu süre içinde örnek her hafta kontrol edilerek üründe danelerde ergin çıkışı olup olmadığına bakılır. Örnek elendiğinde veya bekletildiğinde canlı ergin bulunursa fümigasyon etkili olmamıştır. Bunun nedenleri araştırılarak fümigasyon tekrarlanır.