Mr.Muhendis
23.10.2009, 15:59
Çayır üçgülünün fazla dallanan bir kazık kök sistemi vardır. Kökler genellikle ince ve yüzlektir. Ana kazık kök 50-60 cm kadar derinlere inebilir. Bazı çeşitlerde sap ve yaprakların üzeri tüylü olduğu halde, bazılarında tüysüzdür. Çeşitlere göre sapın içi boş veya dolu olabilmektedir. Sap rengi yeşil ile kırmızı-kahverengi arasında değişen renk tonlarında olabilir. Yaprak, birbirine eşit ve kısa sapçıklarla bağlanmış üç yaprakçıktan oluşur. Yaprakçıklar 2-3 cm boyunda, yumurta şekilli ve kenarları düzdür. Yaprakçıkların üst yüzeyinde yarımay şeklinde, beyaz- kahverengi arasında değişen renklerde bir leke bulunur. Kulakçıklar oldukça iri, kenarları düz ve uç kısmı sivri yumurta şeklindedir. Kulakçıklar üzerinde bulunan kırmızı renkli damarlar, çayır üçgülüne özgüdür.
Çiçek topluluğu kömeç, durumu uçsaldır. Çiçek sapının uç kısmında kısa bir eksen boyunca, 60-120 çiçek birleşerek kömeç çiçek topluluğunu oluşturmuştur. Kömeç çapı yaklaşık 2 cm kadardır. Taç yapraklar genellikle kırmızı veya bordo, bazen pembe, nadiren beyaz renklidir. Taç borusu (Corolld) oldukça uzundur. Meyveler, küçük yumurta şeklindedir ve içlerinde tek tohum bulunur. Yüzeyleri düz ve parlak olan tohumların renkleri san-kahverengi arasındadır. 1000 tane ağırlığı 1.5-2.0 g kadardır.
Çayır Üçgülünün Büyüme ve Gelişme Özellikleri
* Normal koşullarda yılda 2-4 biçim yapılabilir.
* Çiçeklenme ana gövdenin tepesinde başlar, aşağıya doğru yan dallarda bulunan tomurcuklarda devam eder.
* Geççi çeşitler erkencilere göre soğuklara daha toleranslıdır.
* Yedek besin maddelerini depolama mekanizmaları yoncaya benzemektedir (Yani çiçeklenme başlangıcından sonra yedek besin depolaması hızlanır).
* Soğuk kış aylarında, çayır üçgülünün metabolik etkinliğinin yüksek olması, bitkinin kısa ömürlü (3-4 yıl) olmasına neden olmaktadır. Hastalık ve zararlılar da bitkinin ekonomik ömrünü kısaltmaktadır.
* Çayır üçgülünün kendine katlanma gücü azdır.
Yararlanma ve Verim
Çayır üçgülünden çoğunlukla ot üretimi, yapay meraların kurulması, zayıflayan meraların yemlenmesi ve iyileştirilmesi amaçlarıyla yararlanılmaktadır. Ayrıca, bitkinin ekonomik ömrü 3-4 yıl olduğundan, 8-10 yıllık ekim nöbeti sistemleri içinde yer alabilecek ideal bir yembitkisidir. Zaten bitkinin kendine katlanma gücü az olduğundan, 3-4 yıl çayır üçgülü yetiştirilen bir tarlada üçgül yorgunluğu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, çayır üçgülü tarladan kaldırıldıktan sonra, aynı tarlaya en az 2-3 yıl çayır üçgülü ekilmemelidir.
İlk yıl genellikle 2-3, diğer yıllar ise yılda 3-4 biçim yapılabilmektedir. İkinci yıldan başlayarak ilk biçimin çiçeklenme başlangıcı, diğer biçimlerin ise tam çiçeklenmeye yakın devrede yapılması önerilmektedir. Biçimlerden sonra yeniden büyümenin hızlı olması için, en az 8-10 cm yüksekliğinde bir anız bırakılmalıdır. Çayır üçgülü saplarının ince ve bol yapraklı olması nedeniyle, bitkiler daha geç devrelerde kartlaşmaktadır. Bu özellikten dolayı çayır üçgülünde ot hasadı, diğer birçok baklagil yembitkisine göre, daha geç devrelerde yapılabilmektedir. Hasat edilen ot silaja işlenecekse, biçim işlemi tam çiçeklenme devresinde yapılmalıdır.
Çayır üçgülü bitkileri ince gövdeli ve bol yapraklı olduklarından, otunun hem lezzetliliği, hem de besleme değeri yüksektir. Çünkü, kaba yem olarak değerlendirilen yembitkilerinde, en lezzetli ve besin içeriği yüksek olan kısımlar yapraklardır. Yapraklan dökülmeden kurutulmuş çayır üçgülü kuru otu, çok zengin bir kalsiyum ve fosfor kaynağıdır.
Toprak ve iklim koşullan ile uygulanan bakım işlemlerine bağlı olarak, çayır üçgülünden yılda dekara 500-1000 kg kuru ot alınabilir. Kuru otunda yaklaşık % 14-18 ham protein bulunur. Proteinin kalitesi ve sindirilebilirlik oranı yüksektir. Ayrıca çayır üçgülü otu birçok mineral maddeler ve vitaminler yönünden de zengindir.
Tarımı
Özenle hazırlanmış tohum yatağına soğuk bölgelerde erken ilkbahar, ılıman kıyı bölgelerinde ise sonbaharda ekim yapılır. Çayır üçgülü fide devresinde yavaş geliştiğinden, yabancı otlara karşı rekabet gücü zayıftır. Bu nedenle, cayır üçgülü tek başına yetiştirilecekse, arkadaş bitki olarak küçük taneli bir tahılla ( arpa, yulaf, triticale vb.) birlikte ekilmesi önerilmektedir. Tahıllar, ekildikten sonra kısa sürede çimlenip hızla büyüyerek, diğer yabancı otların gelişmesini büyük ölçüde engellerler. Tahıllar çiçeklerime devresinde ota biçilerek tarladan çıkartıldıktan sonra, çayır üçgülü yabancı i otlardan temiz ve uygun bir ortamda daha iyi gelişme şansı bulmaktadır. Ancak, bu sistemde tahıl oranını çok iyi ayarlamak gerekir. Tahıl oranı gereğinden fazla olursa çayır üçgülünü boğar, az olursa diğer yabancı otların gelişmesini yeterince engelleyemez. Sulama olanağı olan yerlerde, kışlık tahılların hasadından sonra, yabancı otlardan temiz olan tarla hazırlanarak hemen çayır üçgülü ekimi yapılabilmektedir. Bu sistemde, yabancı ot rekabeti en aza indirilebildiği gibi, fideler yeterince gelişme olanağı bulacağından, kış soğuklarından fazla zarar görmezler.
Çayır üçgülü otlak olarak veya ot üretimi amacıyla yalnız ekilebileceği gibi, çayır salkım otu, domuz ayrığı, çok yıllık çim, kamışsı yumak, çayır köpekkuyruğu gibi buğdaygillerle ikili veya çoklu karışım şeklinde de ekilebilir. Buğdaygil+ çayır üçgülü karışımlarında, çayır üçgülü oranı % 40'ı geçmemelidir.
Ekim serpme olarak veya mibzerle yapılır. Mümkünse mibzerle ekim tercih edilmelidir. Ekim derinliği 1-2 cm, mibzerle ekimde uygun sıra aralığı 20-40 cm, dekara atılacak tohum miktarı 1.5-3.0kg'dır. Karışık ekimlerde, çayır üçgülünün karışımdaki oranına göre atılacak tohum miktarı azaltılır.
Ekimden önce bakteri aşılaması yapıldığında ve/veya toprakta yeterince etkili bakteri bulunuyorsa, ekim sırasında dekara verilecek 2.5-3 kg N dışında, azotlu gübrelemeye gerek yoktur. Ancak, çayır üçgülünün diğer baklagiller gibi fosfor, potasyum, kalsiyum ve magnezyum gereksinimi fazladır. Yapılan araştırmalar, iklim ve toprak koşullan, sulama durumu, birim alandan elde edilen verim gibi faktörlere bağlı olarak, 2-3 yılda bir dekara 15-20 kg P2O5 verilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Topraklarımız genellikle potasyum yönünden yeterli kabul edilmekle birlikte, kumlu, fakir topraklarda potasyumlu gübreleme gerekli olabilir. Toprak analiz sonuçlarına göre, makro ve mikro besin elementlerinin toprakta elverişli durumda bulunan miktarları, çayır üçgülünün gereksinimi karşılamıyor ise, yüksek verim alabilmek için, bu eksikliğin mutlaka giderilmesi gerekir. Ayrıca toprak pH'si düşük ise (pH<6.5) kireçleme yapılarak pH uygun düzeye çıkarılmalıdır.
Çayır üçgülü gelişme süresi uzun, büyümesi hızlı, bir mevsimde birkaç kez biçilen ve fazla vegetatif aksam oluşturan bir bitki olduğundan, su gereksinimi oldukça fazladır. Yapılan araştırmalar, topraktaki yararlı su oranı % 50 düzeyine düşünce, tarla kapasitesine gelinceye kadar sulama yapıldığında, çayır üçgülünden en yüksek ot veriminin alındığını ortaya koymuştur.
Çiçek topluluğu kömeç, durumu uçsaldır. Çiçek sapının uç kısmında kısa bir eksen boyunca, 60-120 çiçek birleşerek kömeç çiçek topluluğunu oluşturmuştur. Kömeç çapı yaklaşık 2 cm kadardır. Taç yapraklar genellikle kırmızı veya bordo, bazen pembe, nadiren beyaz renklidir. Taç borusu (Corolld) oldukça uzundur. Meyveler, küçük yumurta şeklindedir ve içlerinde tek tohum bulunur. Yüzeyleri düz ve parlak olan tohumların renkleri san-kahverengi arasındadır. 1000 tane ağırlığı 1.5-2.0 g kadardır.
Çayır Üçgülünün Büyüme ve Gelişme Özellikleri
* Normal koşullarda yılda 2-4 biçim yapılabilir.
* Çiçeklenme ana gövdenin tepesinde başlar, aşağıya doğru yan dallarda bulunan tomurcuklarda devam eder.
* Geççi çeşitler erkencilere göre soğuklara daha toleranslıdır.
* Yedek besin maddelerini depolama mekanizmaları yoncaya benzemektedir (Yani çiçeklenme başlangıcından sonra yedek besin depolaması hızlanır).
* Soğuk kış aylarında, çayır üçgülünün metabolik etkinliğinin yüksek olması, bitkinin kısa ömürlü (3-4 yıl) olmasına neden olmaktadır. Hastalık ve zararlılar da bitkinin ekonomik ömrünü kısaltmaktadır.
* Çayır üçgülünün kendine katlanma gücü azdır.
Yararlanma ve Verim
Çayır üçgülünden çoğunlukla ot üretimi, yapay meraların kurulması, zayıflayan meraların yemlenmesi ve iyileştirilmesi amaçlarıyla yararlanılmaktadır. Ayrıca, bitkinin ekonomik ömrü 3-4 yıl olduğundan, 8-10 yıllık ekim nöbeti sistemleri içinde yer alabilecek ideal bir yembitkisidir. Zaten bitkinin kendine katlanma gücü az olduğundan, 3-4 yıl çayır üçgülü yetiştirilen bir tarlada üçgül yorgunluğu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, çayır üçgülü tarladan kaldırıldıktan sonra, aynı tarlaya en az 2-3 yıl çayır üçgülü ekilmemelidir.
İlk yıl genellikle 2-3, diğer yıllar ise yılda 3-4 biçim yapılabilmektedir. İkinci yıldan başlayarak ilk biçimin çiçeklenme başlangıcı, diğer biçimlerin ise tam çiçeklenmeye yakın devrede yapılması önerilmektedir. Biçimlerden sonra yeniden büyümenin hızlı olması için, en az 8-10 cm yüksekliğinde bir anız bırakılmalıdır. Çayır üçgülü saplarının ince ve bol yapraklı olması nedeniyle, bitkiler daha geç devrelerde kartlaşmaktadır. Bu özellikten dolayı çayır üçgülünde ot hasadı, diğer birçok baklagil yembitkisine göre, daha geç devrelerde yapılabilmektedir. Hasat edilen ot silaja işlenecekse, biçim işlemi tam çiçeklenme devresinde yapılmalıdır.
Çayır üçgülü bitkileri ince gövdeli ve bol yapraklı olduklarından, otunun hem lezzetliliği, hem de besleme değeri yüksektir. Çünkü, kaba yem olarak değerlendirilen yembitkilerinde, en lezzetli ve besin içeriği yüksek olan kısımlar yapraklardır. Yapraklan dökülmeden kurutulmuş çayır üçgülü kuru otu, çok zengin bir kalsiyum ve fosfor kaynağıdır.
Toprak ve iklim koşullan ile uygulanan bakım işlemlerine bağlı olarak, çayır üçgülünden yılda dekara 500-1000 kg kuru ot alınabilir. Kuru otunda yaklaşık % 14-18 ham protein bulunur. Proteinin kalitesi ve sindirilebilirlik oranı yüksektir. Ayrıca çayır üçgülü otu birçok mineral maddeler ve vitaminler yönünden de zengindir.
Tarımı
Özenle hazırlanmış tohum yatağına soğuk bölgelerde erken ilkbahar, ılıman kıyı bölgelerinde ise sonbaharda ekim yapılır. Çayır üçgülü fide devresinde yavaş geliştiğinden, yabancı otlara karşı rekabet gücü zayıftır. Bu nedenle, cayır üçgülü tek başına yetiştirilecekse, arkadaş bitki olarak küçük taneli bir tahılla ( arpa, yulaf, triticale vb.) birlikte ekilmesi önerilmektedir. Tahıllar, ekildikten sonra kısa sürede çimlenip hızla büyüyerek, diğer yabancı otların gelişmesini büyük ölçüde engellerler. Tahıllar çiçeklerime devresinde ota biçilerek tarladan çıkartıldıktan sonra, çayır üçgülü yabancı i otlardan temiz ve uygun bir ortamda daha iyi gelişme şansı bulmaktadır. Ancak, bu sistemde tahıl oranını çok iyi ayarlamak gerekir. Tahıl oranı gereğinden fazla olursa çayır üçgülünü boğar, az olursa diğer yabancı otların gelişmesini yeterince engelleyemez. Sulama olanağı olan yerlerde, kışlık tahılların hasadından sonra, yabancı otlardan temiz olan tarla hazırlanarak hemen çayır üçgülü ekimi yapılabilmektedir. Bu sistemde, yabancı ot rekabeti en aza indirilebildiği gibi, fideler yeterince gelişme olanağı bulacağından, kış soğuklarından fazla zarar görmezler.
Çayır üçgülü otlak olarak veya ot üretimi amacıyla yalnız ekilebileceği gibi, çayır salkım otu, domuz ayrığı, çok yıllık çim, kamışsı yumak, çayır köpekkuyruğu gibi buğdaygillerle ikili veya çoklu karışım şeklinde de ekilebilir. Buğdaygil+ çayır üçgülü karışımlarında, çayır üçgülü oranı % 40'ı geçmemelidir.
Ekim serpme olarak veya mibzerle yapılır. Mümkünse mibzerle ekim tercih edilmelidir. Ekim derinliği 1-2 cm, mibzerle ekimde uygun sıra aralığı 20-40 cm, dekara atılacak tohum miktarı 1.5-3.0kg'dır. Karışık ekimlerde, çayır üçgülünün karışımdaki oranına göre atılacak tohum miktarı azaltılır.
Ekimden önce bakteri aşılaması yapıldığında ve/veya toprakta yeterince etkili bakteri bulunuyorsa, ekim sırasında dekara verilecek 2.5-3 kg N dışında, azotlu gübrelemeye gerek yoktur. Ancak, çayır üçgülünün diğer baklagiller gibi fosfor, potasyum, kalsiyum ve magnezyum gereksinimi fazladır. Yapılan araştırmalar, iklim ve toprak koşullan, sulama durumu, birim alandan elde edilen verim gibi faktörlere bağlı olarak, 2-3 yılda bir dekara 15-20 kg P2O5 verilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Topraklarımız genellikle potasyum yönünden yeterli kabul edilmekle birlikte, kumlu, fakir topraklarda potasyumlu gübreleme gerekli olabilir. Toprak analiz sonuçlarına göre, makro ve mikro besin elementlerinin toprakta elverişli durumda bulunan miktarları, çayır üçgülünün gereksinimi karşılamıyor ise, yüksek verim alabilmek için, bu eksikliğin mutlaka giderilmesi gerekir. Ayrıca toprak pH'si düşük ise (pH<6.5) kireçleme yapılarak pH uygun düzeye çıkarılmalıdır.
Çayır üçgülü gelişme süresi uzun, büyümesi hızlı, bir mevsimde birkaç kez biçilen ve fazla vegetatif aksam oluşturan bir bitki olduğundan, su gereksinimi oldukça fazladır. Yapılan araştırmalar, topraktaki yararlı su oranı % 50 düzeyine düşünce, tarla kapasitesine gelinceye kadar sulama yapıldığında, çayır üçgülünden en yüksek ot veriminin alındığını ortaya koymuştur.