Livadi
20.11.2009, 01:25
MEZARLIK PLANLAMASI
Mezarlık planlaması; kentsel yerleşimde nüfus artış hızı ve ölüm oranına bağlı olarak uygun büyüklük ve özelliklere sahip arazi seçimi,seçilen arazide tasarım ve uygulama aşamalarını içermektedir.
MEZARLIK BÜYÜKLÜĞÜNÜN BELİRLENMESİ
•Mezarlık alanın büyüklüğü ;kentin nüfusunda doğum ve göçe bağlı olan artış ile ölüm oranı gibi demografik veriler,mezar parsel büyüklüğü ve mezarda ölünün gömülme süresi göz önüne alınarak hesaplanmaktadır.
•Bir yetişkin için mezar parseli:
mezar alanı : 210-80 cm
ziyaretçi yolları : 30-40 cm
yol ve servis alanı : 50-60 cm
KİŞİ BAŞINA ORT. :6 m2 alan gerekir.
YER SEÇİMİMezarlık yeri belirlenirken ;
Kamu arazileri tercih edilmeli mecbur kalınmadıkça kamulaştırmaya gidilmemeli.
Gelecek yıllarda kentin gelişimiyle konut,sanayi ve yol vb. kullanımlardan gelecek baskı da düşünülmeli.
Alanın jeolojik yapısı,yer altı su seviyesi,toprak yapısı,eğimi,yönlenmesi ve alana ulaşılabilirlik.
JEOLOJİK YAPICesedin çürüyüp toprağa karışmasının kolaylığı açısından mezarlık yerinin jeolojik yapısı çok önemlidir.
Andezit zeminler
Topraksız zeminler vb. olan yerler seçilmemelidir.
Mezarlıklar için seçilmesi gereken alanlar;
Toprak zeminler
Kum-kil-çakıl karışımı olan alüvyon zeminler;
mezarlık alanlar için uygundur.
YERALTI SU SEVİYESİMezarlıkta yeraltı su seviyesinin toprak yüzeyine minimum 2,5 m olması gerekir. Bu seviyenin 2,5 m’den fazla olması durumunda, cesetlerin çürüme işlemi ile istenmeyen koku,gaz çıkışı ve mikropların üremesi kaçınılmaz olur.
EĞİM DURUMU Çok düz araziler drenaj sorunları nedeniyle mezarlık yeri olarak uygun değildir.
Genel ilke olarak;%15’in üzerinde eğim olan arazilerde ise eğim yol gibi amaçlar için kullanılmalı.
Mezarlık yerinin %0-10 arasında eğime sahip olması en idealdir.
YÖNLENMEKuzey bakılı alanlarda cesedin zor çürüyeceği göz önüne alınarak güneye bakan yerler seçilmeli.
Ayrıca mezarlıklardan gelen kötü kokunun kent sakinlerini rahatsız etmemesi için hakim rüzgar yönünün mezarlıktan yerleşim alanına doğru olmasına özen gösterilmeli.
ULAŞILABİLİRLİKMezarlıklar ideal konum olarak yerleşim alanlarını çevreleyen yeşil kuşak içinde ve kamu toplu taşıma araçları ile kolayca ulaşabilecek yerlerde tesis edilmeli.
Mezarlık olarak seçilecek alan;kamu toplu taşıma araçları ile yarım saat seyahat süresini aşmayacak ,yerleşim merkezine en fazla 15 km. olmalı.
MEZARLIK TASARIMI
Mezarlık tasarımına başlamadan önce;
Mezarlıkların tarihçesinden itibaren bugünkü kullanım şekilleri
Organizasyon yapısı,
Doğa koruma ve bakım çalışmaları,
Mezarlık için seçilen alanda mevcut ağaç ve çalıların belirlenmesiyle flora ve faunanın incelenmesi gerekir.
YAPISAL TASARIM
MEZAR PARSELLERİ VE ADALARIAlandan maximum oranda yararlanmak için çocuk,büyük,aile mezarlıkları ayrı ayrı düşünülmelidir.
Bunların yanında farklı inançlara sahip insanlar için de adaların ayrılması gerekmektedir.
GİRİŞLERMezarlık girişi, dünyanın cennete açılan kapıları gibi mekana ilahi bir melodi kazandıracak şekilde olmalıdır.
Büyüklük ve konuma göre giriş noktalarının sayısı, denetimi sağlayabilmek için sınırlı tutulmalıdır.
OTOPARKLAROtopark büyüklüğü hesaplanırken bayram ve hafta sonu gibi ziyaretçinin yoğun olduğu günler düşünülmelidir.
Otopark dışında bisikletin ulaşım aracı olarak yoğun kullanıldığı kentlerde ziyaretçilerin bisikletleri için park yerlerinin de unutulmaması gerekir.
ÇEVRESEL SINIRLAMAMezarların ve donatı elemanlarının vandalizme karşı korunması için çevresel sınırlama yapılmaktadır.
Mezarlıkların sınırlandırılmasında yüksek beton ya da taş duvarların kullanımı yerine dekoratif duvarlar, bitkisel çit ya da sarmaşıklarla örtülü taş duvarlar kullanılmalı.
SİRKÜLASYON SİSTEMİMezarlık tasarımında yayalara üstünlük sağlanmalı,
Mezarlığın her bölümüne ulaşan ana ve tali taşıt yollarından oluşan sirkülasyon ağı kurulmalı,
Sirkülasyon sistemi kişilerin aradıkları yeri kolayca bulmalarını sağlar,
Yaya yolu ile gömü alanları arasında yeşil bir bant oluşturulmalı,
Ana girişteki yolun genişliği 12-18 m , mezarlık içindeki yaya yolları ise 2-4 m olmalı.
TOPLANMA VE DAĞILMA MEKANLARICenazeler kalabalık bir grup tarafından getirildiği zaman zorlukların ortaya çıkmaması için meydan ve tören alanları düzenlenmeli,
Mezarlığın büyüklüğüne göre ilerleyen bölümlerde de toplanma ve dağılma alanlarına yer verilmelidir,
Toplanma ve dağılma alanlarının arasına ziyaretçilere dinlenme imkanı verecek oturma elemanları konulmalıdır.
YÖNETİM BİNASI
Mezarlık hakkında bilgi almak , bir mezarın yerini öğrenmek isteyen ya da cenaze töreni işlemleri yaptırmak isteyenler için hizmet verecek ve mezarlıkta denetimi sağlayacak yönetim binasına her mezarlıkta yer verilmelidir.
DİNİ YAPI
Mezarlıklarda cenaze töreni için kullanılacak bir dini yapı düşünülmelidir.
SATIŞ STANDLARI
Mezar parselinin bitkilendirilmesini teşvik etmek amacıyla mezarların bitkisel düzenlemelerinde kullanabilecek bitkilerin satıldığı bir çiçekçi standına da yer verilmelidir.
TUVALETLERMezarlık çalışanları ve ziyaretçiler için bakımı düzenli yapılan tuvaletler,mezarlıklarda düşünülmesi gereken program elemanlarıdır.
Mezarlıklarda yönetim binası,dini yapı,tuvalet ve satış standı gibi yapısal birimler mümkün olduğunca birarada ve girişe yakın yerlerde konumlandırılmalıdır.
DONATI ELEMANLARIBaşarılı bir düzenlemede uygun hizmet yarıçapı olan çeşmeler,su kabı temin noktaları ve çöp toplama birimleri ihmal edilmemeli ve özenle tasarlanmalıdır.
Sulama birimlerinin hizmet yarıçapı 50 m’yi aşmamalı ve çevrelerinde çok sayıda sulama kabı bulunmalıdır.
Mezarlıklarda toplama-dağılma mekanları yanında adalar arasında da sıkça dağıtılmış oturma elemanı bulunmalıdır.
Her mezarlık girişinde mezarlık planının ve mezarlıkla ilgili duyuruların yer aldığı panolar bulundurulmalıdır.
Mezarlıkların aydınlatılması unutulmaması gereken bir konudur.
Mezarlıkların parklar gibi aydınlatılması ürküntü hissini önler.
Ana aks ve girişlerde 6-15 m yüksekliğinde yoğun aydınlatma,
İkinci derece yollarda 3-5 m yüksekliğinde orta aydınlatma,
Ayrıca mezarlık çevresinde, ibreli ve geniş yapraklı bitkiler üzerinde aşağıdan ve yukarıdan verilen ışık kaynağıyla spot aydınlatma yapılmalıdır. Ama mezar ve mezar taşlarının algılanmaması gerekir.
Mezarlıkların ekolojik işlevlerini desteklemek amacıyla kuş evleri ve su yüzeylerine de yer verilmelidir. Çünkü mezarlıklardaki durgun su ziyaretçiler üzerindeki dinlendirici etkileri gerçekleşir.
MEZARLIKTA KULLANILAN BİTKİLER
Mezarlıkların ekolojik, hijyenik ve reaksiyonel olmasında bitkisel elemanların payı büyüktür. Bitkisel düzenleme yapılırken düzenlemeye başlamadan önce mezarlık alanın ne kadarının bitkilendirileceğine karar verilmiş olması gerekir. En iyisi %50’sinin bitkilendirilmesidir.
Bitki türleri seçilirken, alanın toprak yapısı, yer altı su seviyesi, ph değeri, iklim koşulları ve bitkinin kullanım amacıda düşünülmelidir. Ayrıca asırlardır sürgelen ölüm inançları doğrultusunda mezarlıklarda kullanımları sembol olmuş olan bitki türleri de bitkisel tasarımda unutulmamalıdır.
Mezarlıklarda bitkisel tasarım yapılırken, mezarlıktaki bitki türlerinin gelecekteki büyüklükleri düşünülmeli, ancak bitkilerin gelişimlerini tamamlayana kadar geçen sürede mezarlığın kendinden beklenen işlevleri gerçekleştirebilmesi için, çabuk gelişen destekleyici türlerin kullanıldığı ikinci bir bitkisel tasarım projesi hazırlanmalıdır.
Mezarlıkların bitkisel tasarımı; sembol bitkilerinin kullanımı, mezarlık genelinde ve mezar parsellerinde bitkilendirme ve bakım olarak 4 aşamada ele alınır.
1-SEMBOL BİTKİLERİNİN KULLANIMI
Tarih boyunca mezarların bulunduğu alanlarda çeşitli bitkilerle donatılmıştır. Mezarlıklarda kullanılan bitki türleriyle cennete benzetilmek istenmiştir.
Eski bir inanışa göre bedenden çıkan ruh çiçek olarak tomurcuklanmakta ve beyaz zambaklar, güller, çiçeklenen çalılar, asmalar, ıhlamur ağaçları olarak mezarlıkta büyümektedir. (ricter 198 Özellikle gülün ölüm kültüründe özel bir anlamı vardır. İsviçre’de Katoliklerin kırmızı, Protestanların mezarlarında ise beyaz güller dikilmektedir.(hoffman 1963)Mezarlıklarda yer alan çim alanlar ise cennet çayırlarını sembolize ettiği düşünülmektedir.
ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİ:GÖKHAN AKAT,MERVE GÜNEN,SERPİL MERT
Mezarlık planlaması; kentsel yerleşimde nüfus artış hızı ve ölüm oranına bağlı olarak uygun büyüklük ve özelliklere sahip arazi seçimi,seçilen arazide tasarım ve uygulama aşamalarını içermektedir.
MEZARLIK BÜYÜKLÜĞÜNÜN BELİRLENMESİ
•Mezarlık alanın büyüklüğü ;kentin nüfusunda doğum ve göçe bağlı olan artış ile ölüm oranı gibi demografik veriler,mezar parsel büyüklüğü ve mezarda ölünün gömülme süresi göz önüne alınarak hesaplanmaktadır.
•Bir yetişkin için mezar parseli:
mezar alanı : 210-80 cm
ziyaretçi yolları : 30-40 cm
yol ve servis alanı : 50-60 cm
KİŞİ BAŞINA ORT. :6 m2 alan gerekir.
YER SEÇİMİMezarlık yeri belirlenirken ;
Kamu arazileri tercih edilmeli mecbur kalınmadıkça kamulaştırmaya gidilmemeli.
Gelecek yıllarda kentin gelişimiyle konut,sanayi ve yol vb. kullanımlardan gelecek baskı da düşünülmeli.
Alanın jeolojik yapısı,yer altı su seviyesi,toprak yapısı,eğimi,yönlenmesi ve alana ulaşılabilirlik.
JEOLOJİK YAPICesedin çürüyüp toprağa karışmasının kolaylığı açısından mezarlık yerinin jeolojik yapısı çok önemlidir.
Andezit zeminler
Topraksız zeminler vb. olan yerler seçilmemelidir.
Mezarlıklar için seçilmesi gereken alanlar;
Toprak zeminler
Kum-kil-çakıl karışımı olan alüvyon zeminler;
mezarlık alanlar için uygundur.
YERALTI SU SEVİYESİMezarlıkta yeraltı su seviyesinin toprak yüzeyine minimum 2,5 m olması gerekir. Bu seviyenin 2,5 m’den fazla olması durumunda, cesetlerin çürüme işlemi ile istenmeyen koku,gaz çıkışı ve mikropların üremesi kaçınılmaz olur.
EĞİM DURUMU Çok düz araziler drenaj sorunları nedeniyle mezarlık yeri olarak uygun değildir.
Genel ilke olarak;%15’in üzerinde eğim olan arazilerde ise eğim yol gibi amaçlar için kullanılmalı.
Mezarlık yerinin %0-10 arasında eğime sahip olması en idealdir.
YÖNLENMEKuzey bakılı alanlarda cesedin zor çürüyeceği göz önüne alınarak güneye bakan yerler seçilmeli.
Ayrıca mezarlıklardan gelen kötü kokunun kent sakinlerini rahatsız etmemesi için hakim rüzgar yönünün mezarlıktan yerleşim alanına doğru olmasına özen gösterilmeli.
ULAŞILABİLİRLİKMezarlıklar ideal konum olarak yerleşim alanlarını çevreleyen yeşil kuşak içinde ve kamu toplu taşıma araçları ile kolayca ulaşabilecek yerlerde tesis edilmeli.
Mezarlık olarak seçilecek alan;kamu toplu taşıma araçları ile yarım saat seyahat süresini aşmayacak ,yerleşim merkezine en fazla 15 km. olmalı.
MEZARLIK TASARIMI
Mezarlık tasarımına başlamadan önce;
Mezarlıkların tarihçesinden itibaren bugünkü kullanım şekilleri
Organizasyon yapısı,
Doğa koruma ve bakım çalışmaları,
Mezarlık için seçilen alanda mevcut ağaç ve çalıların belirlenmesiyle flora ve faunanın incelenmesi gerekir.
YAPISAL TASARIM
MEZAR PARSELLERİ VE ADALARIAlandan maximum oranda yararlanmak için çocuk,büyük,aile mezarlıkları ayrı ayrı düşünülmelidir.
Bunların yanında farklı inançlara sahip insanlar için de adaların ayrılması gerekmektedir.
GİRİŞLERMezarlık girişi, dünyanın cennete açılan kapıları gibi mekana ilahi bir melodi kazandıracak şekilde olmalıdır.
Büyüklük ve konuma göre giriş noktalarının sayısı, denetimi sağlayabilmek için sınırlı tutulmalıdır.
OTOPARKLAROtopark büyüklüğü hesaplanırken bayram ve hafta sonu gibi ziyaretçinin yoğun olduğu günler düşünülmelidir.
Otopark dışında bisikletin ulaşım aracı olarak yoğun kullanıldığı kentlerde ziyaretçilerin bisikletleri için park yerlerinin de unutulmaması gerekir.
ÇEVRESEL SINIRLAMAMezarların ve donatı elemanlarının vandalizme karşı korunması için çevresel sınırlama yapılmaktadır.
Mezarlıkların sınırlandırılmasında yüksek beton ya da taş duvarların kullanımı yerine dekoratif duvarlar, bitkisel çit ya da sarmaşıklarla örtülü taş duvarlar kullanılmalı.
SİRKÜLASYON SİSTEMİMezarlık tasarımında yayalara üstünlük sağlanmalı,
Mezarlığın her bölümüne ulaşan ana ve tali taşıt yollarından oluşan sirkülasyon ağı kurulmalı,
Sirkülasyon sistemi kişilerin aradıkları yeri kolayca bulmalarını sağlar,
Yaya yolu ile gömü alanları arasında yeşil bir bant oluşturulmalı,
Ana girişteki yolun genişliği 12-18 m , mezarlık içindeki yaya yolları ise 2-4 m olmalı.
TOPLANMA VE DAĞILMA MEKANLARICenazeler kalabalık bir grup tarafından getirildiği zaman zorlukların ortaya çıkmaması için meydan ve tören alanları düzenlenmeli,
Mezarlığın büyüklüğüne göre ilerleyen bölümlerde de toplanma ve dağılma alanlarına yer verilmelidir,
Toplanma ve dağılma alanlarının arasına ziyaretçilere dinlenme imkanı verecek oturma elemanları konulmalıdır.
YÖNETİM BİNASI
Mezarlık hakkında bilgi almak , bir mezarın yerini öğrenmek isteyen ya da cenaze töreni işlemleri yaptırmak isteyenler için hizmet verecek ve mezarlıkta denetimi sağlayacak yönetim binasına her mezarlıkta yer verilmelidir.
DİNİ YAPI
Mezarlıklarda cenaze töreni için kullanılacak bir dini yapı düşünülmelidir.
SATIŞ STANDLARI
Mezar parselinin bitkilendirilmesini teşvik etmek amacıyla mezarların bitkisel düzenlemelerinde kullanabilecek bitkilerin satıldığı bir çiçekçi standına da yer verilmelidir.
TUVALETLERMezarlık çalışanları ve ziyaretçiler için bakımı düzenli yapılan tuvaletler,mezarlıklarda düşünülmesi gereken program elemanlarıdır.
Mezarlıklarda yönetim binası,dini yapı,tuvalet ve satış standı gibi yapısal birimler mümkün olduğunca birarada ve girişe yakın yerlerde konumlandırılmalıdır.
DONATI ELEMANLARIBaşarılı bir düzenlemede uygun hizmet yarıçapı olan çeşmeler,su kabı temin noktaları ve çöp toplama birimleri ihmal edilmemeli ve özenle tasarlanmalıdır.
Sulama birimlerinin hizmet yarıçapı 50 m’yi aşmamalı ve çevrelerinde çok sayıda sulama kabı bulunmalıdır.
Mezarlıklarda toplama-dağılma mekanları yanında adalar arasında da sıkça dağıtılmış oturma elemanı bulunmalıdır.
Her mezarlık girişinde mezarlık planının ve mezarlıkla ilgili duyuruların yer aldığı panolar bulundurulmalıdır.
Mezarlıkların aydınlatılması unutulmaması gereken bir konudur.
Mezarlıkların parklar gibi aydınlatılması ürküntü hissini önler.
Ana aks ve girişlerde 6-15 m yüksekliğinde yoğun aydınlatma,
İkinci derece yollarda 3-5 m yüksekliğinde orta aydınlatma,
Ayrıca mezarlık çevresinde, ibreli ve geniş yapraklı bitkiler üzerinde aşağıdan ve yukarıdan verilen ışık kaynağıyla spot aydınlatma yapılmalıdır. Ama mezar ve mezar taşlarının algılanmaması gerekir.
Mezarlıkların ekolojik işlevlerini desteklemek amacıyla kuş evleri ve su yüzeylerine de yer verilmelidir. Çünkü mezarlıklardaki durgun su ziyaretçiler üzerindeki dinlendirici etkileri gerçekleşir.
MEZARLIKTA KULLANILAN BİTKİLER
Mezarlıkların ekolojik, hijyenik ve reaksiyonel olmasında bitkisel elemanların payı büyüktür. Bitkisel düzenleme yapılırken düzenlemeye başlamadan önce mezarlık alanın ne kadarının bitkilendirileceğine karar verilmiş olması gerekir. En iyisi %50’sinin bitkilendirilmesidir.
Bitki türleri seçilirken, alanın toprak yapısı, yer altı su seviyesi, ph değeri, iklim koşulları ve bitkinin kullanım amacıda düşünülmelidir. Ayrıca asırlardır sürgelen ölüm inançları doğrultusunda mezarlıklarda kullanımları sembol olmuş olan bitki türleri de bitkisel tasarımda unutulmamalıdır.
Mezarlıklarda bitkisel tasarım yapılırken, mezarlıktaki bitki türlerinin gelecekteki büyüklükleri düşünülmeli, ancak bitkilerin gelişimlerini tamamlayana kadar geçen sürede mezarlığın kendinden beklenen işlevleri gerçekleştirebilmesi için, çabuk gelişen destekleyici türlerin kullanıldığı ikinci bir bitkisel tasarım projesi hazırlanmalıdır.
Mezarlıkların bitkisel tasarımı; sembol bitkilerinin kullanımı, mezarlık genelinde ve mezar parsellerinde bitkilendirme ve bakım olarak 4 aşamada ele alınır.
1-SEMBOL BİTKİLERİNİN KULLANIMI
Tarih boyunca mezarların bulunduğu alanlarda çeşitli bitkilerle donatılmıştır. Mezarlıklarda kullanılan bitki türleriyle cennete benzetilmek istenmiştir.
Eski bir inanışa göre bedenden çıkan ruh çiçek olarak tomurcuklanmakta ve beyaz zambaklar, güller, çiçeklenen çalılar, asmalar, ıhlamur ağaçları olarak mezarlıkta büyümektedir. (ricter 198 Özellikle gülün ölüm kültüründe özel bir anlamı vardır. İsviçre’de Katoliklerin kırmızı, Protestanların mezarlarında ise beyaz güller dikilmektedir.(hoffman 1963)Mezarlıklarda yer alan çim alanlar ise cennet çayırlarını sembolize ettiği düşünülmektedir.
ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİ:GÖKHAN AKAT,MERVE GÜNEN,SERPİL MERT