Zooteknist
16.04.2009, 17:15
FASULYE YETİŞTİRİCİLİĞİ
Fasulye ülkemiz insanının beslenmesinde çok önemli yeri olan bir sebzedir. Özellikle insanımızın protein ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynar. Olgunlaşmış baklaları olgunlaşmamış tohumlu baklaları bütün olarak ve olgunlaşmış tohumları değerlendirilir. Ayrıca konserve edilerek, dondurularak, güneşte ve yapay yollarla yeşil olarak kurutularak da tüketilir. Kuru fasulyenin milli yemeğimiz oluşu fasulyenin Türkiye için ne kadar önemli oluşunu ortaya koyar. Ülkemizin bütün bölgelerinde kolayca yetiştirilebilmesi üretimin yayılmasını kolaylaştırmıştır. Ülkemizde 450 bin ton taze fasulye 38.500 ton barbunya fasulyesi ve 235.000 ton kuru fasulye üretimi yapılmaktadır.
Taze fasulye A, B1, B2 ve C vitaminlerince zengindir. Taze fasulye de vücutta biriken asidi nötralize edebilecek baz fazlalığı da mevcuttur. Fasulyenin hazım olabilirlik oranı %84.1’dir. Hatta fasulye baklalarında bulunan phasol ve phaseolin maddelerinin şeker hastalığında kullanılan insülin karekterinde olduğu ve bu yüzden kandaki şeker miktarının düşürülmesinde kullanıldığı bildirilmektedir.
http://i26.tinypic.com/ei8oi9.jpg
Bu gün bütün dünyada büyük ölçüde üretilen P.vulgaris ile P.coccineus türleridir ve subtropik kuşakta yayılmışlardır. Ülkemizde yetiştirilen fasulyelerin hemen tamamı P.vulgaris türü içinde yer alır. Bunun yanında iri tohumlu P.coccineus ise büyük ölçüde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Zira bu türün çiçekleri büyük ve çok dikkat çekecek canlı renklere sahiptir. Bu türde kotiledon yapraklar çimlenme sırasında toprak altında kaldığı için ilk koltuklarda toprak altında kalır. Bitkinin toprak üstündeki kısımları herhangi bir sebeple zarar gördüklerinde bu koltuklardaki uyuyan gözler uyanarak bitkinin hayatını sürdürmesini sağlarlar ve bitki çok yıllık olarak hayatını sürdürür. Buna karşılık P.vulgaris tek yıllık bir bitkidir. P.coccineus’un ülkemizde insan besini olarak çok az kullanılır. Aslında çok şekilsiz meyvelere sahip olan bu türün aslında çok lezzetli baklalara sahip olduğu biliniyor. Bu türün olumsuz çevre şartlarına dayanıklı olma, sürekli olarak yeni çiçek ve meyve meydana getirme, yüksek sıcaklıklarda da meyve bağlayabilme, hipogeik çimlenme, bitki üzerinde hem olgun meyve tohumlar bulunduğu halde büyüme, çiçeklenme ve meyve bağlamaya devam etmesi gibi özelliklerden yararlanılması yoluna gidilmiştir. P.vulgaris’in ise meyvelerinin büyük bir bölümünü bir defada olgunlaştırması nedeniyle makinalı hasat için ideal bir yapıya sahip olması avantajı vardır. Ayrıca P.vulgaris son derece düzgün şekilli meyvelere sahiptir.
P.vulgaris’in iki formu vardır, bu formlar:
P.vulgaris var. Comminus : Sırık fasulyeleri
P.vulgaris var. Nannus : Yer fasulyeleri
Yetiştirilme İstekleri
İklim isteği
Taze fasulye ılık iklim bitkisidir. Bu bakımdan ilkbahar ve sonbahar arasındaaki devrelerde rahatlıkla yetiştirilebilir. Fasulye gelişme devresi içinde 20-25 0C arasında sıcaklık ister. 27-32 OC sıcaklıkta çiçeklerini döker ve düşük sıcaklıkta ise gelişme durur. Fazla nemlilik bitkilerin büyümesini durdurur. Hastalıkların kolay gelişmesine sebep olur. Fasulye tohumları, toprak ısısının 20-30oC arasında olduğu zaman en iyi çimlenme göstermektedir. Minimum 10oC toprak ısısı gereklidir. Bodur taze fasulyeler için minimum 10-13o C, sırık taze fasulyeler içinde 14-15oC üzerinde toprak sıcaklığı olması istenir.
http://i31.tinypic.com/2uihiy9.jpg
İlkbaharda özellikle tohum ekiminden çimlenmenin tamamlanmasına kadar geçen süre içindeki yapışlar önemli çimlenme kayıplarına yol açarak başarıyı azaltır. Meyve bağlama döneminde 18-25 °C arasındaki sıcaklıklar optimum meyve tutumu ve gelişmesini sağlar.
Toprak isteği
Fasulye toprak istekleri bakımından seçici bir bitki değildir. Çok hafif topraklar dışında her toprakta yetişebilir. Ancak organik madde yönünden zengin ve su tutma kapasitesi iyi olan topraklarda daha başarılı sonuç verir. Potasyumca zengin topraklarda yetiştirilen fasulyelerde kalite belirgin şekilde artar. Kaymak bağlama özelliğine sahip topraklarda özellikle tohumun çimlenme döneminde düşen yağışlar önemli çimlenme zorluklarına yol açar.
http://www.bursatohum.com/content_files/prd_images/Romano%20Fasulye.jpg
Hububat ekili tarlaya taze fasulye yetiştirilmesi düşünülüyorsa, hububat bitkilerinin hasadından sonra anızın sökülüp toprağa karıştırılması amacıyla 5-7 cm derinliğinde sonbaharda sürüm yapılır. İlkbaharda ekimden önce toprak tekrar kaz ayağı ile sürülür ve arkasından diskaro geçirilerek toprak ekime hazır hale getirilir.
Ekim Zamanı
Açıkta taze fasulye yetiştiriciliğinde Mart sonu ve Nisan aylarında ekime başlanır (bölge ekolojik şartları dikkate alınır). Fakat iklim şartlarına göre Mayıs ayı-nın son haftasına kadar kademeli olarak ekim yapılabilir. Örtü altı taze fasulye yetiştiriciliğinde ilkbahar döneminde 1 Mart, Sonbahar döneminde 15 Temmuz-1 Ağustos tarihlerinde tohum ekimi yapılır. Geniş alanlarda bodur taze fasulye yetiştiriciliği yapılan yerlerde sıra usulü mibzerle ekim yapılır. Sıra arası 50-65 cm, sıra üzeri 10-25 cm ve 2-3 cm derinliğe tohum bırakılır. Dekara 5-7 kg tohum ekilir. Sırık taze fasulye yetiştiriciliğinde karışık ekimin yanında (Mısır ile) sırık kullanılarak (söğüt, fındık dalları) yetiştiricilik yapılmaktadır. Sırık taze fasulye yetiştiriciliğinde ocağa 5-7 adet tohum gelecek şekilde ekim yapılır ve ocaklar arası 1m mesafe bırakılır.
http://i25.tinypic.com/2urqq0y.jpg
Sulama
Vegetasyon devresinde Taze fasulye bitkisinin su ihtiyacı en az 300-450 mm dir. Bitkiler generatif devrede tam çiçekte iken sulanmamalıdır. Sulama zamanları fidelerde üç yaprakçıklı asıl yaprağın görünmesi sırasında, çiçeklenmeden evvel, meyve tutumundan 10 gün sonra ve hasattan 1 ay önceki devrelerde olmak üzere sulama yapılmalıdır. Sık ve hafif sulama yapılmalıdır. Çünkü taze fasulye sık aralıklarla sulamayı sever, bol sudan hoşlanmaz.
http://i31.tinypic.com/2cnjo1i.jpg
Gübreleme
Sırık fasulyeler bodur fasulyelere nazaran topraktan daha fazla besin elementi kaldırır ve toprağın gücünü azaltır. Fasulyeler için tavsiye edilecek tabi ve ticari gübre miktarları her şeyden evvel topraktaki besin maddeleri miktarları ile ilgilidir. Toprak tahlili neticelerine göre ihtiyaç duyulan gübrelerin verilmesi en doğ-ru yoldur. En uygun toprak olarak kabul edilen kumlu-tınlı topraklara birkaç senede bir dekara 2-3 ton olmak üzere yanmış çiftlik gübresi verilir. Dekara 2-5 kg saf azot (N), 4-6 kg fosfor (P2O5) ve 3-5 kg potasyum (K2O) verilmelidir. Çimlenmekte olan tohumlara herhangi bir ticari gübrenin zararının dokunmaması için gübrelerin tohumların ekildiği yerin en az 5cm kadar uzağında ve 7..5 cm derinlikte verilmesi uygundur.
Çapalama
Fasulye tamamen toprak yüzeyine çıkıp 4-5 çift yapraklı olunca ilk çapa yapılır. Bitkilerin dallanma devresinde, çiçek açmadan önce birinci çapadan 2-3 hafta sonra II. çapa yapılır. Çiçeklenme döneminde çapalama işleminden kaçınılmalıdır.
Hasat
Taze fasulyede hasadın en ideal zamanı; baklaların hakiki çeşit karakterini gösterdiği iriliğin 1/3’nü aldığı devredir. Hasatta gecikme olursa hasat edilen fasul-yelerin selülozlaşması neticesinde sertleşmeleri, içindeki danelerin yeme zevkini bozacak tarzda irileşmesi ve bilhassa kılçıklılığın artmasına neden olmaktadır.
http://i29.tinypic.com/hwe8sn.jpg
Tohum Üretimi
Tohumluk fasulye üretiminde, tohumlarda büyük zarara yol açan burukus zararının önüne geçmek için çiçeklenme döneminde mutlaka dikkatli bir mücadelenin yapılması gerekmektedir. Baklalar, harmanlama dönemindeki yağışlardan iyi korunmalıdır. Islanan baklalar içindeki tohumların kabukları sararır, koyu renk alır ve kuruduğunda buruşuk kabuk görüntüsünü alır.
Bunun için hasat edilen bitkiler halk arasında ‘çatı’ diye tabir edilen merdiven şeklindeki kurutma düzenekleri üzerine alınarak kurutulup harmanlanırlar.
Düvenle yapılan harmanlardan elde edilen tohumların üzerinde düven taşlarının yaptığı çizikler, tohumla taşınan hastalıkların yayılmasına yol açabilmektedir.
Başarılı bir tohum üretiminde dekardan çeşide bağlı olmak üzere 180-240 kg verim alınır. Harmandan elde edilen saman çok kıymetli bir hayvan yemi olarak değerlendirilebilir.
Fasulye ülkemiz insanının beslenmesinde çok önemli yeri olan bir sebzedir. Özellikle insanımızın protein ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynar. Olgunlaşmış baklaları olgunlaşmamış tohumlu baklaları bütün olarak ve olgunlaşmış tohumları değerlendirilir. Ayrıca konserve edilerek, dondurularak, güneşte ve yapay yollarla yeşil olarak kurutularak da tüketilir. Kuru fasulyenin milli yemeğimiz oluşu fasulyenin Türkiye için ne kadar önemli oluşunu ortaya koyar. Ülkemizin bütün bölgelerinde kolayca yetiştirilebilmesi üretimin yayılmasını kolaylaştırmıştır. Ülkemizde 450 bin ton taze fasulye 38.500 ton barbunya fasulyesi ve 235.000 ton kuru fasulye üretimi yapılmaktadır.
Taze fasulye A, B1, B2 ve C vitaminlerince zengindir. Taze fasulye de vücutta biriken asidi nötralize edebilecek baz fazlalığı da mevcuttur. Fasulyenin hazım olabilirlik oranı %84.1’dir. Hatta fasulye baklalarında bulunan phasol ve phaseolin maddelerinin şeker hastalığında kullanılan insülin karekterinde olduğu ve bu yüzden kandaki şeker miktarının düşürülmesinde kullanıldığı bildirilmektedir.
http://i26.tinypic.com/ei8oi9.jpg
Bu gün bütün dünyada büyük ölçüde üretilen P.vulgaris ile P.coccineus türleridir ve subtropik kuşakta yayılmışlardır. Ülkemizde yetiştirilen fasulyelerin hemen tamamı P.vulgaris türü içinde yer alır. Bunun yanında iri tohumlu P.coccineus ise büyük ölçüde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Zira bu türün çiçekleri büyük ve çok dikkat çekecek canlı renklere sahiptir. Bu türde kotiledon yapraklar çimlenme sırasında toprak altında kaldığı için ilk koltuklarda toprak altında kalır. Bitkinin toprak üstündeki kısımları herhangi bir sebeple zarar gördüklerinde bu koltuklardaki uyuyan gözler uyanarak bitkinin hayatını sürdürmesini sağlarlar ve bitki çok yıllık olarak hayatını sürdürür. Buna karşılık P.vulgaris tek yıllık bir bitkidir. P.coccineus’un ülkemizde insan besini olarak çok az kullanılır. Aslında çok şekilsiz meyvelere sahip olan bu türün aslında çok lezzetli baklalara sahip olduğu biliniyor. Bu türün olumsuz çevre şartlarına dayanıklı olma, sürekli olarak yeni çiçek ve meyve meydana getirme, yüksek sıcaklıklarda da meyve bağlayabilme, hipogeik çimlenme, bitki üzerinde hem olgun meyve tohumlar bulunduğu halde büyüme, çiçeklenme ve meyve bağlamaya devam etmesi gibi özelliklerden yararlanılması yoluna gidilmiştir. P.vulgaris’in ise meyvelerinin büyük bir bölümünü bir defada olgunlaştırması nedeniyle makinalı hasat için ideal bir yapıya sahip olması avantajı vardır. Ayrıca P.vulgaris son derece düzgün şekilli meyvelere sahiptir.
P.vulgaris’in iki formu vardır, bu formlar:
P.vulgaris var. Comminus : Sırık fasulyeleri
P.vulgaris var. Nannus : Yer fasulyeleri
Yetiştirilme İstekleri
İklim isteği
Taze fasulye ılık iklim bitkisidir. Bu bakımdan ilkbahar ve sonbahar arasındaaki devrelerde rahatlıkla yetiştirilebilir. Fasulye gelişme devresi içinde 20-25 0C arasında sıcaklık ister. 27-32 OC sıcaklıkta çiçeklerini döker ve düşük sıcaklıkta ise gelişme durur. Fazla nemlilik bitkilerin büyümesini durdurur. Hastalıkların kolay gelişmesine sebep olur. Fasulye tohumları, toprak ısısının 20-30oC arasında olduğu zaman en iyi çimlenme göstermektedir. Minimum 10oC toprak ısısı gereklidir. Bodur taze fasulyeler için minimum 10-13o C, sırık taze fasulyeler içinde 14-15oC üzerinde toprak sıcaklığı olması istenir.
http://i31.tinypic.com/2uihiy9.jpg
İlkbaharda özellikle tohum ekiminden çimlenmenin tamamlanmasına kadar geçen süre içindeki yapışlar önemli çimlenme kayıplarına yol açarak başarıyı azaltır. Meyve bağlama döneminde 18-25 °C arasındaki sıcaklıklar optimum meyve tutumu ve gelişmesini sağlar.
Toprak isteği
Fasulye toprak istekleri bakımından seçici bir bitki değildir. Çok hafif topraklar dışında her toprakta yetişebilir. Ancak organik madde yönünden zengin ve su tutma kapasitesi iyi olan topraklarda daha başarılı sonuç verir. Potasyumca zengin topraklarda yetiştirilen fasulyelerde kalite belirgin şekilde artar. Kaymak bağlama özelliğine sahip topraklarda özellikle tohumun çimlenme döneminde düşen yağışlar önemli çimlenme zorluklarına yol açar.
http://www.bursatohum.com/content_files/prd_images/Romano%20Fasulye.jpg
Hububat ekili tarlaya taze fasulye yetiştirilmesi düşünülüyorsa, hububat bitkilerinin hasadından sonra anızın sökülüp toprağa karıştırılması amacıyla 5-7 cm derinliğinde sonbaharda sürüm yapılır. İlkbaharda ekimden önce toprak tekrar kaz ayağı ile sürülür ve arkasından diskaro geçirilerek toprak ekime hazır hale getirilir.
Ekim Zamanı
Açıkta taze fasulye yetiştiriciliğinde Mart sonu ve Nisan aylarında ekime başlanır (bölge ekolojik şartları dikkate alınır). Fakat iklim şartlarına göre Mayıs ayı-nın son haftasına kadar kademeli olarak ekim yapılabilir. Örtü altı taze fasulye yetiştiriciliğinde ilkbahar döneminde 1 Mart, Sonbahar döneminde 15 Temmuz-1 Ağustos tarihlerinde tohum ekimi yapılır. Geniş alanlarda bodur taze fasulye yetiştiriciliği yapılan yerlerde sıra usulü mibzerle ekim yapılır. Sıra arası 50-65 cm, sıra üzeri 10-25 cm ve 2-3 cm derinliğe tohum bırakılır. Dekara 5-7 kg tohum ekilir. Sırık taze fasulye yetiştiriciliğinde karışık ekimin yanında (Mısır ile) sırık kullanılarak (söğüt, fındık dalları) yetiştiricilik yapılmaktadır. Sırık taze fasulye yetiştiriciliğinde ocağa 5-7 adet tohum gelecek şekilde ekim yapılır ve ocaklar arası 1m mesafe bırakılır.
http://i25.tinypic.com/2urqq0y.jpg
Sulama
Vegetasyon devresinde Taze fasulye bitkisinin su ihtiyacı en az 300-450 mm dir. Bitkiler generatif devrede tam çiçekte iken sulanmamalıdır. Sulama zamanları fidelerde üç yaprakçıklı asıl yaprağın görünmesi sırasında, çiçeklenmeden evvel, meyve tutumundan 10 gün sonra ve hasattan 1 ay önceki devrelerde olmak üzere sulama yapılmalıdır. Sık ve hafif sulama yapılmalıdır. Çünkü taze fasulye sık aralıklarla sulamayı sever, bol sudan hoşlanmaz.
http://i31.tinypic.com/2cnjo1i.jpg
Gübreleme
Sırık fasulyeler bodur fasulyelere nazaran topraktan daha fazla besin elementi kaldırır ve toprağın gücünü azaltır. Fasulyeler için tavsiye edilecek tabi ve ticari gübre miktarları her şeyden evvel topraktaki besin maddeleri miktarları ile ilgilidir. Toprak tahlili neticelerine göre ihtiyaç duyulan gübrelerin verilmesi en doğ-ru yoldur. En uygun toprak olarak kabul edilen kumlu-tınlı topraklara birkaç senede bir dekara 2-3 ton olmak üzere yanmış çiftlik gübresi verilir. Dekara 2-5 kg saf azot (N), 4-6 kg fosfor (P2O5) ve 3-5 kg potasyum (K2O) verilmelidir. Çimlenmekte olan tohumlara herhangi bir ticari gübrenin zararının dokunmaması için gübrelerin tohumların ekildiği yerin en az 5cm kadar uzağında ve 7..5 cm derinlikte verilmesi uygundur.
Çapalama
Fasulye tamamen toprak yüzeyine çıkıp 4-5 çift yapraklı olunca ilk çapa yapılır. Bitkilerin dallanma devresinde, çiçek açmadan önce birinci çapadan 2-3 hafta sonra II. çapa yapılır. Çiçeklenme döneminde çapalama işleminden kaçınılmalıdır.
Hasat
Taze fasulyede hasadın en ideal zamanı; baklaların hakiki çeşit karakterini gösterdiği iriliğin 1/3’nü aldığı devredir. Hasatta gecikme olursa hasat edilen fasul-yelerin selülozlaşması neticesinde sertleşmeleri, içindeki danelerin yeme zevkini bozacak tarzda irileşmesi ve bilhassa kılçıklılığın artmasına neden olmaktadır.
http://i29.tinypic.com/hwe8sn.jpg
Tohum Üretimi
Tohumluk fasulye üretiminde, tohumlarda büyük zarara yol açan burukus zararının önüne geçmek için çiçeklenme döneminde mutlaka dikkatli bir mücadelenin yapılması gerekmektedir. Baklalar, harmanlama dönemindeki yağışlardan iyi korunmalıdır. Islanan baklalar içindeki tohumların kabukları sararır, koyu renk alır ve kuruduğunda buruşuk kabuk görüntüsünü alır.
Bunun için hasat edilen bitkiler halk arasında ‘çatı’ diye tabir edilen merdiven şeklindeki kurutma düzenekleri üzerine alınarak kurutulup harmanlanırlar.
Düvenle yapılan harmanlardan elde edilen tohumların üzerinde düven taşlarının yaptığı çizikler, tohumla taşınan hastalıkların yayılmasına yol açabilmektedir.
Başarılı bir tohum üretiminde dekardan çeşide bağlı olmak üzere 180-240 kg verim alınır. Harmandan elde edilen saman çok kıymetli bir hayvan yemi olarak değerlendirilebilir.