Mr.Muhendis
24.10.2009, 15:37
Brom cinsinin dünyanın serin ve ıhman bölgelerine dağılmış, çok ve tek yıllık 100 kadar türü bulunmaktadır. Orta Avrupa'dan Çin ve Moğolistan'a kadar uzanan bölge, brom türlerinin çoğunluğunun doğal yayılma alanını oluşturmaktadır. Tür zenginliğine karşın, çok yıllık olanlardan kılçıksız brom, dağ bromu, dik brom; tek yıllıklardan tarla bromu, parlak brom ve çayır bromu tarımsal açıdan önemlidir.
Bromlar uyum özellikleri ve kullanım alanları yönünden geniş bir değişim gösterirler. Bazıları yembitkisi olarak, bazıları mera alanlarında, bazıları da her iki amaca yönelik olarak kullanılabilmektedir. Kendi kendilerini tohumlamaları ve kök-saplarıyla çoğalmaları, bir yandan bromların iyi bir toprak ve su koruyucu bitki olmalarını sağlarken, diğer yandan bazı türleri yabancı ot şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Tarımda en yaygın kullanılan tür kılçıksız bromdur.
Kılçıksız Brom - Bromus inermis Leyss.
Kılçıksız brom Kuzey-Batı Asya ve Doğu Avrupa'dan kökenini almaktadır. İlk olarak Macaristan'da kültüre alınmıştır. Çok yıllık ve uzun ömürlü olan bitki, yumak ve kök-sap gövde yapısı oluşturmaktadır. Kılçıksız brom yetiştirilen alanların ekonomik ömrü sulanmayan koşullarda 3-6 yıl, sulanan yerlerde ise 15-20 yıl kadardır.
Bitkinin Tanımı
Kılçıksız brom çok yıllık, uzun ömürlü, kök-sap oluşturan ve bir metre kadar boylanabilen bir serin iklim buğdaygil yembitkisidir. Çok sayıda yaprak sürgünü ürettiğinden, yaprak yönünden oldukça zengindir. Yaprak kını kapalı ve tüysüz, yakacık (dilcik) kısa, ancak belirgindir.
Çiçek topluluğu karışık salkımdır. Başakçıklar iridir ve her başakçıkta altıdan çok çiçek bulunur. Başakçıklar salkım eksenine kümeler halinde bağlanmıştır. Bitki büyük ölçüde yabancı döllenme özelliğindedir. Bin tane ağırlığı 3-4 g kadardır.
İklim ve Toprak İstekleri
Kılçıksız brom serin iklim bitkisidir. Ancak, yapılan seleksiyon çalışmaları sonucu, sıcak iklimlere uyum sağlayan varyeteleri de geliştirilmiştir. Bitki kuraklığa da toleranslı olmasına karşın, en iyi gelişmesini serin ve nemli iklimlerde yapmaktadır. Toprak seçiciliği yoktur. Kumlu-tınlı topraklardan ağır killi topraklara kadar, hemen her tip toprakta yetişebilir. Ancak, en iyi gelişmesini killi-tınlı, iyi drene edilmiş, derin ve verimli topraklarda yapar. Çok verimli ve ağır topraklarda yetiştirilen kılçıksız bromun verimi, birkaç yıl içerisinde keçeleşme (çim fakirliği) nedeniyle azalır. Keçeleşen bitki kök-sapları ile toprakta yayılır, fakat boylanma olmaz. Toprak tuzluluğu ve asitliğine toleransı orta derecededir. En uygun toprak reaksiyonu pH'nın 6.5-7.5 olduğu ortamlardır.
Ot veriminin yüksek ve otunun besin maddeleri yönünden zengin olması nedeniyle, çok iyi bir kuru ot ve silaj bitkisidir. Gelişme mevsiminin erken ve geç devrelerinde bol yeşil ot üreterek, yeşil yem devresini genişletir. Hem kendi kendini tohumlaması, hem de kök-sap gövde yapısı oluşturması nedenleriyle, çiğneme ve koparmaya toleranslıdır. Bu özellikleri ile iyi bir mera ve toprak koruma bitkisidir. Kılçıksız bromun bazı uygun varyeteleri, dik ve meyilli yol kenarlarının yeşillendirilmesinde kullanılmaktadır. Sulu ve kıraç koşullarda kurulan çayır ve mera karışımlarında, kullanılabilecek buğdaygil yembitkilerinin başında gelmektedir. Ekolojik koşullar, uygulanan bakım işlemleri ve yararlanma şekline göre, kılçıksız brom tesislerinin ortalama ekonomik ömrü kıraç koşullarda 3-6, suluda ise 15-20 yıl kadardır.
Ot için hasat genellikle salkım gösterme devresinde yapılmaktadır. Özellikle sulanmayan yerlerde, yaz sıcakları ve kurak devre başlamadan ikinci bir biçim daha yapabilmek için, ilk biçimin biraz erken, yani salkım göstermeye başlama devresinde yapılması önerilmektedir. Yılda 1-3 biçim yapılabilir. Elde edilen kuru ot verimi, dış ve iç etkenlere bağlı olarak, genellikle 500-900 kg/da arasında değişir. Elde edilen ot yaprak yönünden zengindir ve besleme değeri yüksektir.
Tarımı
Kılçıksız brom soğuklara çok toleranslı olduğu için, yalnız yetiştirildiğinde ülkemizin her yerinde hem ilkbaharda, hem de sonbaharda ekilebilmektedir. Eğer baklagil veya diğer buğdaygillerle karışık yetiştirilecekse, ekim zamanını karışıma giren diğer bitkilerin (özellikle baklagiller) durumu belirler. Bitki küçük tohumlu olduğu için tohum yatağı çok iyi hazırlanmalıdır. Ekim işlemi mibzerle veya serpme olarak yapılabilir. Ancak, tohumlar çok kavuzlu olduğundan mibzerle ekim zor olmaktadır. Kaba kavuzlar kırılarak çıkarıldığı zaman mibzerle ekim kolaylaşmaktadır. Mibzerle yalnız ekimlerde 1-2 kg/da tohum yeterlidir. Ekim derinliği 2 cm, ot için yetiştiricilikte uygulanacak sıra aralığı 20-40 cm olmalıdır.
Bakım işlemi olarak, fide devresinde yabancı otlarla savaşım, gübreleme ve olanaklar ölçüsünde sulama yapılmalıdır. Fide devresinde yavaş geliştiğinden, yabancı otlara karşı rekabet gücü zayıftır. Özellikle sonbahar ekimlerinde, fide devresinde yabancı ot sorunu varsa savaşım yapılmalıdır. Bir buğdaygil yembitkisi olan kılçıksız bromun, azot gereksinimi ve azota karşı tepkisi yüksektir. Çevre koşulları ve elde edilen verime bağlı olarak, yılda bir dekar alana 8-15 kg arasında azota karşılık gelecek gübre verilmelidir. Toprak analiz sonuçlarına göre diğer besin elementlerinin eksikliği varsa, eksik olan kısım gübreleme yoluyla verilmelidir. Kılçıksız brom kuraklığa toleranslı olsa da, sulandığında veriminde önemli artışlar olmaktadır. Bu nedenle uygun olan yerlerde mutlaka sulama yapılmalıdır.
Bromlar uyum özellikleri ve kullanım alanları yönünden geniş bir değişim gösterirler. Bazıları yembitkisi olarak, bazıları mera alanlarında, bazıları da her iki amaca yönelik olarak kullanılabilmektedir. Kendi kendilerini tohumlamaları ve kök-saplarıyla çoğalmaları, bir yandan bromların iyi bir toprak ve su koruyucu bitki olmalarını sağlarken, diğer yandan bazı türleri yabancı ot şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Tarımda en yaygın kullanılan tür kılçıksız bromdur.
Kılçıksız Brom - Bromus inermis Leyss.
Kılçıksız brom Kuzey-Batı Asya ve Doğu Avrupa'dan kökenini almaktadır. İlk olarak Macaristan'da kültüre alınmıştır. Çok yıllık ve uzun ömürlü olan bitki, yumak ve kök-sap gövde yapısı oluşturmaktadır. Kılçıksız brom yetiştirilen alanların ekonomik ömrü sulanmayan koşullarda 3-6 yıl, sulanan yerlerde ise 15-20 yıl kadardır.
Bitkinin Tanımı
Kılçıksız brom çok yıllık, uzun ömürlü, kök-sap oluşturan ve bir metre kadar boylanabilen bir serin iklim buğdaygil yembitkisidir. Çok sayıda yaprak sürgünü ürettiğinden, yaprak yönünden oldukça zengindir. Yaprak kını kapalı ve tüysüz, yakacık (dilcik) kısa, ancak belirgindir.
Çiçek topluluğu karışık salkımdır. Başakçıklar iridir ve her başakçıkta altıdan çok çiçek bulunur. Başakçıklar salkım eksenine kümeler halinde bağlanmıştır. Bitki büyük ölçüde yabancı döllenme özelliğindedir. Bin tane ağırlığı 3-4 g kadardır.
İklim ve Toprak İstekleri
Kılçıksız brom serin iklim bitkisidir. Ancak, yapılan seleksiyon çalışmaları sonucu, sıcak iklimlere uyum sağlayan varyeteleri de geliştirilmiştir. Bitki kuraklığa da toleranslı olmasına karşın, en iyi gelişmesini serin ve nemli iklimlerde yapmaktadır. Toprak seçiciliği yoktur. Kumlu-tınlı topraklardan ağır killi topraklara kadar, hemen her tip toprakta yetişebilir. Ancak, en iyi gelişmesini killi-tınlı, iyi drene edilmiş, derin ve verimli topraklarda yapar. Çok verimli ve ağır topraklarda yetiştirilen kılçıksız bromun verimi, birkaç yıl içerisinde keçeleşme (çim fakirliği) nedeniyle azalır. Keçeleşen bitki kök-sapları ile toprakta yayılır, fakat boylanma olmaz. Toprak tuzluluğu ve asitliğine toleransı orta derecededir. En uygun toprak reaksiyonu pH'nın 6.5-7.5 olduğu ortamlardır.
Ot veriminin yüksek ve otunun besin maddeleri yönünden zengin olması nedeniyle, çok iyi bir kuru ot ve silaj bitkisidir. Gelişme mevsiminin erken ve geç devrelerinde bol yeşil ot üreterek, yeşil yem devresini genişletir. Hem kendi kendini tohumlaması, hem de kök-sap gövde yapısı oluşturması nedenleriyle, çiğneme ve koparmaya toleranslıdır. Bu özellikleri ile iyi bir mera ve toprak koruma bitkisidir. Kılçıksız bromun bazı uygun varyeteleri, dik ve meyilli yol kenarlarının yeşillendirilmesinde kullanılmaktadır. Sulu ve kıraç koşullarda kurulan çayır ve mera karışımlarında, kullanılabilecek buğdaygil yembitkilerinin başında gelmektedir. Ekolojik koşullar, uygulanan bakım işlemleri ve yararlanma şekline göre, kılçıksız brom tesislerinin ortalama ekonomik ömrü kıraç koşullarda 3-6, suluda ise 15-20 yıl kadardır.
Ot için hasat genellikle salkım gösterme devresinde yapılmaktadır. Özellikle sulanmayan yerlerde, yaz sıcakları ve kurak devre başlamadan ikinci bir biçim daha yapabilmek için, ilk biçimin biraz erken, yani salkım göstermeye başlama devresinde yapılması önerilmektedir. Yılda 1-3 biçim yapılabilir. Elde edilen kuru ot verimi, dış ve iç etkenlere bağlı olarak, genellikle 500-900 kg/da arasında değişir. Elde edilen ot yaprak yönünden zengindir ve besleme değeri yüksektir.
Tarımı
Kılçıksız brom soğuklara çok toleranslı olduğu için, yalnız yetiştirildiğinde ülkemizin her yerinde hem ilkbaharda, hem de sonbaharda ekilebilmektedir. Eğer baklagil veya diğer buğdaygillerle karışık yetiştirilecekse, ekim zamanını karışıma giren diğer bitkilerin (özellikle baklagiller) durumu belirler. Bitki küçük tohumlu olduğu için tohum yatağı çok iyi hazırlanmalıdır. Ekim işlemi mibzerle veya serpme olarak yapılabilir. Ancak, tohumlar çok kavuzlu olduğundan mibzerle ekim zor olmaktadır. Kaba kavuzlar kırılarak çıkarıldığı zaman mibzerle ekim kolaylaşmaktadır. Mibzerle yalnız ekimlerde 1-2 kg/da tohum yeterlidir. Ekim derinliği 2 cm, ot için yetiştiricilikte uygulanacak sıra aralığı 20-40 cm olmalıdır.
Bakım işlemi olarak, fide devresinde yabancı otlarla savaşım, gübreleme ve olanaklar ölçüsünde sulama yapılmalıdır. Fide devresinde yavaş geliştiğinden, yabancı otlara karşı rekabet gücü zayıftır. Özellikle sonbahar ekimlerinde, fide devresinde yabancı ot sorunu varsa savaşım yapılmalıdır. Bir buğdaygil yembitkisi olan kılçıksız bromun, azot gereksinimi ve azota karşı tepkisi yüksektir. Çevre koşulları ve elde edilen verime bağlı olarak, yılda bir dekar alana 8-15 kg arasında azota karşılık gelecek gübre verilmelidir. Toprak analiz sonuçlarına göre diğer besin elementlerinin eksikliği varsa, eksik olan kısım gübreleme yoluyla verilmelidir. Kılçıksız brom kuraklığa toleranslı olsa da, sulandığında veriminde önemli artışlar olmaktadır. Bu nedenle uygun olan yerlerde mutlaka sulama yapılmalıdır.