Mr.Muhendis
19.11.2009, 16:24
Bakteriler CARL VON LİNNE’nin binominal sistemine göre isimlendirilir.Buna göre mikropların ismi iki kelimeden oluşmaktadır.Bunlardan birincisi Cins (Genus) ismidir.Cins ismi büyük harfle yazılırkenTür ismi küçük harflerler ile yazılmalıdır.Bakterilerin isimlendirilmesinde Yunanca ve Latince kullanılır.
· Bu isimler basıma girdiği zaman italik harfler ile yazılmalıdır.Cins ismin ilk yada birkaç harfi kısaltılarak yazılabilir.
Bacillus anthracis = B. anthracis
Streptococcus equi = Str.equiS.equi
Staphylococcus aureus = Staph.aureus
Brucella melitensis = Br.melitensis
Vibrio ordalii = V.ordalii Yersinia ruckeri = Y.ruckeri
· Tür ismi genellikle mikroorganizmanın çeşitli özelliklerinden alır.Ayrıca cins isim bazen o organizmayı bulan kişinin adı olabilir.
Salmonella abortus (abortus düşük yapmak demektir)
E.coli (coli colondandan geliranlamı bağırsaktır bağırsakta oluşur)
Salmonella abortus Pasteurella multocida
HACKEL tek hücreli canlıları gerçek hayvanlardan ve bitkilerden ayırmak için bunları üçüncü bir grup olan Protista adı altında toplamıştır.Daha sonra buda Yüksek Protistalar ve Basit Protistalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
1-Yüksek Protistalar :
a-Mantarlar b-Mukoid Mantarlar
c-Protozoonlar d-Rhodophyta (Kırmızı Algler)
e-Cholorophyta (Yeşil Algler) f-Euglenophyta (Öglenelar)
g-Pyrrophyta (Dinoflagellatlar) h-Chrysophyta (KrisofitDiaton)
2-Basit Protistalar :
a-Cyanophyta (Mavi-Yeşil Algler)
b-Bakteriler
Hücre Karekteri
Prokaryotik Hücre
Ökaryotik Hücre
Nükleus Membranı
Çıplak
Var
DNA
Çıplak
Proteinle birleşik
Kromozom
Tek
Çok
Nükleolus
Yok
Var
Bölünme
Amitoz
Mitoz
Ribozom
70S
80S
Membrana Organeli
Yok
Var
Mitokondri
Yok
Var
Hareket
Var
Var
BAKTERİLERİN MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ
Bakteriler 3 temel morfolojik özelliğe göre ayrılmaktadır.
a-Yuvarlak Bakteriler (Coccus)
b-Çomak Bakteriler (Bacillus)
c- Sarmal Bakteriler (Spirallium)
1-Yuvarlak Bakteriler (Coccus) : Bu bakteriler çomak ve spiral formda olanlara oranla morfolojik olarak cins veya tür içinde daha fazla yuvarlak olup homojenite gösteriler.Çapları ortalama 0.8-1 Milimikron arasında değişir.Bu bakteriler genelde yuvarlak olmasına rağmen besi yerinin birleşimiüreme dönemi ve koşulları çaplarında ve yuvarlak şeklinde hafif değişikliklere neden olabilir.Coccuslar mikroskop altında görülen bireysel formlara göre 5’eayrılır.
a-Diplococcus : Tek yanlı bölündükten sonra oluşan iki kardeş hücre ikişer ikişer birbirine yapışık olarak kalırsa mikroskop altında çift görülürler.
Neisseria meningitidis Neisseria gonorrhoae
b-Streptococcus : Eğer bireysel coccuslar çeşitli yönlerde bölünüyor ve bölünen coccuslar birbirine bağlı olarak kalıyorsa ve bölünme sonunda uzun zincileri meydana getiriyorlarsa bu bakteriler streptococcus olarak nitelendirilir.Zincirler 10-20 coccustan oluşabileceği gibi 100 coccustanda oluşabilir.
Streptococcus equi Streptococcus agalactia
c-Staphylococcus : Eğer bireysel coccuslar çeşitli yönlerde bölünüyor ve bölünen coccuslar birbirine bağlı olarak kümeler şeklinde kalıyorsa bunlara straphylococcus adı verilir.
Staphylococcus epidermitis
d-Sarcina : Coccusların bölünmesi birbirine dikey üç yönde meydana geliyorsa o zaman 8-12 veya 16 coccustan oluşan paket veya balya görünümünde gruplar meydana getirilir.
Sarcina maxima Sarcina lutea
e-Tetracoccus : Coccusların bölünmesi birbirine dikey iki yönde ve bir yüzey üzerinde meydana geliyorsa bunlara dörtlü coccuslardan yapılmış gruplar halinde tetracoccus adı verilir.
Gaffky homeri
2-Çomak Bakteriler (Bacillus): Bu bakteriler silindirik veya buna yakın bir yakın bir şekle sahip olduklarında boyları enlerinden daha fazladır.Fakat bu şekilleri cins ve türlere göre değişebileceği gibi aynı tür mikroorganizma kültürünün çeşitli üreme fazlarında farklılık gösterebilir.Besi yerlerinin bileşimi ve diğer çevresel koşullarda bakterilerin morfolojisi üzerine etki eder.
Salmonellalarınaerobik bacillerin (vegetatif formlarBacillus anthracisBacillus suptilis) ve clostridiumlar (vegatatif formlarC.tetaniC.botilinum) kenarlarından bir veya iki uca doğru daralmalar gösterir.
Vibriolar (V.ordaliiV.anguillarum) gibi mikroorganizmalar virgül tarzında bir gövdeye sahiptir.Vibriolar üreme fazlarında arka arkaya gelirse “S” şeklinde görülebilirler.Pasteurella cinsine ait olan türlerde genelde çomak tarzında formlara sahip olmasına karşın coccoid yapıda gözlenebilirler.
Pasteurellalar boyandığı zaman bipolar şekilde görülebilirler.Anaerobik gram (+) bakterilerden olan colostridiumlar sporlu formlarına göre raketlimonmekik gibi şekillenirler.Bacillus anthracis’te baccilin uçları köşeli olmasına karşın SalmonellaPasteurella gibi bacillerde uçlar yuvarlaktır.Bazı türlerde bakterilerin uçları sivrilmiş mekiğe benzemektedir.Örneğin Fusiformes nodosis verilebilir.
Gene bazı türlerde suni kültür besi yerlerinde üretildiği zaman bakteriler birbirlerinden ayrılmaz ve uzun flamentler oluştururlar.Örneğin Streptobacillus maniliformes bu tiptedir.Mikroskop altında XYTV gibi görünümlü mikroorganizmalardan en fazla Coryna bakteri sınıfında rastlanılır.Örneğin Corynabacterium ovis
3-Sarmal Bakteriler :
a)Vibriolar : Virgül şeklinde polar filagellaya sahipgram (-) ve aktif hareketli mikroplardır.Vücutları serttir.Örneğin Vibrio anguilarumVibrio ordalii
b)Spiriller (Spirillium) : Birden fazla kıvrıma sahip sert vücutlu ve filagellası ile aktif hareket eden bakterilerdir.Gram (-) olup anelin boyalarla boyanırlar.Örnek olarak Spirilum minus verilebilir.
c)Spirochaeta : Birçok ve sık kıvrıma sahip vücutları bükülebilen mikroorganizmalardır.Flagellası olmamasına rağmen vücutları etrafında kıvrılarak hareket ederler.Başlıca üç gruba ayrılırlar.
· Borrelia : Işık kırıcıgram (-)anelin boyalarla boyanabilen spiral bakterilerdir.Kıvrımları geniş ve kıvrım sayısı 3-7 arasındadır.Örnek Borrelia anserina gösterilebilir.
· Treponema : Boyları daha küçükkıvrımları daha sık ve diktir.Kıvrımların yükseldiği uçlara doğru giderek azalır.Anaerobik tam bir sarmal biçimde ve anelin boyalarla güç Giemsa ve gümüşleme teknikleri ile kolay boyanan mikroplardır.Örnek Treponema pallidum’dur.
· Leptospira : Kıvrımları çok sık ve kısa tam sarmal şekilde bir veya iki ucu çengel tarzda bükülmüş bakterilerdir.Aerobgümüşleme tekniği ve Giemsa ile kolayca boyanan bakterilerdir.Örnek Leptospira pomana’dır.
Bakteriler hücre duvarı sentezine mani olan maddelerin bulunduğu ortamlarda üretilirlerse bireysel şekillerinde bazı değişmeler meydana gelir.Bunlara L-formları denir.L-formları normal çoğalma kapasitesine sahip olmalarına karşın hücre duvarından yoksundurlar.Böyle bakteriler mikroskop altında yapılan frotilerde ovalyuvarlakyüzükyıldız ve disk biçiminde görülürler.L-formlarına benzer görünüm Mycoplazma’larda da gözlenir.Örnek Mycoplazma capri ve Mycoplazma gallicepticum verilir.Bunların hücre duvarları yoktur.Chlamidia cinsine ait mikroorganizmalar mikroskop altında tek tek veya kümecikler halinde görülür.Ancak bunlar coccuslardan daha ufak normal besi yerlerinde üremeyenen iyi Giemsa ve Stamp boyalarla boyanan bakterilerdir.
Mikroorganizmanın ürediği ortamın özellikleride bakteriye yansır.Metabolik aktivite sonucu uluşan toksik maddeler besi yerinin pH’ının değişiminioksijenin azalmasıyüzey gerilimi ve osmatik basınçta meydana gelen bozukluklargıdanın azalmasıortama katılan metal iyonları ve kimyasal maddeler bakterilerin sellektif permaabilitesini bozarak üremesine mani oldukları gibi bu etkilerin devamında ölüme neden olurlar.Böyle ortamlarda bulunan mikropların şeklinde düzensizlikler oluşur.Bunlara involusyon formları denir.Bazı bakterilerde normal üreme fazları sırasında değişik formlar meydana getirilebilir.Buna da pleomorfizm adı verilir.Pasteurella ve Coryna bakteri türlerinde buna sık rastlanılır.
KOLONİ MORFOLOJİSİ
Eğer bir bakteri uygun bir katı besi yerinde ve uygun koşullarda (ısısürenem....) üretilir ise kısa bir zaman içinde ürüyerek kümeler yani koloniler meydana getirirler.Bakteri türleri kendilerine özel renkkokubüyüklük ve yapıda koloniler oluştururlar.Ancak bu karekter hücrenin genetik kontrolü altındadır.Koloninin şekli türlereizole edilen suşun yeniliğinebesi yerinin şartlarının uygunluğuna göre değişebilir.
· S (Smooth) Tipi Koloni : Hastalık vakalarından yeni izole edilen mikroorganizmalar tarafından katı besi yerinde kenarları düzgünüstü düzgünkabarıkparlak ve homojen görünümlü kolonilerdir.
· R (Rough) Tipi Koloni : Kültürlerin eskimesiyle oluşan veya uzun süre pasajlara maruz kalmış suşlar tarafından meydana getirilen kolonilerdir.Katı besi yerinde kenarları ve üzerleri pürüzlügranüler yapıda koloniler meydana getirirler.R tipi koloniyi oluşturan bakteriler patojenitelerini kaybetmişlerdir.Kolayca fagosite olurlar ve antijenik yetenekleri zayıflamıştır.
· M (Mukoid) Tipi Koloni : M tipi koloni kapsül veya mukoid salgı oluşturan bakterilerin oluşturdukları kolonilerde gözlenir.Mukoid kolonilere öze değdirildiğinde ipliksi uzamalar meydana gelir.
· L Tipi Koloni : Tipik hücre zarı oluştrmayan bakteriler katı ortamlarda üstü yanları düzensizortaları düğmeli ve granüllü koloniler meydana getiriler.Bu tarz oluşuma penisilinkimyasal maddeleryüksek osmatik basıncın etkisi fazladır.L tipi koloni formları labaratuvar koşullarında oluşturulan anormal formda bakteri kolonileridir.Bunlarda hücre duvarı olmadığı için şekilleride düzgün değildir.Sıvı ortamlarda kümeler tarzında ürerler.
BAKTERİLERİN BÜYÜKLÜĞÜ
Bakterilerin büyüklüğü türlere göre değiştiği gibi aynı bakterinin üreme durumunabesi yerinin bileşimine ve çevresel koşullara görede değişir.Ancak uygun üreme koşulları ve aynı üreme dönemindeki mikroplar genellikle boyut bakımından bir homojenlik gösterir.Mikroorganizmaları ölçmede Mikrometre kullanılır.1 mikrometre = 10-6 mm’dir.Virüsleri ölçmede ise Nanometre kullanılır.1 nanometre = 10-9 mm’dir.
· Bu isimler basıma girdiği zaman italik harfler ile yazılmalıdır.Cins ismin ilk yada birkaç harfi kısaltılarak yazılabilir.
Bacillus anthracis = B. anthracis
Streptococcus equi = Str.equiS.equi
Staphylococcus aureus = Staph.aureus
Brucella melitensis = Br.melitensis
Vibrio ordalii = V.ordalii Yersinia ruckeri = Y.ruckeri
· Tür ismi genellikle mikroorganizmanın çeşitli özelliklerinden alır.Ayrıca cins isim bazen o organizmayı bulan kişinin adı olabilir.
Salmonella abortus (abortus düşük yapmak demektir)
E.coli (coli colondandan geliranlamı bağırsaktır bağırsakta oluşur)
Salmonella abortus Pasteurella multocida
HACKEL tek hücreli canlıları gerçek hayvanlardan ve bitkilerden ayırmak için bunları üçüncü bir grup olan Protista adı altında toplamıştır.Daha sonra buda Yüksek Protistalar ve Basit Protistalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
1-Yüksek Protistalar :
a-Mantarlar b-Mukoid Mantarlar
c-Protozoonlar d-Rhodophyta (Kırmızı Algler)
e-Cholorophyta (Yeşil Algler) f-Euglenophyta (Öglenelar)
g-Pyrrophyta (Dinoflagellatlar) h-Chrysophyta (KrisofitDiaton)
2-Basit Protistalar :
a-Cyanophyta (Mavi-Yeşil Algler)
b-Bakteriler
Hücre Karekteri
Prokaryotik Hücre
Ökaryotik Hücre
Nükleus Membranı
Çıplak
Var
DNA
Çıplak
Proteinle birleşik
Kromozom
Tek
Çok
Nükleolus
Yok
Var
Bölünme
Amitoz
Mitoz
Ribozom
70S
80S
Membrana Organeli
Yok
Var
Mitokondri
Yok
Var
Hareket
Var
Var
BAKTERİLERİN MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ
Bakteriler 3 temel morfolojik özelliğe göre ayrılmaktadır.
a-Yuvarlak Bakteriler (Coccus)
b-Çomak Bakteriler (Bacillus)
c- Sarmal Bakteriler (Spirallium)
1-Yuvarlak Bakteriler (Coccus) : Bu bakteriler çomak ve spiral formda olanlara oranla morfolojik olarak cins veya tür içinde daha fazla yuvarlak olup homojenite gösteriler.Çapları ortalama 0.8-1 Milimikron arasında değişir.Bu bakteriler genelde yuvarlak olmasına rağmen besi yerinin birleşimiüreme dönemi ve koşulları çaplarında ve yuvarlak şeklinde hafif değişikliklere neden olabilir.Coccuslar mikroskop altında görülen bireysel formlara göre 5’eayrılır.
a-Diplococcus : Tek yanlı bölündükten sonra oluşan iki kardeş hücre ikişer ikişer birbirine yapışık olarak kalırsa mikroskop altında çift görülürler.
Neisseria meningitidis Neisseria gonorrhoae
b-Streptococcus : Eğer bireysel coccuslar çeşitli yönlerde bölünüyor ve bölünen coccuslar birbirine bağlı olarak kalıyorsa ve bölünme sonunda uzun zincileri meydana getiriyorlarsa bu bakteriler streptococcus olarak nitelendirilir.Zincirler 10-20 coccustan oluşabileceği gibi 100 coccustanda oluşabilir.
Streptococcus equi Streptococcus agalactia
c-Staphylococcus : Eğer bireysel coccuslar çeşitli yönlerde bölünüyor ve bölünen coccuslar birbirine bağlı olarak kümeler şeklinde kalıyorsa bunlara straphylococcus adı verilir.
Staphylococcus epidermitis
d-Sarcina : Coccusların bölünmesi birbirine dikey üç yönde meydana geliyorsa o zaman 8-12 veya 16 coccustan oluşan paket veya balya görünümünde gruplar meydana getirilir.
Sarcina maxima Sarcina lutea
e-Tetracoccus : Coccusların bölünmesi birbirine dikey iki yönde ve bir yüzey üzerinde meydana geliyorsa bunlara dörtlü coccuslardan yapılmış gruplar halinde tetracoccus adı verilir.
Gaffky homeri
2-Çomak Bakteriler (Bacillus): Bu bakteriler silindirik veya buna yakın bir yakın bir şekle sahip olduklarında boyları enlerinden daha fazladır.Fakat bu şekilleri cins ve türlere göre değişebileceği gibi aynı tür mikroorganizma kültürünün çeşitli üreme fazlarında farklılık gösterebilir.Besi yerlerinin bileşimi ve diğer çevresel koşullarda bakterilerin morfolojisi üzerine etki eder.
Salmonellalarınaerobik bacillerin (vegetatif formlarBacillus anthracisBacillus suptilis) ve clostridiumlar (vegatatif formlarC.tetaniC.botilinum) kenarlarından bir veya iki uca doğru daralmalar gösterir.
Vibriolar (V.ordaliiV.anguillarum) gibi mikroorganizmalar virgül tarzında bir gövdeye sahiptir.Vibriolar üreme fazlarında arka arkaya gelirse “S” şeklinde görülebilirler.Pasteurella cinsine ait olan türlerde genelde çomak tarzında formlara sahip olmasına karşın coccoid yapıda gözlenebilirler.
Pasteurellalar boyandığı zaman bipolar şekilde görülebilirler.Anaerobik gram (+) bakterilerden olan colostridiumlar sporlu formlarına göre raketlimonmekik gibi şekillenirler.Bacillus anthracis’te baccilin uçları köşeli olmasına karşın SalmonellaPasteurella gibi bacillerde uçlar yuvarlaktır.Bazı türlerde bakterilerin uçları sivrilmiş mekiğe benzemektedir.Örneğin Fusiformes nodosis verilebilir.
Gene bazı türlerde suni kültür besi yerlerinde üretildiği zaman bakteriler birbirlerinden ayrılmaz ve uzun flamentler oluştururlar.Örneğin Streptobacillus maniliformes bu tiptedir.Mikroskop altında XYTV gibi görünümlü mikroorganizmalardan en fazla Coryna bakteri sınıfında rastlanılır.Örneğin Corynabacterium ovis
3-Sarmal Bakteriler :
a)Vibriolar : Virgül şeklinde polar filagellaya sahipgram (-) ve aktif hareketli mikroplardır.Vücutları serttir.Örneğin Vibrio anguilarumVibrio ordalii
b)Spiriller (Spirillium) : Birden fazla kıvrıma sahip sert vücutlu ve filagellası ile aktif hareket eden bakterilerdir.Gram (-) olup anelin boyalarla boyanırlar.Örnek olarak Spirilum minus verilebilir.
c)Spirochaeta : Birçok ve sık kıvrıma sahip vücutları bükülebilen mikroorganizmalardır.Flagellası olmamasına rağmen vücutları etrafında kıvrılarak hareket ederler.Başlıca üç gruba ayrılırlar.
· Borrelia : Işık kırıcıgram (-)anelin boyalarla boyanabilen spiral bakterilerdir.Kıvrımları geniş ve kıvrım sayısı 3-7 arasındadır.Örnek Borrelia anserina gösterilebilir.
· Treponema : Boyları daha küçükkıvrımları daha sık ve diktir.Kıvrımların yükseldiği uçlara doğru giderek azalır.Anaerobik tam bir sarmal biçimde ve anelin boyalarla güç Giemsa ve gümüşleme teknikleri ile kolay boyanan mikroplardır.Örnek Treponema pallidum’dur.
· Leptospira : Kıvrımları çok sık ve kısa tam sarmal şekilde bir veya iki ucu çengel tarzda bükülmüş bakterilerdir.Aerobgümüşleme tekniği ve Giemsa ile kolayca boyanan bakterilerdir.Örnek Leptospira pomana’dır.
Bakteriler hücre duvarı sentezine mani olan maddelerin bulunduğu ortamlarda üretilirlerse bireysel şekillerinde bazı değişmeler meydana gelir.Bunlara L-formları denir.L-formları normal çoğalma kapasitesine sahip olmalarına karşın hücre duvarından yoksundurlar.Böyle bakteriler mikroskop altında yapılan frotilerde ovalyuvarlakyüzükyıldız ve disk biçiminde görülürler.L-formlarına benzer görünüm Mycoplazma’larda da gözlenir.Örnek Mycoplazma capri ve Mycoplazma gallicepticum verilir.Bunların hücre duvarları yoktur.Chlamidia cinsine ait mikroorganizmalar mikroskop altında tek tek veya kümecikler halinde görülür.Ancak bunlar coccuslardan daha ufak normal besi yerlerinde üremeyenen iyi Giemsa ve Stamp boyalarla boyanan bakterilerdir.
Mikroorganizmanın ürediği ortamın özellikleride bakteriye yansır.Metabolik aktivite sonucu uluşan toksik maddeler besi yerinin pH’ının değişiminioksijenin azalmasıyüzey gerilimi ve osmatik basınçta meydana gelen bozukluklargıdanın azalmasıortama katılan metal iyonları ve kimyasal maddeler bakterilerin sellektif permaabilitesini bozarak üremesine mani oldukları gibi bu etkilerin devamında ölüme neden olurlar.Böyle ortamlarda bulunan mikropların şeklinde düzensizlikler oluşur.Bunlara involusyon formları denir.Bazı bakterilerde normal üreme fazları sırasında değişik formlar meydana getirilebilir.Buna da pleomorfizm adı verilir.Pasteurella ve Coryna bakteri türlerinde buna sık rastlanılır.
KOLONİ MORFOLOJİSİ
Eğer bir bakteri uygun bir katı besi yerinde ve uygun koşullarda (ısısürenem....) üretilir ise kısa bir zaman içinde ürüyerek kümeler yani koloniler meydana getirirler.Bakteri türleri kendilerine özel renkkokubüyüklük ve yapıda koloniler oluştururlar.Ancak bu karekter hücrenin genetik kontrolü altındadır.Koloninin şekli türlereizole edilen suşun yeniliğinebesi yerinin şartlarının uygunluğuna göre değişebilir.
· S (Smooth) Tipi Koloni : Hastalık vakalarından yeni izole edilen mikroorganizmalar tarafından katı besi yerinde kenarları düzgünüstü düzgünkabarıkparlak ve homojen görünümlü kolonilerdir.
· R (Rough) Tipi Koloni : Kültürlerin eskimesiyle oluşan veya uzun süre pasajlara maruz kalmış suşlar tarafından meydana getirilen kolonilerdir.Katı besi yerinde kenarları ve üzerleri pürüzlügranüler yapıda koloniler meydana getirirler.R tipi koloniyi oluşturan bakteriler patojenitelerini kaybetmişlerdir.Kolayca fagosite olurlar ve antijenik yetenekleri zayıflamıştır.
· M (Mukoid) Tipi Koloni : M tipi koloni kapsül veya mukoid salgı oluşturan bakterilerin oluşturdukları kolonilerde gözlenir.Mukoid kolonilere öze değdirildiğinde ipliksi uzamalar meydana gelir.
· L Tipi Koloni : Tipik hücre zarı oluştrmayan bakteriler katı ortamlarda üstü yanları düzensizortaları düğmeli ve granüllü koloniler meydana getiriler.Bu tarz oluşuma penisilinkimyasal maddeleryüksek osmatik basıncın etkisi fazladır.L tipi koloni formları labaratuvar koşullarında oluşturulan anormal formda bakteri kolonileridir.Bunlarda hücre duvarı olmadığı için şekilleride düzgün değildir.Sıvı ortamlarda kümeler tarzında ürerler.
BAKTERİLERİN BÜYÜKLÜĞÜ
Bakterilerin büyüklüğü türlere göre değiştiği gibi aynı bakterinin üreme durumunabesi yerinin bileşimine ve çevresel koşullara görede değişir.Ancak uygun üreme koşulları ve aynı üreme dönemindeki mikroplar genellikle boyut bakımından bir homojenlik gösterir.Mikroorganizmaları ölçmede Mikrometre kullanılır.1 mikrometre = 10-6 mm’dir.Virüsleri ölçmede ise Nanometre kullanılır.1 nanometre = 10-9 mm’dir.